Katalog

CUMHURÎYET/14 DIŞ HABERLER 16 OCAK 1990 SOVYETLER BİRLİĞİ Ermeniler Gorbi'yi yardımaçağırdıSŞCB Başbakanı Nikolay Rijkov iç savaşa engel olmak için Ermenilerle Azeriler arasındaki kanlı çatışmalan, askeri kuvvetlerle sona erdirilmesinin gerekebileceğini söyledi. ölü sayısı 34'e yükseldi. Ermeni Parlamentosu, Gorbaçov'dan duruma müdahale etmesini istedi. Olaylar üzerine Karabağ'da olağanüstü hal ilan edildi. Dış Haberler Servisi — Sovyetler Birli- ği'nin Kafkasya bölgesinde Azerilerle Erme- nıler arasındaki çatışmalar giderek bir sa- vaş boyutlanna ulaşırken, Ermenıstan Ytık- sek Sovyeti, Sovyet lıden Mîhail Gorbaçov'a duruma müdahale etmesi çağrısında bulun- du. Olaylann kontrolden kaçmaya başlama- sı üzerine Moskova bölgeye takviye guçleri gönderdi. Çatışmalarda ölenlerin sayısının ise 34'u bulduğu, çok sayıda kişinin yara- landığı açıklandı. Olaylar üzerine SSCL Yuksek Sovyet Prezıdyumu, Dağlık Kara- bağ bölgesinde "olaganustu dunun" ılan et- ti. Azerbaycan bölgesine bağlı, ancak Erme- ni nüfusun çoğunlukta olduğu Dağlık Ka- rabağ bölgesinin çok yakınındaki Hanlar ve Gence bölgelerini de kapsayan olağanüstü durum Llanı, Sovyetler Birlıği hükümetinin bölgeye doğrudan müdahale etmesine ola- nak sağlayacak. Sovyet televizyonunun haberine göre, ola- ğanustü durum ilanı karan, dün lider Mi- hail Gorbaçov başkanlıgında, Azerbaycan ve Ermenistan meclis başkanlanmn katıl- dığı Kremlin'dekı bır toplantıda onaylandı. Bu arada, Azerbaycan Komunist Partisi Merkez Komitesı Burosu'nun dün, Yuksek Sovyet'ın Birlik Meclisi Başkanı ve Politbu- ro'nun aday üyesi Yevgeni Primakov ve SBKP Merkez Komitesı Sekreteri Andrei Girenko'yla yaptığı bir toplantıda, cumhu- rıyetteki durumu değerlendırdığı bıldirildi. Sovyet televizyonu Primakov ve Girenkc* nun, cumhuriyetteki gerginligin giderilme- smi sağlayacak önlemler konusunda Azer- baycan Halk Cephesi'nin liderleriyle görüş- tüklerim haber verdi. Sovyet TV'si, Azer- baycan'ın, olağanüstü durumun kapsadığı Hanlar ve Gence bölgelerinde yapılar ara- malarda 80 otomatik sılah ele geçinldiğini bıldirdi. Bolgedeki çatışmalann da devam ettiği bildiriliyor. SSCB Başbakanı Nikolay Rijkov ise iç sa- vaşa engel olmak için Ermenilerle Azeriler arasındaki kanlı çatışmalann askeri kuvvet- lerle sona erdirilmesinin gerekebileceğini söyledi. Rijkov, Norveç Radyosu NRK'ya verdiği demeçte, sorunun çözümunün zor olduğunu, ancak yetkililerin bu anlaşmaz- lığın Azerilerle Ermeniler arasında bir iç sa- vaşa yol açmasına izin vermeyeceklerini kay- detti. NRK'da Rusça konuşan Nikolay Rijkov, "Anlasmazlık, askeri kuvvederin yardımryla çozümlenmelidir" dedı. Azerbaycan'ın başkenti Bakû'de pazar sa- bahına kadar devam eden kanlı olaylardan sonra dun durumun sakin olduğu bildiri- lirken, dağlık Karabağ bölgesi, Azerbay- can'ın Gence kenti ve yakınlarmdaki Han- lar bölgesinde çarpışmalann yayıldığı ha- ber verildi. AA'nın Moskova kaynaklı haberine gö- re, Ermeni Yuksek Sovyeti, Moskova'dan yardım isterken, Ermeni gençlerden oluştu- rulan silahlı timlerin de, Azerilere karşı sa- vaşmak üzere dağlık Karabağ bölgesine gönderildıği bıldirildi. • BBC'de Azerı ve Ermeni militanların as- keri birliklerden zırhlı araçlar, ağır silahlar ve helikopter ele geçirdiklerini ve bu silahları aralarındakı çatışmada kullandıklannı bildirdi. AP'nin haberine göre ise Ermenilerin'car- pışmaya hazır olduğu' bildirildi. Karen Şahbazyan adında aşın mılliyetçı bır Erme- ni, AP'ye telefonla yaptığı açıklamada, en az 100 kişilik bir Ermeni pobs grubunun, Azerbaycan'da Ermenilerin mahsur kaldı- ğı bolgelere helikopter gönderilmesi ama- cıyla Erivan Havaalanı'nda beklediklerini söylfdi. Karabağ ve Gence bölgelerinde düzeni sağlama cabalanna destek olmak uzere gön- derilen takviye askeri birliklerin yöredeki haJkın kurduğu barikatlan aşamadığı ha- ber verüiyor. Azerbaycan'da gerginlik tırmarurken, tüm cumhuriyette olağanüstü durum ilan edil- mesi yolundaki cağnlar da artıyor. Azerbay- can halkının asken bırliklere karşı silahlı ça- tışraalara girdıği Hanlar ve Gence bölgele- rinde gorev yapan askeri birliklerin komu- tanı Yuri Kosolapov, resmi TASS Ajansı- na yaptığı açıklamada, ilan edilen olağa- nüstü durumun, başta yaşlı ve çocuklar ol- mak üzere korunmasız insanlann çatışma bölgelerinden uzaklaştınlmasını sağlayacak önlemler alınmasıru kolaylaştıracağını söy- ledi. Azerbaycan'a ilişkin diğer bir gelışmede Azerbaycan Halk Cephesi Başkanı Ebulfes Aliyev, bir Moskova dergisine verdiği de- meçte, amaçlannın Azerbaycan'ın bağımsız- lıgını sağlamak olduğunu bildirdi. Erivan'da olağanüstü durum Azerbaycan kaynarken, Ermenistan Cumhuriyeti'nde de gerginlik doruğuna ulaşmış durumda. BBC, başkent Erivan'da olağanüstü durum ilan edildiğini bildirdi. Sovyet televizyonunun muhabıri Igor Kud- rin, Erivan'dan gonderdıği haberde "Çaüş- malare ilişkin gelen haberler, savaş cepbe- sinden gelenlere benziyor" dedi. Erivan'da pazar gunu Azenleri protesto etmek için dü- zenlenen gösterıye yaklaşık 400 bin kişi ka- tıldı. Toplantıda bazı göstericiler Azerbay- can'a savaş ilan edilmesi yolunda sloganlar attı. AP'nin haberine göre Azerbaycan'ın baş- kenti Bakû'de bir görgü tanığı, bir sokağın halini şöyle anlattı: "Sokak kan içinde idi. Ölüler arasında balkondan atılan iki kadı- nın cesedi de bulunuyordu." Sovyet televiz- yonu ise ölenlerin çoğunun Ermeniler oldu- ğunu bildirdi. BULGARİSTAN Türklere verilen haklar resmileşti Bulgar parlamentosu, ülkede yaşayan Türklere temel hak ve özgürlüklerinin verilmesini içeren Sosyal Forum kararını dün resmen kabul etti. Parlarnento, KP'ye iktidar tekeli veren anayasa maddesini de oybirliği ile kaldırdı. SOFYA (Ajanslar) — Bulgaristan par- lamentosu, ülkede yaşayan Türklere isim seçme ve günlük hayatta Türkçe konuşma hakkı verilmesini içeren Sosyal Forum ka- rannı resmen kabul etti. Parlamento, Ko- münist Partisi'ne iktidar tekeli veren ana- yasa maddesini de oybirliğiyle kaldırırken aynca Jivkov döneminde mahkûra edilen 40 kadar Türk'ün serbest bırakılacağı açık- landı. Bulgaristan parlamentosunun dün yapı- lan toplantısında, Sosyal Forum bildirisi oybirliği ile kabul edildi. Sosyal Forum toplantılarından sonra ya- yımlanan bildiride, parlamentonun bu ay sonundan önce, her vatandaşa Bulgar adı- m koruma ya da Türk isimlerini serbestçe seçme hakkı yöntemleri konusunda bir ya- sayı onaylaması öngörülüyor. Sosyal Forum bildirisinde aynca, nüfu- sun büyük kısmım Türk azınlığın oluştur- duğu bölgelerdeki Bulgar vatandaşlan için yasal ve yönetımsel garantiler isteniyordu. Bildiride, devlet bütünlüğüne ve dini, et- nik ve diğer nedenlerle toprak bütünlüğü- ne karşı yapılacak bütün faaliyetler yasak- lanıyordu. Bulgar parlamentosu dün diğer D.Avru- pa ülkelerinin izinden giderek, Komunist Parti'nin 40 yıllık iktidar tekeline son ver- di. Karar oybirliği ile alındı. Bulgaristan parlamentosu, dün aynca si- yasal tutuklulann affı konusunda geçen ay ahnan kararlan "Umamlayaıı" bir dizi ka- lar aldı. Mecliste dün oybirliğiyle kabul edilen bir karar metnine göre, Todor Jivkov döne- minde 1984'te başlatılan Turkleri Bulgar- laştırma kampanyası sırasında mahkûm edilen 40'dan fazla Türk serbest bırakıla- cak. Parlamento aynca adi suçtan hüküm gi- yen 900 mahkûm için af çıkanrken 8 bin 400 mahkfimun cezalanm da 1 ile 3 yıl ara- sında azalttı. Meclis, aynca da Içişleri Bakanı Gu- ergi Tanev'in yerine Alanas Semcrciev'in atanmasmı onayladı. Anayasanın Çiftçi Partisi'nin iktidardaki Komunist Parti'yle koalison oluşturması- nı zonınlu tutan maddesinin de kaldınlması ilke olarak kabul edildi. Çiftçi Partisi, ay- nca anayasanın Bulgaristan'ın sosyalist bir THE INDEPENDENT Sovyet İmparatorluğu nereye gidiyor? Litvanya'nın bağımsızlık yolundaki ısrarının ardından diğer cumhuriyetlerin de bu talepte bulunması Gorbaçov'u zor durumda bırakacak. Dış Haberler Servisi — Sovyetler Birli- ği'nin yüzölçümünün yalnızca %0.3'ünü oluşturan Litvanya Cumhırriyeti geçen haf- ta tüm dünyanın dikkatlerini uzenne çeker- ken, Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov'a hayli ter döktürüyordu. Sovyetler Birliği'nden aynlmak isteğini ilk kez bu denli açık biçimde dile getiren Litvanya'mn bu isteminin diğer cumhuri- yetlerde de ayrılma kmlcımlannı tutuştu- racağını bildiren Sovyet uzmanı yazarlar, îngiliz The Independent Gazetesi'ne göruş- lerini yazdılar. Independent'ın Moskova muhabiri Ru- pert CornweU, gazetenin 13 ocak tarihli sa- yısında yer alan yazısında, "tskoçya'dan daha kiiçük bu cumhuriyeû'n başlatabile- ceği aynlma dalgasına" dikkat çekiyor. Ya- zıda, Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov'un hafta içinde Litvanya'ya yaptığı gergin zi- yaret sırasında dile getirdiği "aynlma hakkı ile ilgili yasa tasansı" vaadine değınilirken "Peki Rus olmayan 14 cumhuriyet aynl- maya kalksa, SSCB'den geriye ne kalır?" diye sorularak geniş bir grafik ile Sovyet İmparatorluğu'nun anatomisi sergıleniyor. Kafkasya'daki etnik gerginligin hatırla- tıldığı ve Azeri-Ermenı çatışmasına da dik- kat çekilen yazıda, "tdeal bir dunyada ba- gırmız bir Ermenistan da olacaktır. Ama kendi başına Hıristiyan bir Ermenistan'ı dogudan ve batıdan larihi düşmanlan TurkJer, güneyden de tran'daki sayılan be- lirsiz unsuriar (Iranlı Azeriler) kuşatmış du- rumda bulunuyor" denıldi. devlet olduğuna ilişkin maddesinin değiş- tirilmesini önerdi. Bu değişiklik önerilerı- ni görüşmek üzere bir çalışma grubu oluş- turulması kararlaştınldı. Muhalefet grup- lannın da yer alacağı çalışma grubunun ha- zırlayacağı rapor parlamentonun şubat ayındaki toplantısında ele alınacak. Bu arada AA'nın haberine göre Bulgaris- tan Dışişleri Bakanı Boiko Dimitrov'un ge- çen haftaki Atina ziyareti, Yunan basının- da geniş bir biçimde değerlendirilıyor. Ciddi haber vermekle bilinen haftalık Tb Vima Gazetesi, Dimitrov'un Atina ziyare- tini, "Kay nayan Balkanlar'da Yunan-Bulgar ilişklleri bir istikrar unsuru oluşrunnaya de- vam ediyor" şeklinde değerlendirdı. To Vima haberinde, Dimitrov'un Atina zivaretinin daha önce Kuveyt'te Dışişleri Ba- kanı Mesut Yılmaz ile göruşmesı yuzünden Yunanistan için büyuk önem taşıdığını vur- gulayarak Bulgaristan'ın gerek Batı Trakya- daki Turk, gerekse Makedon azmlığı konu- larında Atina'ya verdiği desteğin süreceği- ni yazdı. Gazete, Dimitrov'un Yunanistan Dışişle- ri Bakanı Andonis Samaras'a açık bir dille "Bulgaristan'ın, Yugoslavya ve Tiirkiye'nin azınlık iddialannı kabul etmedigini" söy- lediğini ve Dışişlen Bakanı Yılmaz ile gö- rüşmesi hakkmda "çok detaylı" bilgi ver- diğini kaydetti. Kırcaali'de saldırı iddiası öte yandan Bulganstan'da Türklenn yo- ğun olarak yaşadığı Kırcaali kasabasında Türklere ban haklar verilmesini protesto eden Bulgarların önceki akşamdan itibaren Türk evlerıne baskınlar duzenlediği öne su- rüldu. Baskınlar sırasında ölenler olduğu ve kasabadaki Türklerin evlerinden çıkamadığı da venlen bılgiler arasında yer aldı. tstanbul'da bulunan Balkanlar'da Türk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Derneği Genel Sekreteri Niyazi Akkıbç, Kırcaali'den Ahmel Muratoğlu adlı bir Türkun dun sa- at 10.00 sıralarında derneklerini telefonla arayarak, Bulgarların önceki akşamdan iti- baren Türklere ait evlere saldınlar düzen- lediğini bıldirdiğini söyledi. Dışişleri çevTeleri, bu idoıaları doğrula- yacak bilgilenn kendilerine ulaşmadığını, ancak durumu araştırmakta olduklannı be- lirttiler. SOFYA'DA DEMOKRASİ İSTENDİ — Bulgaristan IB başkeati Sofya'da pazar gunu yapılan ve yaklaşık 50 bin kişinin kaüldıgı gösteride, Türk azınlığın haklan da dahil olmak üzere, demokrasi konosnnda yönetimin reformlan hızlandırması istendi. Milliyetçi akımların aynlma sloganlarını yökselttiği Sovyetler Biriiği'ne genel bir bakış Eslonya: Nufus 1.5 mılyon Azınlıklar * 2 7 9 Rus, %25 Ukraynaiı Başkent. Tallmn, Yûzrjlçümû 85 140 km kare Biıtçe 1.8 mılyar ruble Ana sanayı Ormancılık SOVYETLER BIRLIGI Nüfus: 281.7 milyon 137 mılyon Rus, 42 m>lyon Ukraynaiı. Yözötçümü: 22 km. kare. %53 kaötn %66 ktrsal nüius, %32£Rus Rıga a321Û km kare 2 7 mılyon rubte. Haffl sanayı KU2EY8UZ D£N!Zİ - , MÇ~ SOVYETLER BİRLİĞİ %66 Rus. %77 Len Vlinıus 64 500 km kare 4 rmlyar rubte MOhendıslık BEYAZ RUSVA %82 Rus. rmltıyet Moskova 17028000 km kare 110 mılyar ruble Tûm üretımın %40Rus Ukraynaiı. ckğer idffdtn fazta mftyet AlmaAJa. 2706420 km kare 12 7 mılyar ruble Maden KAZAKISTAN 2 Rus *t13 Yahudı Kıev 595930 km kare 33 rmlyar ruble Ağır sanayı tanm KIRGIZISTAN TACIKISTAN *t74 Rus, %51 Azen. %9 Ermeni Tıflıs 69.660 km ka 34 mılyar ruble Tanm %2 3 Rus. %53 Azen Envan 29570 km kare 2 2 rnılyar rubie Tarım/maden TURKMENISTAN %104 Rus %273 özbek Duşanbe 141900 km kare 2 1 mtlyar ruble Tanm Ûzbek, %31 Ukraynaiı Frunze 196.080 km kare. 2 4 mılyar ruble Tarım Dağlık Karabağ %108 Rus, %4 2 Tatar %39 Tacık Taşkent 443760 km kare 9 mılyar ruble Pamuk %79 Rus Ermeni Bakû 86.430 km kare 34 mılyar ruble Petrol %12 6Rus, Özbek, %2 9 Kazak Aşkabad 479880 km kare 1 7 mlyar ruble Tarım Btyaz Rus»a 6 mılyon %11SRus. %14 Yrtudı. %4 2 Leh. %2 4 Ukraynaiı Mınsk 206400 km kare 89 mılyar ruble Tanm •H>12 Rus, %2 Yahudı %14 Ukraynaiı Gagauz TûrKlen. Kışınev 33İ40 km kare 3 mıiyar ruble Tarım PARİS Fransız basını Ermenileri destekliyor Le Monde: Türkiye ve Iran'ın olaylara bulaşmaktan kendilerini nasıl alıkoyabileceklerini kestirmek çok güç. SABETAY VAROL PARİS — Fransa'da dün akşamüstü ya- yımlanan " l e Monde" Gazetesi başyazısı, Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki olay- lar konusunda, "Türkiye ve Iran'ın olayla- ra bulaşmaktan nasıl kendilerini alıkoyabi- leceklerini kestirmenin güç olduğunu" ya- zıyor. Gazete, "kısa vadede Soyetler Birli- ği'nin askeri biriikleri aracılıgıyla olaylan yaüştınr gibi göninebileceğini, ancak uzun vadede işlerin daha karmaşık taale geleceğiııi" iddia etti. Le Monde'a göre Stalin-Brejnev dönemleri icraatının etkisiyle iki halkın giderek keskinleşen bir kültür ve difl farkhlığı gösterdiğine, şimdi bunun dö- külen kanla daha da derinleştiğine işaret ediyor ve şöyle diyor: "Müslümanlara kar- şı Hıristiyanlar, Türklere karşı Avnıpalılar türii aynmlaria, SSCB'nin şimdi Lubnan tarzı bir çatışmaya sıiniklendiğini gönıyo- nu." Gazete başyazısını şöyle surduruyor: "Buodan sonra, dünyaya dagılmıs ErmeoJ- lerin bu olaylar karşısında seferber olma- yacaklannı zannetmek hatalı olur. Aynı şe- kilde, iki hukümetin çok dikkatli davran- malanna ragmen lran'la TUriüye'nin olay ve çabsmalara bulaşmaktan kendilerini nasıl ahkoyabilectklerini kestirmek çok güç" di- yor. Fransa'da sabah gazetelen ise Azeri-Ermeni çatışmalan konusunda man- şetten, ancak dengeli bir dil kullanırken, öğ- leden sonraki organlar haberlere daha ta- raf tutan başlıklarla yaklaştılar. France-Soir, sekiz sütun ve kalın harflerle 'Ermeoi katlianu'başlığı kullandı. Fransa'daki Erme- ni örgütlen kendi cemaatlerini Ermenistan'a yardıma çağınrken, Taşnak Partisi sözcü- su, Fransa Cumhurbaşkanı Francois Mit- terrand'ı Moskova nezdinde girişimde bu- lunmaya davet etti. Taşnak'ın Fransa sözcusü Henri Papaz- yan, "tnsan haklan ihlalierinin soz konu- su olduğu ve bir halkın yok olma tebdidi ile karşı karşıya olduğu bir sırada ülkelerin içişlerine kanşmama kunüı geçerii olamaz" dedi. Papazyan'la TV'de bır tartışmaya ka- tılan SSCB Azerbaycan Milletvekili Rostem İbrahimbegof, Fransız Ermeni cemaatini suçlayarak, "Ermeni deprem felaketzedde- rine yardım için, şarkırı Charies Aznavo- ur'un önayak olduğu kampanya sırasında toplanan yardım malzemesini taşıyan kam- yonlann Ermenilere silah taşıdığını" ileri sürdü. Ibrahimbegof, Aznavour'un bu du- nımu bilmesi halinde sılah taşınmasına göz yumup yummayacağmı Papazyan'dan sor- du. Taşnak sözcüsil iddiayı yalanladı. ROMANYA Sorumlular yargı önüne çıkıyor Dış Haberler Servisi — Romanya'da ge- çen ay devrimle görevden alınarak kurşu- na dizilen eski Devlet Başkanı Nikolay Ça- vaşesku'nun büyük oğlu Valentin Çavuşes- ka ve Securitate uyelerinın yargılanmala- nna bu hafta başlanacağı bildirildi. AP'nin haberine göre Rumen televizyo- nu, Valentin Çavnsesku'nun yanı sıra eski Komunist Partı Sekreıerı Emil Bobu, eski tçişleri Bakanı Tudor Postelnicu, Çavuşes- ku'nun gizli polis örgütü yöneticisi Marin Neague ile Sosyal Siyaset Akademisi yöne- ticisi Dimitnı Popescu'nun da yargı önü- ne çıkacaklannı duyurdu. Adı geçen eski yönetim mensuplannın, dış borçlan kısa surede eritme gerekçesiy- le ülke ekonomisini sabote etmek, azınlık- lar üzeriııde soykınm uygulamak suçlann- dan ağır hapislerinin istenebileceği belirti- liyor. Pazar günü başkent Bükreş'te bir grup yabancı gazeteciye, bu hafta başlaya- cak yargılamalarla ilgili bilgı veren geçici yönetimin Dışişlen Bakanı Sergin Celac, şu anda Romanya ekonomisinin bir "enkaz" durumunda olduğunu ve ülkedeki insanla- nn gıda gereksinimini karşılamak amacıy- la büyük ölçüde ithalata gidileceğini duyur- du. Yargılanacak eski yöneticilere yöneltilen "soykınm" iddialanmn da 20 aralıkta baş- layan ayaklanma sırasında sivil halkın üze- rine ateş açılması eylemlerine yönelik oldu- ğu kaydedildı.