Katalog

16 Dr. İkram ÇINAR İnönü Üniversitesi ikram@inönü.edu.tr Gürcistan’da ahıskalıların eve dönüş yasası: C S TRATEJİ 2009 tarihleri arasındaki bir yıl içinde istenen belgeleri sunarak dilekçeyle başvurmak gerekmektedir. "Geri dönen" hakkından yararlanacaklardan istenen belgeler ise şunlardır (madde 4a): Sürgün belgesi (ya da belgeleri), vatandaşı olduğu ya da oturma izni olduğu ülkenin düzenlediği kimlik, oturma izni ve/veya vatandaşlık belgesi, doğum belgesi, ikâmetgah belgesi, sabıka kaydı belgesi, aile kayıtlarını gösteren belge (medeni hal ve akrabalık bağını gösterir belge, nikah belgesi, boşanma, çocuk doğum belgesi gibi), sağlık durumu ile ilgili bilgiler ve özgeçmiş (şahsın uyrukluğu, bildiği diller ve özel bilgiler) ayrıca mali durumu ve mal varlığı hakkındaki bilgilerin dilekçenin ekinde sunulması gerekiyor. Dönüş başvurusunu sürgüne gönderilen şahıslar yapabileceği gibi onun muvafakati ile şahsın çocukları da yapabilir. Yasaya göre başvurular Gürcüce veya İngilizce yapılacaktır. Ancak belge başka bir dilde ise onaylı Gürcüce veya İngilizce tercümesi ile beraber sunulması istenmektedir. Gürcistan’ın birtakım belgeler istemesi doğaldır. Ancak bu belgelerin temin edilmesi bazen güçlük yaratabilir. Örneğin kaç kişi sürgün belgesi almış ya da almışsa bunu 63 yıldır saklamıştır? Bu belgeyi istemek yerine doğum yeri Ahıska/Gürcistan olan ya da böyle birinin çocuğu olmak yeterli belge olarak sayılmalıydı. Bu bir sorun olarak görünmektedir. Yine doğum belgesi istemek de başvuruyu zorlaştıran işlemlerden birisidir. Kimlik ya da pasaport belgesi olan kişinin doğduğunu belgelemesi anlamsızdır. Kastedilen nüfus kayıtları ise, zaten pasaportta bu bilgiler vardır. Ayrıca aile bağlarını gösteren belgede de bu bilgiler bulunmaktadır. Bu konuyla ilgili 4/6 maddesinde "bilgi temininin mümkün olmadığı hallerde şahsın kendisine bağlı olmayan objektif sebeplerden dolayı belgeyi temin edemediğini inandırıcı biçimde ispatlaması gerekir" denmektedir. Bu "inandırma" ikna edici olmayabilir. İyi niyetli olmayan memurlar pekala ileri sürülen gerekçeleri inandırıcı bulmayabilir. Kanunun bu maddesi her an kötüye kullanılabilir. Kişilerin sözlü beyanları ve devletin kendi arşivlerini kullanma yolu ile bu tür sorunlar ortadan kaldırılabilirdi. Sağlık durumu belgesi de eğer Gürcistan vatandaşlığına alınmada (kişinin sağlıklı olmaması halinde) engel teşkil edecek ya da tercih nedeni olacaksa, amaçta belirtilen "tarihi adaleti sağlama ve onurlu dönüş"e engel olacaktır. Gerçi 11/3 üncü madde de sağlık belgesinde hangi bilgilerin isteneceği ayrıca düzenlenecektir denmekteyse de, sağlıklı olmama halinde bunun bir dezavantaja dönüşmesi engellenmeliydi. Geri dönüş için başvuranları kayıt ederek kayıt numara verilmesi (madde 5/1) gibi ayrıntıların yer aldığı yasada, geri dönenlere neler vaat edildiği, dönüş sonrası işleyişin nasıl olacağı belli değildir. Geri dönüş dilekçeleri 1 Ocak 2008 ile 1 Ocak 2009 tarihleri arasında kabul edilecek ve 1 Ocak 2009’dan itibaren başvurular değerlendirilecek (madde 6/2). Yasada belirsiz bir madde daha vardır. Madde 7/1, Gürcistan hükümetinin başvurandan ek talepleri belirleme hakkına sahip olduğunu yazıyor. Nasıl ve ne gibi taleplerinin olacağı, bunların karşılanabilir talep olup olmayacağı belli değildir. Kanun yapıcının art niyetli olduğunu düşünmesek bile, kötü niyetli memurlar bu maddeyi "işi yokuşa sürme" amaçlı olarak kullanabilirler. Bu maddenin hangi amaçla konulduğu ve nelerin talep edileceği belirlenmeliydi. Ancak madde 11/1’de belirtilen hazırlanacak kararnamede bunun amaç ve sınırlarının belirlenmesiyle durum netleştirilebilir. Dilekçelerin değerlendirilmesinde "Gürcüce bilenlere öncelik verilmesi" (madde 7/3) topluma uyumu konusunda zorunlu mülakat ve yazılı sınav yapılması (madde 7/2) geri dönüşü zorlaştıran bir uygulama ya da başvuruları düşük tutmaya yönelik iyi niyetli olmayan bir maddedir. Bu insanlar elbette içinde yer alacakları ülkenin ulusal dilini bilmelidirler. Ancak unutulmamalıdır ki, bu insanlar 63 yıldır Gürcistan’da değildirler. Gürcistan’da olmadıklarına göre bu dili unutmuş ya da öğrenmemiş olmaları doğaldır. Bu A hıska, bugünkü Gürcistan sınırları içinde kalan, Ardahan ilimizin hemen bitişiğinde olan bir bölgedir. Jeopolitik ve jeostratejik hesapların kurbanı olan Ahıskalılar, 1828’den beri kimi sınırlar arasında, kimi sınırlar ötesinde bazen de paramparça yaşadılar. Ahıskalılar, 1828’de Rusya’nın Kafkasya işgalinden beri baskı, yıldırma, zulüm, sürgün, kısacası her türlü insan hakları ihlallerine uğramış, dünyanın önde gelen toplumlarından biridir. 1944’te Sovyetler Birliği döneminde anayurtlarından sökülüp atılarak Sovyetler Birliği içinde dağıtılmışlardır. SSCB zamanında da sürekli yerleri değiştirilmiş, bir yolunu bulup Gürcistan’a yerleşenler de çıkarılmışlardır. Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra ortada kalan ve anayurtlarına dönmek isteyen bu insanlar nihayet dönebilecekler. Gürcistan Parlamentosu, Avrupa Konseyi’nin de zorlamasıyla 11 Temmuz 2007 tarihinde çıkardığı "Eski Sovyetler Birliği Tarafından 20. Yüzyılın 40’lı Yıllarında Gürcistan’dan Zorla Sürgüne Gönderilen Şahısların Geri Dönüşü Hakkında Kanun"da geri dönüşün yasal zemini oluşturmuştur. Yazının konusu, bu yasanın değerlendirilmesidir. Geç de olsa bu gelişme olumlu bir adımdır. Yıllardır istemeden gönderildikleri başka kültür ve coğrafyalarda insan hakları ihlalleri yaşayan, oralarda da yeni sürgün ve şiddetle karşılaşan bu insanların sorunları çözüm yoluna girmiştir. Ahıska Türklerinin Ahıska’ya tekrar dönmeleri Gürcistan’ın eksik kalan kültür dokusunu tamamlayacaktır. Gittikleri her yerde çalışkanlık ve örnek yurttaşlık davranışlarıyla bilinen bu insanlar Gürcistan’a çok şey katacak, ülkenin kalkınmasına katkı sunacaklardır. Gürcistan için hiçbir zaman tehdit olmayan Ahıskalılar, TürkiyeGürcistan ilişkilerinin daha da gelişmesinde önemli rol oynayacaklardır. Ahıska Türklerine dönmeyin yasası Gürcistan tarafından Ahıska Türkleri’nin dönüşüne ilişkin olarak hazırlanan yasaya göre, geri gelmek isteyenlerin doğum yerlerine değil kendilerine 67 yıl önce verilen belgelere bakılacak. Bu belgeye sahip olmayanlar ise dönüş konusunda büyük sıkıntı yaşayacak. dolayısıyla kendilerine gösterilen herhangi bir yere değil, kendi köy ve kasabalarına yerleşmelerini Gürcistan Parlamentosunun kabul ettiğini anlamak durumundayız. Öte yandan "gönüllülük" sözcüğü dönenler için cazip imkanların sunulması halinde anlam kazanacaktır. Gürcistan’ın bu ifade ile güvence verdiğini anlıyoruz. Amaçta yer alan "aşamalı" dönüş yaklaşık 300 bin kişi dikkate alındığında anlaşılabilir bir yaklaşımdır. Ancak bu yerleştirme aşamaların kaç yıl süreceği belli değildir. Yasa, geri dönüş işlemlerinin yürütülmesi için "Mülteciler ve İskân Bakanlığını" görevlendirmiştir ve sadece 1944 sürgünlerini kapsamaktadır. Geri dönüş için ikâmet edilen ülkelerin Gürcistan temsilciliklerine 1 Ocak 2008 ile 1 Ocak YASA NE GETİRİYOR Yasanın amacında (madde 1) yer alan "tarihi adaletin gerçekleştirilmesi" ifadesi son derece önemlidir. Gürcistan, bu dönüşün bir "ihsan" ya da "lütuf" değil, gasp edilen hakların iadesi olduğuna vurgu yapmaktadır. Adalet tam olarak yerini bulmayacak ama bu ifadenin bulunması hem bir hakkın iadesi hem de yasanın geri kalanını değerlendirmek açısından önemli bir ölçüttür. Yasanın amacında yer alan diğer iki sözcük de çok önemlidir. "Onurlu" ve "gönüllü" dönüş! Dönenler bir suçlu gibi ezik, Saakaşvili