Katalog

Dr. Eren EROL TUSAM Ortadoğu Araştırmaları Masası uudi Arabistan ve İran’dan sonra dünyanın üçüncü büyük petrol rezervlerine sahip olan Irak’ın petrolü, 1921 yılında İngiltere tarafından bağımsızlığına kavuşturulmasından 1972 yılına kadar olan süre boyunca başta İngiltere olmak üzere batılı şirketler tarafından işletildi. "En önemli savaş silahı olan petrol" sloganı ile yola çıkan dönemin Irak Başbakanı Yardımcısı Saddam Hüseyin, 1972 yılında Irak’ın tüm petrol işletmelerini millileştirdi. Bu gelişme sonucunda, Irak’ta faaliyet gösteren tüm yabancı petrol şirketleri, ülkeyi terk etmek zorunda kaldı. Saddam yönetimi, Irak’taki petrol işletme alanında ortaya çıkan uzman işletmeci boşluğunu, dönemin Irak Hükümeti ile iyi ilişkiler içerisinde olan SSCB, Çin ve Japonya’ya gibi ülkelerle doldurdu. Batılı şirketleri Irak petrolünden mahrum kılan Irak’ın millileştirme yasası, İngiltere ve ABD tarafından büyük destek alan İsrail’i olumsuz şekilde etkiledi. 1970’li yıllarda, Irak’taki faaliyet alanını kaybeden Amerikan ve İngiliz şirketleri, İran’a yöneldi. Ancak 1979 yılında İran Şahı’nı devirerek ülkedeki iktidarı ele geçiren İran İslam Devrimi’nin iş başına gelmesi, İran’daki ABD ve İngiliz varlığına ağır bir darbe vurdu. Bu durum, jeostratejik ve jeoekonomik açıdan çok önemli olan İran’ın yanı sıra Irak’taki çıkarlarını kaybeden ABD ve İngiltere ekonomisine bunalım yaşattı. Bahse konu olan ekonomik bunalımın giderilmesi için Batılı ülkelerin başkentlerinde tasarlanan ve 1980 yılında sahneye konulan sekiz yıllık İranIrak Savaşı ve 1990 yılının Ağustos ayında Saddam rejimi tarafından Kuveyt’in işgal edilmesinin yol açtığı Birinci ABDIrak Savaşı istenilen hedefe ulaşılamadı. Bir başka deyişle, petrol kaynaklarını ve petrol taşıma hatlarını bölgesel aktörler aracılığıyla kontrol altında tutmayı başaramayan ABD ve İngiltere, 2003 yılının Mart ayında Irak’ı işgal ederek bölgedeki varlığını ispatlamaya çalıştı. S ABD, kaynakların yüzde 70’ini yabancılara bırakan tasarıya odaklandı… C S TRATEJİ 21 hükümeti, başta Irak’ın yeni petrol yasası olmak üzere ABD’nin yeni Irak için istediği bir takım yasaların Irak Parlamentosu’ndan geçmesini sağlayamadı. Bu bağlamda ABD, etnik ve mezhep temeller üzerine kurulu çatışmaların önüne geçilemeyen Irak’ta, Batılı şirketlere bugüne kadar eşi görülmemiş imtiyazlar tanıyan Irak’ın yeni petrol yasa tasarısını Irak Parlamentosu’nun Ağustos ayında tatile girmeden önce onaylamasını istedi. Ancak, Şii İttifak Listesi’nin en önemli grubu olan Sadr Grubu’nun hükümetten çekilmesinin ardından Irak hükümeti içerisindeki en büyük Sünni grubu oluşturan Uyum Cephesi’nin de hükümetten ve parlamentodan çekilmesi, hem Nur ElMaliki’yi hem de Maliki hükümetine destek veren ABD’yi zora soktu. Çünkü bu iki Şii ve Sünni grubun Irak hükümetinden çekilme nedenleri yabancılara büyük ayrıcalıklar tanıyan bu petrol yasa tasarısına karşı olmalarıydı. Dolayısıyla, Irak’taki siyasi gruplar arasındaki görüş ayrılıklarının meclis açıldıktan sonra da giderilmesi kolay olmayacaktır. Bu gelişmeler karşısında, Iraklı siyasal gruplar arasındaki görüş ayrılıklarının giderilmesi için büyük çabalar harcayan Bush idaresi de, petrol gelirlerinin Iraklılar arasında eşit dağılmasını ön gören Irak’ın yeni petrol yasasının yürürlüğe girmesiyle, ülkedeki etnikmezhep çatışmalarının önüne geçileceği tezini, Iraklı siyasi gruplara empoze etmeye çalışıyor. Ancak, Irak petrol gelirlerinin yüzde 70’ni yabancı şirketlere tahsis eden otuz dört maddelik Irak’ın yeni petrol yasa tasarısının sadece bir maddesinde gelir paylaşımından bahsediliyor. Öte yandan tasarının Irak ekonomisi için bir tuzak olduğunu ifade eden petrol uzmanlarından oluşan büyük bir Iraklı grup, Irak Parlamentosu’na yazdıkları mektupta bahse konu olan petrol yasa tasarısının yürürlüğe girmemesini talep ettiler. Petrol ‘demokrasiyi’ gölgeliyor Irak’ta en önemli tartışmayı yeni Petrol Yasa Tasarısı oluşturuyor. Tasarı, kaynakların yüzde 70’inin yabancılara bırakılmasını öngörüyor. Bu öneri, Sünni ve Şii Sadr Grubu’nun hükümetten çekilmesine neden oldu. Irak’a varlık içinde yokluk yaşatacak tasarıya toplumsal tepki de TEHLİKE ÇANLARI Irak’ın yeni petrol yasa tasarısı, Irak’ın yeraltı artıyor. zenginliklerini yabancı şirketlere kaydırarak, petrol olmak üzere İngiltere’yi de sıkıntıya soktu. ABD, sırasıyla ilk önce İyad Allawi, daha sonra İbrahim Caferi ve son olarak da Nur Cuvad ElMaliki hükümetlerine büyük destek verdi. Ancak, ülkedeki gelişmeler karşısında aciz kalan söz konusu hükümetler, ABD’yi hayal kırıklığına uğrattı. Özellikle, şu anda iş başında olan Nur ElMaliki YENİ PETROL YASASI Irak’ın işgal edilmesi üzerinden dört yıldan fazla bir süre geçmesine rağmen, ABD ve İngiltere’nin çıkarlarını koruyacak bir Irak hükümetin oluşamaması, başta ABD Irak’taki petrol tesislerinden... gelirlerinin büyük kısmını Irak’ın dışına aktaracaktır. Söz konusu yasa tasarısı, Irak’taki petrol tarlalarında yapılacak sondaj ve keşif haklarının elli yıl boyunca yabancı şirketlere ait olacağını öngörüyor. Aynı şekilde, ? Irak Parlam en milletvekili bu tosunda toplam 275 Irak’ta bulunan lunuyor. yüze yakın ? Şii Sadr G ru ile 6 bakanı va bu’nun 30 milletvekili petrol r. tarlasından ? Sünni Uyu m Cephesi’nin sadece yirmi mentoda 44 sa parlandalyesi bulunu beşinin kontrolü yor. Irak’ın milli petrol şirketlerine bırakılacaktır. Ayrıca, Irak’ta şu ana kadar keşfedilmeyen petrol tarlalarının denetiminin de sadece yabancı şirketlere ait olması petrol yasa tasarısının düzenlemelerinden biri. Yasa tasarısı bir yandan da yabancı şirketlerin Irak petrolünden elde edecekleri gelirlerle Irak’ın kalkınması için yatırımda bulunma ve Iraklı şirketlerle ortaklık kurma inisiyatifini de yabancı şirketlere bırakıyor. Dolayısıyla, 1980 yıldan bugüne dek savaşlar yaşayan Irak’ın alt yapısı, kamusal kurumları ve ülke ekonomisi yok olma eşiğindedir. Yani, bir çöküş yaşayan Irak’ın yeniden ayakta durabilmesini sağlayan tek kaynak petrol geliridir. Irak yeni petrol yasasının yürürlüğe girmesi halinde, petrol geliriyle ülkenin hızlı bir şekilde yeniden yapılandırılması olasılığı ortadan kalkıyor. Bu durum, Irak halkına varlık içinde yoluk yaşatacak, ülkede patlak veren çatışmaları körükleyecek ve Irak ekonomisi de Iraklıların refahı için değil Batılıların refahı için kullanılacaktır. Irak Parlamento su