Katalog

4 TEMMUZ1992 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA EKONOMI Oto lastiğine zam • A.NKARA (IBA)- Lastik üretici fırmalanndan Pirelli, Fulda ve Good Year, fıyatlannda yüzde 6-7 oranındazam yaptı. Lassa'nın da önümüzdeki günlerdezam yapması bekleniyor. Finnalann nisan ayında yapüklan yüzde 17'lik arüştan sonra yüzde 7'lik zam yapması satıcılan olumsuzetkiledi. Fulda yetkili bayisi Nazmi Gençol, "ZamJardan memnun değiüz. Satışlan durduruyor'dedi. Yapılan son zamİardan sonra otomobil lastiklerinin fiyaüan 324 bin lira ile 361 bin lira, kamyon lasükleri de 1 milyon 500 bin lira ile 1 milyon 750 bin lira arasında değişmeye başladı. ŞefikTokat TOBB Genel Sekreteri • Ekonomi Servisi - Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Genel SekreterlığfneŞefik Tokatgetinldi. 1941 yılında doğan Şefik Tokat, Ankara İktisadi veTicari İlinjler Fakiiltesi mezunu. Tokat son olarak takım tezgâhları SanayiAŞ(TAKSAN) Genel Müdürüve Yönetim Kurulu Başkanı olarak görev yapıyordu. Kap-Çay işçisine yüzde 318 zam • İSTANBLL(AA)- Öz-Gıda İşSendikası. Bilge ŞirketlerGrubu'nun bir kuruluşu olan Karadeniz Çay {şletmeleri'nin (Kar-Çay) Rize'de kurulu 6 çay fabrikası ile eklentilerindeçalışan 1.000 işçinin sözleşmesini imzaladı. lOcak 1992-31 Aralık 1993 tarihleri arasında yürürlükte kalacak olan sözleşmeyle işçiler. bırinci yıl için aylık 600 bin, ikinci yıl için de 700 bin lira sosyal yardım zamrru alacaklar. Sözleşmeye bayram, izin, çocuk gibi yeni sosyal yardım maddelerinin deeklendiği belinildi. Böylece aylık 4 ikramiye ve diğer sosyal haklarla birlikte işçilerin giydinlmiş net ücretleri 5.5 milyon lira oldu. Tayvan'a ihracatımız arttı •ANKARA (ANKA)- Uzakdoğu ülkeleri ve Romanya'va yapılan ihracatta yılın ılk dört ayında büyük çaplı artışlar gerçekleşti. Ocak-nisan döneminde Tayvan'a yapılan ihracatta yüzde 181.8. Singapur'a yapılan ihracatta \üzdeI05, artışgörüldü. Converse Chucks 75 yaşındaI Ekonomi Senisi - Converse'in 1917 yılında ürettığı veadını ünlü futbolcu Chucks Taylor'dan alan Chucks Converse basketbol ayakkabısı 75. yıldönümünü kutluyor. Converse'in Türkiye ve Kuzey Kıbns Distribütörü Conteks İç ve Dış Ticaretten yapılan açıklamada, 75 yılda dünya çapında 500 milyondan fazla Chucks marka ayakkabı satıldığı belinildi. Conteks 91 yılında 70 bin çift. 92nîn ilk a'ltı ayında da 80 bin çıft Converse markaavakkabı ithaletti. ŞİRKET HABERLERI • KLM Hollanda Kraliyet Havayollan, seyahat acenteleri için 25 haziran perşembe akşamı "Yaz'a Merhaba" partisi verdi. Teknede gerçekleştirilen partiye, KLM'nin 150 seyahat acentesi katıldı. • IBM, "Altm Disket" sözleşmesi kapsamında 28 Nisan 1992'den itibaren geçerli olmak üzere 3 aylık bir süre için sipariş veren müşterilerine OS/2 yayın 2.0 ürününün 100 adetlik özel fıyat uygulamasım sunuyor. • NAF NAF Türkiye Mağazalan "Yaz GeJdi - Bahar indirimi" sloganıyla yurt çapındaki tüm mağazalarında ucuzluklara başladı. • GENOTO'nun Türkiye'ye SAAB'ın son modeli olan 9000 CST ve CDT'ler, basın pikniğinde deneme testine tabi tutuldu. • ANADOLU HAYAT Sigorta, sağlık sigortası yaptığı müşterilerinden organ bağışında bulunmak isteyenler adına Türkiye Organ Nakli ve Yanık Tedavi Vakfı'na organ bağışında bulunuyor. TABA Başkanı, Türkiye'nin yatınm ve işbirliği olanaklannı gereği gibi kullanmadığını belirtti 'Orta Asya treııiııi kaçırıyoruz' 1 |^ • Türk-Amerikan İşadam- lan Derneği Başkanı fırdal Kabatepe, Türk cumhuriyet- lerinin umutlannı Türkiye'ye bağlamasına karşın henüz ye- terli ölçüde yatınm yapıl- madığını belirterek, "Buna karşılık Amerika ve Avrupa ciddi yatınmlara başladı. Bi- zim de bir an önce oraya git- memiz lazım dedi. MEHMETYAPIO ADANA - Türk-Amerikan İşadamla- n Derneği (TABA) Genel Başkanı Er- dal Kabatepe, Türkiye'nin kendisine büyük yakınlık duyan Bağımsız Devlet- ler Topluluğu'ndaki (BDT) Türk cum- huriyetlerinde yatınm ve ekonomik iş- birliği olanaklannı gereği gibi kullana- madığınj bildirerek "Türkiye treni kaçınyor" dedi. Bu yıl içerisinde Azerbaycan, Özbe- kistan, Kazakistan ve Türkmenistan'a çok sayıda işadamının kaüldığı ild gezı düzenleyen TABA'nın Genel Başkanı Erdal Kabatepe, bu ülkelerin gereksi- nim duyduğu yabancı sermaye yatın- mjnda öncelikle Türkiye'yi tercih ettik- lar. Ancak bugüne kadar orada yeterli ki biz trenı kaçınyoruz." lerini vurguladı. ölçüde bir yaünm yapüğımızı söyleme- Türk fırmalannın bugün yurtdışında Kabatepe, Cumhuriyet'e yaptığı nin olanağı yoktur. Buna karşılık Ame- geniş anlamda bir yatınm yapacak ser- açıklamada, her türlü sanayi ürününe rika ve Avrupa ciddı yatınmlara başla- mayeye sahip olmadıklannı. ancak bu- karşı büyük bir açlık içerisinde olan Or- mışür. ABD'liler, petro kimyada önceli- nu Avrupalı ve Amerikalı fırmalarla ta Asya cumhuriyetlerinde tahminleri ği kapmış dunımdalar. Fransa. gerçekleştirme imkânına sahip oldukla- de aşan oranda bir yaunm olanağı bu- Almanya, İngiltere ve diğer Avrupa ül- nnı anlatan TABA Genel Başkanı Er- lunduğunu kaydederken Türkiye'nin keleri geniş alanlarda yatınma başlamış dal Kabatepe bu konuda şunlan söyle- bu alanda kendisinden bekleneni vere- durumdalar. Haziran ayındaki son ge- di: medişni vurguladı ve şöyle devam etti: zimizde orada bulunurken İsviçre 50 "Yurtiçinde yeni bir yatınmı gerçek- "Düzenlediğimiz gezilerde de gördük kişilik bir heyetle yaünm olanaklannı leştirecek fınansmana sahip değiller bi- ki her türlü mala, her türlü ürüne ihü- araştınyordu. Herkes fırsatlan değer- zim fırmalanmız. Yalnız özellikle yaçlan vardır bu ülkelerin. Umutlannı lendiriyor. Biz geç kalıypruz. Biranev- Amerikalı yatınma ile ortakhklar kura- bize bağlamış, bizden yatınm bekliyor- vel oraya gitmek lazım. Oyle sanıyorum ^ xürk cumhuriyetlerine ginne gibi büyük bir şansa sahipler. Türk firmala- nn şansı, bu ülkelerin Türkiye'ye olan yakınlığı ve güveninden. kaynaklanıyor. Gidip gördük, görüşlerini aldık. Diyor- lar ki 'Bizim önceliğimiz Türkiye. Gelin fabrika kurun.' Avrupalı ve Amerikalı- ya o kadar açık değiller. Bu bakımdan Avrupalı ve Amerikalı da buralarda ya- ünm için Türk fırmalan ile ortaklık kurmarun yararlannı biliyor. Biz TA- BA olarak, özellikle Amerikan-Türk firmalan arasında Türk cumhuriyetleri- ne dönük ortaklıklar kurmanın çabası- nı veriyoruz. Oniann parası ile bizim de öteki avantajlanmız birleşince ciddi projeler yaşama geçmiş olacakür." Azerbaycan, Özbekistan, Türkme- nıstan ve Kazakistan'da TABA'nın bı- rer şubelerini açtıklannı anımsatan Erdal Kabatepe, bu şubelerin o ülkeler- de yaünm yapmak isteyen Türk ve Amerikan fırmalanna her türlü enfor- masyon ve bağlanulan sağladıklannı da söyledi. Erdal Kabatepe, "Türk cum- huriyetlerinde ne gibi yatınmlar yapıla- bilir" yolundaki sorumuza şu yanıtı verdi: "İki olay var orada. Birincisi, yeraltı kaynaklannı ortaya çıkarmak. Bu önemli. İkincisi, mevcut tesislerden Kullarulamayanlar var. SSK'da 'özel şartname'yeiptalİmren Aykut döneminde, SSK'nın, ŞİSATEV aracıhğıyla BOT AŞ'yeyaptırdığı görüntüleme işle- rinin, yeni yönetim tarafından iptal edilmesine rağ- men, kurumun yine aynı fîrmayla anlaşmak için "özel şartname" haarlayarak açtığı iddia edilen ihale de önceki gün iptal edildi. ANKARA (AA) - Çalışma ve edildi. Yeni bir şartname hazır- Sosyal Güvenlik eslu Bakanı İmren Aykut döneminde. SSK'nın, SISATEV aracılığıyla BOT AŞ'ye yapürdığı görüntü- leme işlerinin, yeni yönetim ta- rafından iptal edilmesine rağ- men, kurumun yine aynı fir- mayla anlaşmak için "özel şart- name" haarlayarak açtığı iddia edilen ihale de önceki gün iptal lanarak görüntüleme sistemi kurulması için öngörülen süre 35 günden 90 güne çıkanldı. 7 temmuzda yapılması plan- ianan ihaleye kaülmak isteyen, ancak yaklaşık 15 gün önce ve- rilen şartnameyi gördükten sonra bundan vazgeçen bir fir- manın yetkiüsi, yapüğı açıkla- mada şunlan söyledi: "Açılan ihalenin tamamı tek fırmaya verilmekte, yüklenici- den, 35 gün içinde 3 bina yap- ması, bunlan en küçük mobil- yasına ve personeüne kadar ta- mamlaması ve içine dört büyük cihaz ve daha birçok küçük ci- haz, biJgisayar sistemi yerleş- urilmesi istenmekteydi. Aklı başında bir bilgisayar sistemi- nin planJanıp kurulması bile 35 günde tamamlanamaz. Ku- rum, donamını hazır olan BOT AŞ'ye tamamen angaje olmuş." Şartnamede istenilen cihazla- nn ağjrlığının 8-10 ton oldugu- nu, bunlann, şartnamede öngö- rülen 35 gün içinde, üretildiklen ülkelerden Türkive've eelmesi- nin bile imkânsız olduğunu kay- deden yetkili, "Dünyanın hiç- bir yerinde hiçbir fırma, böyle bir cihazı stokta tutamaz. Bu şartnamenin, kurulu. sistemi bulunan BOT AŞ için yapıldığı belli" dedi. Aynı yetkili, SSK Genel Mü- dürii Kemal Kıhçdaroğlu'nun bir süre önce yapüğı, "BOT AŞ tarafından yürütülen görüntü- leme hizmetlerinde kullanılan cihazlann 5 yıl sonra kuruma devredilmesi gerekiyordu. Biz, 2.5 yıl cihazlan kuUandık ve bir hak doğdu. Şimdi 2.5 yıl daha kullanmamız söz konusu olur- sa bu cihazlar bizim olacak" şekündeki açıklamasını da eleş- M ü h e n d i s v e İ ş ç i l e r i n i n 30 Ayda 30 Kilometn İZMİR - URLA OTOYOLU Saym SULEYMAN DEMIREL n Başbakan Yardımcısı Devlet Bakanı Sayın Prof. Dr. ERDAL İNÖNÜ'nün ve . ^ ^ Baymdırlık ve İskân Bakanı Sayın Prof. Dr. ONUR KUMBARACIBAŞInm Sayın Bakanlarm ve Sayın Milletvekillerinin katılacakları törenle bugün hizmete giriyor. 30 km.lik İzmir - Urla otoyolunun rekor sayılacak sürede, proje yapımı, kamulaştırılması ve inşaatını 30 ayda gerçekleştirmenin gururunu yaşıyoruz. İzmir - Urla - Çeşme Otoyolu projesinin ilk etabı olan İzmir - Urla kesiminde 300 metre uzunluğunda bir viyadük, 12 büyük köprü, 91 küçük köprü ve menfez bulunuyor. Çok yüksek bir tempoyla yürütülen çalışmalarımızda bizleri destekleyen, şevkimizi artıran • BAYINDIRLIK VE İSKÂN BAKANLIĞI'na • KAMU ORTAKLIĞIİDARESİ BAŞKANLIĞIna • İZMİR VAÜÜĞİne • KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ne • KARAYOLLARI 2. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜne • İZMİR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANLIĞIna ve diğer Çevre Belediyelere Sayın Müsteşarlar, Sayın Genel Müdürler, TRT, İnterSTAR ve Basınımızın saygın temsilcilerine, dostlarımıza ve emeği geçen tüm arkadaşlarımıza teşekkürü borç biliyoruz. b bayındırINŞAATTURIZM.TICARETVE SANAYİ A Ş tirerek şunlan söyledi: "Kuüarulan cihazlann SSK"- ya devri için yapılan anlaşmaya göre genel müdürün dediği gibi 2.5 yıl değil, 3.5 yıl daha geçme- si gerekiyor. Yüksek teknoloji gerektiren bu sajıada, geçen 2.5 yıl ile gelecek 3.5 yıl, toplam 6 yıl yapar. Yani, bu cihazlar SSK'ya devredildiklerinde za- ten yaşlanmış olacaklar. SSK'- nın bunu gerekçe göstererek, ıhaleyi bu fırmaya vermek iste- mesi manuklı değildi." Yetkili, SSK'nın yeni yöneti- minin, Çalışma ve Sosyal Gü- venlik eski Bakanı Imren Ay- kufun SSK aracıbğıyla BOT AŞ'ye yapürdığı görüntüleme işlerini. "Çok yüksek fıyat uy- gulanıyor, yolsuzluk var" id- dialanyla iptal etmesine rağ- men aynı işi yeniden aynı fırma- ya vermek üzere ihale açıldıgmı iddia etti. SSK Genel Müdürü Kemal Kılıçdaroğlu da yaptığı açıkla- mada, yeni bir şartname hazır- layarak sistemin kurulması için öngörülen 35 günlük süreyi 90 güneçıkardıklannı, ihale tarihi- ni de 14 temmuza kaydırdıkla- nru söyledi. BOT AŞ için özel şartname hazırladıklan yolun- daki iddialan reddeden Kılıç- daroğlu, "Şartname açık. İste- yen. kendisine güvenen her fır- ma ihaleye katılabüir." dedi. İŞÇİNİN EVRENİNDEN ŞÜKRANKETENCt Hani Çağdaşük? Başbakan adına müsteşarın imzası ile Danıştay Baş- kanlığına gönderilen, TlGEM'de grev hakkının ikinci kez işçilerin elinden alınmasına yol açan 8 sayfalık bir savun- ma var. Türkiye deçağdaşlıktan, demokrasiden, sendikal haklardan, grev hakkından söz edenlerin okumalarını öneririz.. " TİGEM işletmeleri, hayvan sağlığı ve insanlara bula- şabilecek hayvan hastahkları nedeniyle sağlıkla uğraşan bir işyeridir. Bu nedenle de grev yapılması söz konusu olamaz'7'TİGEM'de 19 mart-19 nisan 1990 tarihleri ara- sında yapılan grevle şirndiki grevin karşılaştırılmasının yapılması yanlıştır. Şimdiki grev hasat zamanına denk gel- miştir" ve TlGEM'de grev olması halinde ortaya çıkacak zarara ilişkin bir tablo, TİGEM'in toplam kaybının 631 mil- yar olacağı hesabı ile noktalanıyor. Grev hakkının iyi niyet kurallarına aykırı, toplum zararına ve milli serveti tahrip edecek şekilde kullanılamayacağından söz edilip TİGEM grevinin halk sağlığı ve milli güvenliği tehdit ettiği için hü- kümet tarafından ertelendiği vurgulanıyor. Başbakan ve hukuk adına yapılan bu savunma bi?e şu ünlü cezaevi öyküsünü anımsattr Okuryazar bile olma- yan, her nasılsa adam toplama kargaşasında içeriye düş- müş ve anayasayı 'tağyir ve tebdil' etmekle suçlanan vatandaş, suçunu soran koğuş arkadaşlarına 'Anayasayı tangur tungur etmişim galiba' diye yanıt vermiş. "Yanlışlıkla siyasi suçlular arasında katılan garip vatan- daşla, greve çıkmak isteyen TİGEM işçisinin ne bağlantısı var" diye düşünebilirsiniz. Günde 10-12 saat çalışıp, çapa çapalayıp, hayvan sağan ve fazla mesaileri, sosyal hakları dahil ayda 1.5 milyonu denkleyemeyen TİGEM işçisine Başbakanlığın yönelttiği suçlama metnin» okusanız ne ya- nıt almayı beklersinız? Biz merak edip neden greve çıkmak istediklerini sorduk. Sadece ışçilere de değil, greve çıkmak istemekte iyi niyetli olrnamakla suçlanan Tarım-lş yönetimine de... Bu yılın de- ğil, geçen yılın sözleşmelerinde kamu işçilerinin geldiği ücret ortalamasına yaklaşmaktan başka bir şey istemiyor- lar. Hükümet ise "Bana ne senin düşük ücretinden, ben ka- mu işçisine yüzde 86zam veriyorum. Buiyibirzam. Başka sendikalar imzaladı Senin sendikan da imzalasın" diyor. Bir milyon ile üç-beş milyonun üstüne gelen yüzde 86'nın yarattığı uçuruma aldırmıyor. Işçi ve sendikası "öyle ise biz hakkımızı grevle alırız " deyınce de "Siz iyi niyetli değil- sinız. Milli sağlık ve güvenliği tehdit ediyorsunuz. Halkın servetine trilyonlarla zarar vereceksiniz. Sizin grev hakkı- nız olamaz" yanıtı geliyor. Adama sorarlar, zarar vermesi söz konusu değilse, grev hakkından söz edilebilir mi' işçi işveren karşısında güçsüz olduğu ıçindir ki toplu pazarlık masasında grev si- lahı ile donatılmış. zarar verme tehdidi ile işvereni anlaş- maya zorlayacağı, bir güç kazanacağı ve ancak bu yolla hakkını alabileceği düşünülmüştür. ILO yıllardır Türkiye'- deki yasal düzenlömenin grev hakkını takvime bağlaması- nın sakıncasından söz. ediyor. İşçinin kendisi için en uy- gun, işvereni en zorlayıcı zamanda greve çıkamamasının §rev hakkının özüne aykırı olduğuna işaret ediyor; yasa- daki engellerin kaldırılmasını istiyor. Siyasi iktidarın elin- dekı grevi durdurma hakkının alınmasını, grev yasakları- nın kaldırılmasını zorunlu görüyor. Başbakan ve hukuk adına müsteşar imzası ile gönderi- len savunma metnini birileri görüp kullanmasa iyi olacak. Oradakı mantık, savunma ile kimseyi Türkiye'nin çağdaş, demokrasiden, sendikal haklar ve grev hakkından yana olduğuna inandıramayız. "Grev hakları ellerinden alınan işçilerin sözleşme ile hakları bir an önce verilse de bu ayıp bir biçimde kapansa " diye ummaktan başka çaremiz de yok 2000'in üretiıni arttırdıyor ANKARA (AA) - Tekel Ge- nel Müdür Vekili Adnan Ka- şay, Tekel 2000 sigarasının tale- bi karşılayacak düzeye getiril- mesi amacıyla üretimin yıl so- nuna kadar 12 bin tondan 20 bin tona çıkanlacağmı bildirdi. Adnan Kaşay, "Tekel 2000" sigarasının karaborsaya düş- mesi ile Ugili olarak yaptığı açık- lamada, darlıkları önlemek amaayla üretimde kapasite art- tınmına gidileceğini bildirdi. Tekel 2008 sigarasının üreti- mine 1989 yılında başlanıldığını hatırlatan Kaşay, geçen süre içerisinde talep artışına paralel olarak kapasite arttınmına gi- decekJerini söyledi. Bu vıl 12 bin ton olan kapasitenin de yıl sonuna kadar kısım kısım 20 bin tona gerçekleştirilmesiyle il- gili olarak şöyle dedi: "Halen mevcut makinelerde 85 mm'lik kısa fıltreli yerli siga- ra üretilmektedir. Bu makinele- rin 100 mm'lik Tekel 2000'edö- nüştürülmesi için değiştirme parçalan gerekmektedir. Giri- şimlere rağmen yurtiçinde imal edilemeyen bu parçalar sigara makinelerinin yaprmcısı yaban- cı fırmalara sipariş edilmekte- dir. Nitekim kapasitenin 12 bin tondan 20 bin tona çıkanlması için de değiştirme parçalannın siparişi iki ay önce verilmiştir. Ancak fırma. teslimatı 9 ayda yapabileceğini kabul etmiştir." Kapasite artünmının yeni makine alınması şeklinde değil, mevcut makinelerin tadih' biçi- Tekel Sattş mağazalannda bulunmayan 2000 karaborsada. minde gerçekleştınldığını belir- ten Adnan Kaşay. "Bu itibarla konunun yatınm programlan- na gjrmesi ve kaynak tahsisıne gerek bulunmamaktadır. Tekel yedek parça siparişine kendisi karar vermekte ve kaynağını kendisi karşılamaktadır" dedi. Tekel Genel Müdür Vekili Ka- şay, son zamanlarda "Tekel 2000" sigarasına artan taleple ilgili olarak da şunlan söyledi: "İthal sigara için yabancı fır- malarla şubat 1992'de başlayan görüşmeler mayıs ayı başlann- da bitebilmiş ve aradan geçen aylarda ithalat bu nedenle yapı- lamamıştır. Normalde artan ta- lep yanında, bu sebeple de Te- kel 2000 sigarasına önemli talep kayması olmuştur." Maliye'de nöbet değişimi ANKARA (AA) - Maliye ve Gümrük Bakanlığı Gelirler Ge- nel Müdürlüğü. 8 şıl gibi uzun bir aradan sonra önemli bir ""nöbet değişımine" sahne olu- yor. Yaklaşık 8 yıldır Gelirler Ge- nel Müdürlüğü görevıni vürü- tcn Altan Tufan Cumhurbaş- kanlığı Başdanışmanlığı"na aianırken yerıne İstanbul Def- lcrdan Zekenya Temizel ectı- rildi. Tufan vc Tcmızel'in atama kararnamclen bugünkü Rcsmi Ga/cic"dc>a\ımlanarak>ürür- lüğcgirdi. Bu arada Cumhurbaşkanlığı Başdanımanlığfna alanan Al- tan Tufan. vaumladıöı bir nıc- Temizel Tufan saıla. genel müdürlük çalışanla- nna \eda ettı. Tufan. mesajında "8 yıllık görev sürem içinde vergı siste- mirnizde ve uvgulamalannda çok öneml' değişıkliklcrolmuş- tufdedı. Görev i sırasmda (üm çabala- nnın. "Türkiye şûrılarına ııy- ıiun bir vergi sistemi yerleştır- mek ve vergi gelirlennı arttır- manın yanı sıra Türk Kamu İdaresı içinde çok önemli yeri olan vergi idaresinin şartlannı çağdaş düzeye çıkartmaya" yö- nelik olduğunu bciırten Tufan. "Bütün temennim vergi idare- sinin kendi içinde başlatmış ol- duğu geiişmc çabalannın, eksil- meden ve daha hızlı biçimde sürdürülmesidir" şeklinde gö- rıiş bildirdi. Bu arada Gelirler Genel Mü- durlüğü'ııe atanan İstanbul Defterdan Zekeriya Temizel. Ankara > a geldi. Temizcl'in önümüzdeki haf- ta yeni görevine başlaması bek- ienıvor.