Katalog

25ARALIK1992CUMA CUMHURİYET SAYFA KULTUR 11 KemancıMilsteinöldü • Kültiir Servisi - Rus asıllı ünlü keman sanatçısı Nathan Milstein, 88 yaşında Londra'da geçirdığı bir kalp krizi sonucu öldü. Profesyonel müzık yaşamına 1923 yılında başlayan kemancı. konser vermek üzere gıttığı Paristen ABD'ye gecmiş ve 1942 yılında Amenkan > urttaşı olmuştu. Milstein'm adı. ünlü keman virtüözleri Menuhin. Oistrakh ve Sgizetti'nin arasındaanılıvor. 'Tabaklar' sergisi • Kültür Servisi - Galen M D'nin beşinci kuruluşvıldonümünedeniyle gcrçekleştırdiği "Tabaklar" sergisi. bugünden itibaren galerinın eski Şan sincması arkasındaki yerinde ' sergileniyor. Türk resminm üç büyük sanaiçısı Abidin Dıno, Av ni Arbaş ve Cihat Burak"ı biraraya getıren "Tabaklar" sergısinde. hersanatçının beş ayn deseniyle üretilen porselen labaklar yeralıyor. Fınatı Beklerken' • kültür Servisi - Tuğrul Çakarın "Fırat'ı Beklerken" başlıklı foioğraf sereısı. >anndan itibaren Galen Arşiv'de (tcf 369 85 31 )görülebilir. 12ocak tanhınedek ızlenebılecek scrgıde. sanatçının 1980-1990 yıllanarasmda Güneydoğu Anadolu bölgesindeçektiğı fotoğraflaryeralıyor. Tuğrul Çakar'ın "Fıratı Beklerken" adlı bir kıtabı da bulunuyor. Yeni bir galeri • Kültiir Servisi -1985"tcn bu yana Kadıköy yakasında Türk sanatmdan olduğu kadar uluslararası sanattan da örneklenn yer aldığı sergiler düzenleyen Mıne Sanat Galerisı. Fencryolu'nda ikinci bir galeri daha açtı. Danışmanlığını Mımar Sinan Ünıversıtesi Güzel Sanatlar Fakültesi Resim Bölümü öğretım görevlilerinden Prof. Adnan Çoker'ın üstlendiği Tvline Sanat Galerisi 2. çağdaş birçızgı izleyecek. Yenı galeride (tcl:337 34 69)şu sıralar yer alan ve 24 ocak larihinedek izlenebilecek sergide özdernir Altan. Gökhan Anlağan. Koray Ariş, Mustafa Ata. Tomur Atagök. Adnan Çoker, Mcriç Hızal, Nur Koçak. Zekaı Ormancı. Yusuf Taktak, Güngöı lanerveSeyhunTopuz'un yapıtlanyeralıyor. 'Yüzyüze' yeniden AKM'de • Kültür Servisi - İstanbul Devlet Tiyatrosu'nun 1990tarihindeizlevici karşısına çıkan \e beğcniyle izlencn oyunu "Yüzyüze", genel istek üzerine yeniden programa alındı. AIexander Gelman'ınoyunundan Belgi Paksoy'un dilimizc çevirdiği ve yönetmenliğini Çetin tpekkaya'nın üstlendiği "Yüzyûze"de Deniz Gökçer ile Zafer Ergin başrolleri . paylaşıyor.Oyun. Atatürk Kültür Merkezi Oda Tiyatrosu'nda izlenebilecek. Rönesans beş yaşında • Kültür Servisi - Rönesans Topluluğu'nun beşinci yıldönümünü kutlamak amacıylaeski veyeni elemanlan biraraya geliyor. İTÜ Taşkışla 109noluanfideyann gerçekleştirilecek konserde. topluluğun daha önceki konserlerinde yer almış olan Şebnem Tunay Ünal ve Kevork Tavityan. Ceyhun Işıklar'ın gitan eşLiğınde Rönesans madrigalleri ile halk .arkılan söyleyecekler. Janet ve Jak Esim seferad. Muammer Ketencioğlu da rebetikoşarkılan ile kutlamaya katılacaklar. 'Hürrem Sultan'turnede •TRABZOIN (AA)-KaradenizTeknik Üniversıtesı Tiyatro Topluluğu. "Hürrem Sultan" adlı oyunu. Türk • cumhuriyetleri ve Kuzey Kıbns Türk Cumhuriyeti'nde sahnelevecek. 1985 1 yılında kunılan ve kadrosunu tamamen öğrencilerin oluşturduğu Karaderüz Teknik Üniversitesi Tiyatro Topluluğu. Orhan Asena'nın yazdığı. Ahmet Akyol"un > önettiği "Hürrem Sultan"ı şubat ayında çıkacağı turne ile başta Azerbaycan olmak üzere 10 günlük bir program ile Türk cumhuriyetlerinde sahneleyecek. S İ N E M A A l 'L L A DORSAY Iflehmet Akif anılıyop • Kültür Servisi - Mehmet Akif Ersoy. ölümünün 56. yılı nedenıyle Ankara ve İstanbul'da gerçekleştınlecek çeşitli etkınliklerleanılacak. İLESAM"ın düzenlediğı ve Ankara"da pazar eünü saat 11 .OO'de İLESAM Kültür E~vinde düzcnlenecek anma toplantısına Yahya Akengin. Şerif Aktaş ve Hayrani Alüntaş katılacak. istanbul'da 29 aralık salı günü saat 18.30'daSüleymaniye Kültür Merkezfnde gerçekleştınlecek toplantıya ise Aydın Bolak, Agah Oktay Güner konuşmacı olarak katılacak. Korkunç ve şiddet yüklü öyküyle Polonyalı yönetmen Krzysztof Kieslowski ölüm cezasmı sorguluyor Odürme'nm utanandan nasıl loırtuluruz?Öldüıme Üzerine Bir Film (Kroîki Film A Zabijaniu) I Yönetmen: Krzysztof Kies- lowskf I Senaryo: Krzysztof Piesiewicz, K. Kieslq\\ski / Görüntü: Slcmomir İdziak j Müzik: Zbignio\v Preisner / Oyuncular: Miroslaw Baka, Jack Krzystof Globisz, Jan Tesarz j Bir Film Polski (Po- lonya) yapımı / 85 dakika. "Öldürme Üzerine Bir FilnT'i ilk kez iz- lediğım Cannes 1988'deki tepkımizı anımsıyorum: Bir tokat yemiş gibi salon- dan çıkmış, dayanılmaz bir iç bulantısı içinde nasıl bir film gördüğümüzü tartış- mava başlamıştık. Onemli. gjderek ya- şamsal bir film izlcdiğimiz kuşkusuzdu. Ama bir fılmin (herhangi bir sanat yapıtının) bu denli kasvetli. karamsar, gi- derek ölümcül olmaya gereksinmesi, gide- rek hakkı var mıydı? Filmi geçen akşam CCR salonundaki özel göstcride izlerken. aynı yoğunlukta degjlse de yine benzer bir rahatsızhğı du- yumsadım. Çıkışta ise konuştuklanmın tepkısı hemen hep aynıydı: Bunca kötüm- serlik, karamsarhk bir filme "vakışır mıydıT Sinemanm kanlı cinayeti "Öldürme Üzerine Bir Film", odenli ka- ramsar bir film değil oysa... Çağımızın en büvük sinema ustalanndan biri (birçok- lanna göre birincisi) Polonyalı Kies- lovvski'nin bu filme yığdığı yoğun karam- sarlık ve keder. öncelikle anlatmak istedi- Amaçsız ve bunalun içindeki genç adam, bir taksinin tombiş şoförünü. ıssız bir verde inanılmaz bir vahşetle öMürür. ği> le atbaşı giden bir seçim. Bu mesajı ver- mek için bufilmbaşka türlüolamazdı. Öte yandan. filmın tüm karamsarlığından ardından süzülüp gelen ışınli? da yok değil. Kıeslovvskfnin "Tann'nın 10 Emri"nı tema olarak alan ünlü Dekalog'unun bir bölümü olanfilm.elbette kı Tann buv ruğu olarak tüm dinlerde yer alan "Öldürmeye- ccksin" emrini sımgeliyor. Bu "öldürme" eylemı, cykünün içinde 2 kez yer alıyor. İlkinde. Varşova sokaklannda boşa, amaçsız ve bunalım içinde dolaşan bir genç adam. hiç yoktan bir cınayet işliyor. çevir- dığı bir taksinin tombiş şoförünü, ıssız bir yerde. inanılmaz bir vahşetle öldürüyor. Ikincı öldürme eylemı ise, bu suçun cezası olarak filmin fınalinde yer alıyor. Bu kez. örgütlü. yasal ve resmı bir öldürme söz ko- nusu: Yargılanıp ölüme mahkûm edilen genç, asılarak idam ediliyor. Ve 'suç cezası- nı buluyor." Film, senaryo aşamasında Yaşlanmış, soluğu bir ölçüde tükenmiş eski ustanm, Roman Polanski'nin son fılmi: Acı Ay CinselHğin doruğunda ölümcül ilişkiAcı Ay (Bitler Moon) ı Yönet- men: Roman Polanski l Senaryo: R.Polanski,Gerard Brach, John Bro\\njohnj Görüntü: Toninodelli- CollijMüzik: Vangelis Oyuncular: Emmanuelle Seigner, Peter Colo- te, Hugh Grant, Kristin Scott Tho- mas / Bir Fransız - İngiliz yapımı. Ustalar da yaşlanıyor. Kımi zaman. bu onlara yanyor (En son. Robert Altman örneğinde olduğu gibi). Olgunluk çağlan- nın parlak ürûnleriyle karşımıza geliyor Kimı zaman ise bu "yaşlanma" pek olum- lu sonuçlar vermiyor. Roman Polanskfnin son filmi "Bitter Moon"da bu yaşlanmayı duyumsadık. Yönetmenın bir zamanlar "Sudakı Bıçak". "Rosemary'nin Bcbeği". "Mac- beth" veya "Çin Mahallesi" gibi fılmlerin- de bir çığlık gibi yükselen. dünyayı tüm-cir- kınlikleri. haksızlıklan. şiddet vc seksle yüklü yönelişleriyle kavrayan trajedi soy- luluğundaki yapıtlanndan sonra. bu film bize sanki illa da "modern" olmak isteyen. cinsellıği bir göstenş aracı olarak kulla- nan, soluğu bir ölçüde tükenmiş bir eski ustanm fılmi gibi gözüktü. "Acı Ay", bir Fransız yazannın çok sa- tan romanı "Les Lunes de FieF'den uyar- lanmış. Roman bize aşkın korkunç ve ür- künç yanlannı yansıtmak için yazılmış gibi. Paris'te yaşayan bir Amerikalı yazar, bir türlü özledıği verimliliğe ve üne ulaşa- maz ve bir "bohem hayatı" sürerken. tanıştığı genç, güzel ve doyumsuz genç kadına deli gibi tutulur. Birlikte cinselliğin ve aşkın doruklanna çıkan çıldırtıcı bir iliş- kiyi yaşarlar. Sonra her şey kötüye gider. Genç, güzel ve dovumsuz kadın (Emmanuelle Seigner), baştan çıkancı Samp' olur. Suç kımdedır' Vapur gezısinde karşılaştık- lan genç ve oldukça tutucu İngiliz çıfünın erkeği genç Fransız dilbenrte abayı yakar- ken. bir kaza sonucu sakatlanıp koltuğuna mıhlanmış Amerikalı yazar da ona ilişkile- nnin öyküsünü anlatır. Suç. kuşkusuz ön-. celıkle ondadır, erkektedir. Erkek bencilli- ğine eklenen bohem sanalçı sorumsuz- luğuyla, o güzelim ilişkıyi paramparça et- mesinı bilmiştir. O eski aenç kadın şimdı baştan çıkancı bir "vamp" olmuş, kö-- türüm yazar da onun gönüllü tutsağı halı- ne gelmiştir. Genç İngiliz çifti, bu gızemli ve ölümcül ilişkiden paylanna düşenı ala- caklardır. "Acı Ay", oldukça cüretli cinscllik bö- lümlenne. başta Peter Colote, ilginç bir oyuncu kadrosuna ve Polanski'nin özenli anlatımına karşın müthiş bir "görülmüş- lük duygusu" içenyor. Sankı daha önce izlediğim birçok filmin bir bileşkesı bu.. Cinsellik dozunda "Temel İçgüdü"nün temsil ettiği günümüz sinemasal cinselliği- nin gerisinde kabrken. zıt kışılikteki iki çif- tin ilişkileri, sanki hık demiş Paul Schra- der'in "The Confort of Strangers - Ya- bana Kucak" filminin burnundan düş- müş. Üstelik "Yabancı Kucak" gerek Ve- nedik dekorunun kullanılışı. gerekse çok ilginç oyuncu kadrosuyla daha başanhydı. "Acı Ay". ne de olsa bir Polanski fılmi olarak elbette ki görülmeyi hak ediyor. Ancak bu büyük sinema ustasından. bun- ca sessizlikten sonra beklediğimiz ölçüde önemli ve vurucu bir film olmadığı da ke- sın... büyük bir ustalıkla kurulmuş. Sıradan bir günde, sıradan insanlarla dolu bir Varşova kentinde. kendi öykülerini yaşayan 3 ayn insanı koşut kurguyla tanıyoruz. Taksi şo- förü. işsiz genç ve avukatlık stajını bıtirip baroya kaydını yaptıran çiçeği bumunda hukukçunun yollannın kesişeceğıni hisse- diyoruz. Sonra kesişme oluyor. Cinayet, evet, sinemada göregeldiğimizen kanlı, en korkunç öldürme olayı. (Ancak Hitch- cockun "Yırtık Perde" filmindekiyle kı- yaslanabilecek.) Ama burada düşünülmüş bir tavır sözkonusu. Katili bağışlatabilecek sırlar Çağdaş bir ahlakçı olan Kieslovvski, bir yandan sinemanın ve TV'nin sıradanlaş- tırdığı, bayağılaştırdığj ölüm ve öldürme eylemınin aslında ne denli korkunç bir iş olduğunu yeniden anımsatıyor. Öte yan- dan böylesine acımastz ve gereksiz bircina- yet işleyen bir kahramanla. belkı gerçekten ceza görmeye. idama mahkum edilmeye layık bir suçlu tipiyle, bize ölüm cezasının böyle koşullarda bile ne denli korkunç ol- duğunu vc tartışılması gerektiğini dü- şündürüyor. Senaryonun ustalığı, fınalde de sürüyor., Tüm yargılanma bölümünü görmüyor. iz- lemiyoruz. Kieslovvski. bir "mahkeme fil-, mi"nin (Amerikanvari) tüm tuzaklannı önlüyor. Giderek genç avukatın olasılıkla çok başanlı olan savunmasmı bilmcye bile gereksinmemiz yok. Önemli olan tek bir şeydir çünkü. Koşullar ne olursa olsun. devlet aygıtının bir msanı öldürmeye, ölüm cezasmı uygulama.,a hakkı var mıdır? Bu soruya koşut olarak, hcmen idam öncesi bir konuşmada, genç avukaf, mü- vekkilinin anlamsız cinayetinin ve onun kişisel bunahmının ipuçîannı yakalar. Genç adamın yıllar önce, neredeyse cina- yet düzeyinde bir anlamsızlıkla öldürül- müş küçük kızkardeşidır bu... 12 yaşında hayatın eşiğinde. genç bir adamın sarhoş- luğuna kurban giden. yaşamı ve dünyayı sarmış çılgmlığın ve sorumsuzluğun sayısız kurbanlanndan biri. "O ölmeseydi.. olay- lar başka türlü gelişseydi" diye söylcnir' genç adam... O zaman o da belki biraz son- ra asılmak üzere olmaya'bılırdı. Şiddet şıd- deti. vahşet vahşeti, öiüm ölumü davet' eder çünkü... Ve en kıyıcı gözüken bir kati- lin ve eyleminin gerisinde bile onu anla- mayı, giderek bağışlamayı gerektirecek sır'-ar gızli olabılir fnsan yaşamına değer verilirse Kieslovvski, tüm bu korkunç ve şiddet yüklü öyküyü alabildığine sade, basit bir anlatımla anlatıyor. Onun büyüklüğü. ga- liba bu denli sade* kalmayı bılmesinde,' Ama bu sadelik içinde, büyük bir sinema __ gizli.. Süreklı fıruna vüklü portakal renkli^ bir gökyüzünün karabasanı altında ezilen* Varşova kentı. neredeyse bir korku fılmi dekoruna dönüşüyor.. Varşova sokakla- nnda anlamsız biçimde gidip gelen mutsuz, sıkılan. bezgın insan sürüsü, bireysel bir öyküyü aşıp tüm bir toplumun patlamavla sona erecek olan korkunç sıkıntısını yanaü- yor. Ve kahramanlann birbelgesel tavnyla ızlenip yakalanmış her hareketleri. her ey- lemleri öykünün bütünü içinde simgesel bir anlam kazanıyor. Ve evet. bu alabildığine karamsar gö- rüntü içinde bile, aslında belli bir iyimser- lik var. Genç avukatın pınl pınl kişihği bile tek başına. bu iyimserliğin bir kanıtı değil mi? Çünkü bu çıîgın çağda bile her şey kayıp değildir. umut tümüyle yok olma- mıştır.. diyor Kieslovvski. Genç avukat gibi ınsana ve ınsan yaşamına gerçekten değer veren kişiler var oldukça. insanoğlu 20. yüzyılın simgelediği savaş, ölüm. kıyım ve ypzlaşmayı da belki aşabiîecektir. "Öldürme Üzerine Bir Film", kuşkusuz yılın en önemlifilmlerindenbiri. Yalnızca kimi sahnelerindeki aşın karamsarlık ve sertlık nedenıyle "başyapıt" nitelemesini -belkı de haksız olarak- esirgediğimız, önemli ve görülmesı gereken bir film. Rainer'den tipik bir Amerikan mahkeme fılmi Askerde insandırBirkaç İyi Adam (A Few GoodMen) / Yönetmen: Rob Rai- nerj Senaryo: Aaron Sorkin/ Görüntü: Robert Richardsonf Müzik: Marc Shaimanj Oyuncular: Tom Cruise, Jack Nic- holson, Demi Moore, Kiefer Sutherland, Kevin Bacon, Kevin Pollackj Bir Castle Rock (Columbia) fılmi. Tipik bir Amerikan "mahkeme filmi". Mahkeme sahnelcrine görülmemiş bir ge- nlim getirmeyı hep başaragelmiş olan bu sinema, aynca askeri konuiara ve askerlik eleştirisine olan açıklığı nedenıyle de askeri mahkeme konulanna yatkınlık göstermiş- tır. "Denizde İsyan-Caine Mutiny"," Billy Mitchell'in Yargılanması - The Court Martial of Billy Mitchell" gibi filmler he- men akla gelebilir. "Birkaç İyi Adam", bu zincirin son hal- kası. Broadvvay'de başan kazanmış bir sahne oyunundan uyarlanan film. bize klasık ve temel bir çatışmanın yenı bir > ansıması olarak geliyor. Tiyatro etkisi silinmiyor Tam anlamıyla asker kafası taşıyan as- kerlikte dısıpline. emirlenn sorgıısuz-sual- siz uygulanmasına inanan, asken olan her şeyin erdem demek olduğunu düşünen bir zihniycüe. insan yaşamını kutsal sayan, as- kerlik disiplını içinde bile insanın aklını kullanmasına ve temel özgürlüklerin uygu- lanmasına inanan. emırleri aklın ve sağdu- yunun süzgecinden geçirmeye yatkın bir zihniyet... Bu 2 temelden farklı görüş, ABD'nin Küba'daki üssündc meydana gelen bir ölüm olayı nedeniyle karşı karşıya gelıyor- lar. Vc disiplını bozan bir erin. yazılı olma- yan "Kırmızı Kod" yasalan gereğince öl- dürülmesi olaymın sorumluluğunu araştı- ran bir asken mahkeme. olayfann nedenle- nnı sonuna dck giderek bulmaya kararlı genç teğmen Kofee ile tam bir dısiplınci mı- litanst anlayış uygulayıcısı albay Jessep'ı karşı karşıya getiriyor. "Birkaç iyi Adam", Rob Reıner'ın işlek sınemasıylaanlatılmış, belli bir düzeyeeriş- miş bir film. Hele dünyanın en büyük oyuncusu saydığım Jack Nicholson'u izle- mek her zaman olduğu gıbı gerçek bir de- neyim. Bu arada, Tom Cruise'un da büyük aşa- ma yaptığını ve artık "parlak çocuk" imajının ötesinde. ciddiye alınması gereken bir aktöre dönüştüğünü belirtmelıyim. Ne var b "Birkaç İyi Adam". sonuç ola- rak tümüyle tiyatro etkisini sıleme\en, ko- nusunu son dönem Amerikan sinemasının kurtulamadığı bir göstenşle, bir "yumruk gibi" anlatır vcbirdavayı,sanki Rocky'nin boks maçırıa hazırlanması esprisinde verir- ken. mandınalığını bir ölçüde yıtıren bir film. Gerçi artık her şeyiyle içli-dışlı olduğu- muz ABD'nin ordu mekanizmalanyla tanışmak, örneğın bir Saratoga olayınırı gerçek yüzünü anlamaya da yardımcı ola- bilecek ilginç birdencyim. Ama oldukça histerik biçimde anlatılmış ve oyundan müzığe. her şeyin altını faz- lasıyla çizen bufilminsinema sanatına ger- çek bir kalkısı son derece kuşku gölürür... Tom Cruise artık 'parlak çocuk'' imajının ötesinde ciddhe alınması gereken bir aktör. DORSAYIN YILDIZTABLOSU: Filmin Adı ' Gösterildığı sinemalar AfTedilmeyen Öldürme Üzerine Bir Film Temel Içgüdü Birkaç İyi Adam Acı Ay Bumerang Fitaş, Cep.K.Hakarı, Erenköy Apollon Topkapı Sur. Beyoğlu Fıiaş ŞişliSite, K.Süreyya, Bakırköv İnıirli. Beyoğlu Enwk, Şişli Keni. K.Rcks, Bukukih-74, Ç.TaşŞafak Beyoğlu Uılc, Şiştı Keıır Kadıköy Oıai: O.Gazi, B.Atlus, k.LSM. Değerlendirme •••• ••• • • * • • •• • Sıradan • * Görülebilir • • • Gerçekten ilginç • • • • Başyapıt Stephen King'den ; 'Hayvan Mezarlığı 2' Kültür Servisi - Ünlü yazar Stephen King'ın ülkemızde once "Gecenin Pen- çesi", daha sonra "Hayvan Mezarlığı" adıyla yayımlanan ve tüm dünyada 30 hafta boyunca en çok satan kitaplar liste-, sinden inmeyen romanından uyarlanart "Pet Semetary-Hay\'an Mezarlığı" filmi- nin devamı, 1 ocak cuma gününden iti- baren Türkiye sınemalannda gösterime giriyor. Yönetmenliğini ilk "Hayvan Me- zarlığV'na da imzasını atan Mary Lam- bert'ın üstlendiği film. yine Stephen King"e özgü bir korku. gerilim ve vahşet öyküsü. Film, veieriner Chase Matthevvs ile 14 yaşındakı oğlu Jeffin yaşamlannı yeniden kurabilmek amaayıa Maine eyaletıne taşınmalanyla başlıyor. Ancak her ikisi de yaşamlanndakı trajediye ne- den olan Kızıldenh mezarlığını unutamı- yor. "Hayvan Mezarlığı 2". JefT ile genç arkadaşı Drevv'nun maceralan çerçeve- sinde gelışiyor. Başlıca rollerini Anthony Edvvards, Edvvard Furlong ve Jason McGuire'in paylaştıklan film konusunda yönetmen Mary Lambert şunlan söylüyor: "Deli- kanlılann dilekleri yerine geldi. Ama' önüne geçemeyecekleri güçlen hareketc geçirdilcr. JefT ve Drcvv. ölüme meydan okurken. gelişecek olaylardan ötürü acf çckeceklerıni düşünmemışlerdi... Fılmdc ekip olarak izlcyicının karakterlerimi/u ne olacağını merak ctmesıni sağlamava çalıştık."