Katalog

bulunmaktadır. Ayrıca ülkede düzenli olarak Rus, Slav ve Kozak toplum örgütlerinin ortak toplantıları yapılmaktadır. Ülkede ilk ve orta öğretimin iki dilde eğitim vermesinin yanı sıra RusKazak Slav Üniversitesi, Moskova Devlet Üniversitesi MGU ve çok sayıda Rus üniversitelerinin şubeleri faaliyet göstermektedir. C S TRATEJİ 15 kaynaklandığını ısrarla vurgulamaktalar. Orta Asya ülkelerinin yönetimleri ise –özellikle içinde en çok Rus nüfusu barındıran Kazakistan ve Kırgızistan bu konuda ihtiyatlı davranarak hassas dengeyi oluşturmaya çalışıyorlar. Zira belirtildiği gibi ülkeden göç ekonomik anlamda sıkıntılara yol açarken, diğer yandan bağımsızlık kazanılmasından bu yana 16 yıl geçmesine rağmen Rusçanın imtiyazlı durumundan dolayı yerel dillerin öğrenmesinde bir gelişme sağlanamamıştır ve ülke halklarının yüzde 70’i hala Rusçayı anadili yerine kullanmaktadır. Bölge ülkelerinde yaşayan Rus camiasının taleplerine gelince, bunlar: ? Rus diline yeniden eşit statünün verilmesi; ? Rusya’nın bu ülkelerdeki Rus diasporasına kültür korumacılığı oluşturması; ? Rus görsel ve yazılı basının yeniden tam yayın yapmasının sağlanması, olarak özetlenebilir. Bölge ekonomilerinin gelişmesi ile Rusların göçünde azalma görülmüş ve hatta gidenlerin geri dönüşü söz konusu olmuştur. Örneğin, 2005’te Kazakistan’dan göç etmek isteyenlerin sayısı 32 bini geçmemişti. Bu 2004 verilerinin yarısını oluşturmaktadır. Bu dönemde geri gelenlerin sayısı da 20 bin civarındadır.(7) Yani, Kazak yetkililerin ifadesiyle, "bölgede geri göç süreci"nin başladığından söz edilebilir. En çok Rus nüfusunun göç ettiği Kırgızistan’a gelince bu durumun "ekonomi" ağırlıklı olduğunu söylemek mümkündür. Zira önceki dönemde olduğu kadar, Mart 2005’teki "renkli devrim" sonrasında sürekli krizlerle boğuşan ve tam olarak istikrara kavuşamayan Kırgızistan’ın en büyük sorunlardan biri de işsizlik olmuştur. 2006 verilerine göre nüfusun yüzde 17’sinin işsiz olduğu belirtildi ve bu sebepten dolayı ülke nüfusunu büyük kısmı başta Rusya olmak üzere başka ülkelerde istihdam edilmektedir. Kırgızistan ve Kazakistan anayasaları Rus dilinin devlet dili ile paralel olarak kullanılmasına izin verilecek şekilde değiştirilse de, ülke yönetimleri hala baskı ve ayrımcılıkla suçlanmaktadırlar. Diğer yandan ise Orta Asya bölgesinde ulus devlet inşasında "Rus faktörü" engelinin aşılması önemlidir. Zira bölgede yaşayan Rus nüfusun yaşadıkları ülkelerdeki ortama ayak uydurmaları, Rusça bilmenin avantaj anlamına geleceği fikrinden vazgeçerek yerel dilleri benimsemeleri ve dil öğrenme teşviklerinden faydalanarak bunları hiç olmazsa günlük konuşma düzeyinde öğrenmeleri bu sürece katkı sağlayacaktır. Dipnotlar: 1 Haktan Birsel, Eski Dünyanın Karanlık Yüzü Orta Asya Jeopolitiği, IQ Yayıncılık, 2006, s. 16 2 Bu konuda daha ayrıntılı bilgi için kz.: http://www.tusam.net/makaleler.asp?id=854&sayfa=8 3 Sobranie Zakonodatelstva Rossiyskoy Federasii, Moskova, 1995, s.49 4 Sultavov, V . K., (ed.), Politika i İnteresı Mirovıh Derjav v Kazakhstane, Almatı, 2002, s. 7072. 5 Birsel, a.g.e., s. 17. 6 Rakamlardaki farklılık Kazakistan idari birimleri kapsamından kaynaklanmaktadır. 7 Panfilova, V ., Kak jivetsya Russkim v Stranah Tsentralnoy Azii, <http://freeas.org/?nid=6216> KIRGIZİSTAN’DAKİ RUSLAR Bolşevik devriminden önceki döneminde Kırgızistan’a göç etmeye başlayan Rus nüfusu, İkinci Dünya Savaşı sırasında bölgeye Rusya ve Ukrayna’dan sanayi tesislerinin taşınmasıyla daha da arttı. 1959 sayımı sonuçlarına göre ülkede 623,6 bin (ülke nüfusunun yüzde 28,1 oluşturmaktaydı) Rus varken, 10 yıl sonra bu rakam 232 bin daha artarak ülke nüfusunun yüzde 37,2’sine ulaştı. 1990 sonrası bu göç dalgası tersine döndü, Kırgız Ulusal İstatistik Komitesinin verilerine göre, 1990 yılında Rusların sayısı 918 bin (yüzde 21,2) idi. En çok göç yaşanan 1995 yılında Kırgızistan’dan 100 bin Rus göç etti. Kırgızistan’da 24–25 Mart 2006 "renkli devrim" sırasında yaşanan yağmalama aşamasında Rus veya Slav asıllıları da nasibi almıştı. Bu dönemde yetkililer Rusya’ya gitmek için yapılan başvuruların sayısının 7 kat arttığını belirttiler. Holiganlık ve yasadışı eylemlerin yaşanması sırasında atılan Rus karşıtı sloganlar dikkat çekici olmuştur. Bu durum, Sovyetlerin dağılmasından sonra bir "Orta Asya İsviçre’si" hayaline ulaşmaya çalışan yönetimin bir türlü ekonomiyi raya oturtamamasına olan bir tepkinin yanı sıra, yerli halkın Sovyetler döneminde imtiyazlara sahip bir halk olan Ruslara karşı bir isyan niteliği taşıdığı şeklinde özetlenebilir. Diğer yandan Kırgızistan Cumhurbaşkanı Bakiyev’in "renkli devrimi"nden eski ortağı ve günümüzde muhalefete geçen Feliks Kulov’un Kırgızistan’ı Rusya’ya katma teklifleri de tepkiyle karşılanmıştır. Ülkede Ruslar, Kazakistan’dakine benzer Kırgızistan Halklar Asamblesi çerçevesindeki faaliyetlerinin yanı sıra "Slav Vakfı", "Slav Diasporası", "Mutabakat", "Topluluk" ve "KırgızistanRusya Dostluk Birliği" gibi Rus örgütlerde faaliyet göstermektedirler. Ayrıca 1993 yılında günümüzde önde gelen Yüksek Öğretim yerlerinden olan KırgızRus (Slav) Üniversitesi açıldı. Bu örgütlemeleri ile birlikte günümüzde Kırgızistan’daki Ruslar, birleşip müşterek olarak haklarını savunmaya karar verdiler. Ülkede faaliyet gösteren Rus soydaşları örgütleri 23 Ağustos’ta düzenledikleri özel bir konferansta Koordinasyon Kurulu’nu oluşturduklarını duyurdular. Bundan sonra ülkede yaşayan Rus soydaşların tüm işleri bu Kurulun aracılığıyla yürütülecektir. Söz konusu konferansa Rusya’nın Kırgızistan Büyükelçisinin yanı sıra 60’tan fazla Rus soydaş örgütünün temsilcisi katıldı. Büyükelçinin belirttiğine göre, Rusya elçiliği "işbirliği ile ilgili tüm teklifleri dinlemeye hazır olmakla birlikte, tüm çalışmalarını kurulmakta olan kurul aracılığıyla yürütecek", kurul tarafından alınan kararlar tavsiye niteliğinde olacaktır. Sovyetlerin dağılmasının ardından Rusya’ya yönelen göç, son dönemlerde tersine dönmüş durumda. Orta Asya ülkelerindeki Ruslar da farklı örgütlenmeler altında bir araya geliyor. Rusya da bölgedeki Rus diasporasının haklarını savunmaktan geri durmuyor. Özbekistan’da 1 milyon 92 bin Rus yaşamakta ki bu rakam 1989 yılında 1 milyon 600 bin idi.) Kazakistan ve Kırgızistan’a kıyasla bu iki ülkede Rusça konuşma oranı düşüktür. Ancak Özbekistan’ın 2005’ten sonra Rusya yanlısı politikalar izlemeye başlaması ve Türkmenistan’ın Niyazov’un ölümünden sonra Rusya’ya ılımlı mesajlar vermeye başlaması, Rusya ve Rus nüfusuna yönelik politikalarda bir yumuşama beklenmesini mümkün kılmaktadır. Ülkede yaşayan Rusların yüzde 70’inin göç ettiği Tacikistan’da ise "öze dönme" şeklindeki devlet politikalarına rağmen Rusça bilmek hala bir avantaj gibi görünebilir. Zira ülkedeki çalışabilir nüfusun büyük kısmı Rusya’da istihdam edilmekte ve göçmen işçilere Rusça konuşma ve bunu belgelendirme şartı getirilmesi planlanmaktadır. GÖÇ SORUNU SSCB’nin dağılmasıyla meydan gelen ekonomik sorunlar, bölge halklarını göçe zorlamıştır. Bu dönemde bölge müthiş bir göç dalgalamasına maruz kalmıştır. Stalin zamanında yerleştirilen halklar daha iyi bir yaşam için gelişmiş ülke ve bölgelere taşınmaya başlamıştır. Almanların, Yunanların ve diğer halkların yanı sıra Ruslar da bu göçte yer almıştır. Sovyet döneminde yönetimin üst kademeli görevlerinin yanı sıra, önemli sanayi, üretim, eğitim ve sağlık alanında Rusların çoğunlukta olmasından dolayı ülkeden yaşanan muazzam göç, geçiş döneminde zorluk çeken bölge ekonomilerini daha da olumsuz etkilemektedir. Rusların göç etmesi, bir taraftan da kıdemli eleman kaybı anlamına gelmekteydi. Zira örneğin, SSCB döneminde Kırgızistan’da yaşayan Rusların yüzde 70’i şehirlerde yaşamaktaydılar. Dolayısıyla şehirlerde yerleştirilen ağır sanayinin, askeri tesislerin ve fabrikaların kapatılmasıyla bu nüfus göç etmeye başlamıştır. Ancak Rus araştırmacılar, bu tür ekonomik sorunların mevcudiyetini inkâr etmemekle birlikte asıl sorunun bölge yönetimlerinin izlediği politikalardan DİĞER BÖLGE ÜLKELERİNDE DURUM Özbekistan ve Türkmenistan, milli devlet politikasını uygulayan bölge ülkeleridir. Belirtildiği üzere, bu ülkelerde Rus nüfusun daha az olması ulus inşasını daha da kolaylaştırmaktadır. (Rusya Federasyonu BDT Komisyonunun verilerine göre,