Katalog

14 Ainur NOGAYEVA TUSAM Avrasya Araştırmaları Masası [email protected] SCB’nin dağılmasıyla eski SSCB cumhuriyetlerinde etkili bir unsur olan etnik Ruslar sorunu ortaya çıktı. Bu daha çok Baltık ülkelerinde sorun olarak ortaya çıksa da Orta Asya bölgesi, en çok Rus nüfusunu barındıran bölge olarak dikkatleri üzerine çekmektedir. Önde gelen bölge uzmanları ve özellikle de Rusya’daki Ruslar, Orta Asya’daki Rusların durumundaki değişiklikleri dile getirerek bu konuyu sürekli canlı tutmaktadırlar. C S TRATEJİ alandaki faaliyetlerinde katkıda bulunmak, ? Bir etnik sorunun tamamen ortadan kaldırılmasının gerekliliğini dikkate alarak BDT ülkeleri arasında, temel insan hakları ve etnik azınlıkların hak ve özgürlüklerinin korunmasını düzenleyen bir hukuki temelin oluşturulması olarak sıralanabilir. Ayrıca Rusya Federasyonu’nun, BDT ülkelerinde ortak kültür mirasının korunması ve artmasını öngören karşılıklı sorumluluklarını yerine getirmek üzere çaba harcayacağı(4) da belirtilmektedir. 19–21 Mart 2007’de Moskova’da, yurtdışında yaşayan Rus soydaşlarının Koordinasyon Kurulu toplantısı yapıldı. Bu kurul, Ekim 2006’da Saint Petersburg’ta gerçekleştirilen Dünya Rus Soydaşları Kongresi sırasında alınan karar doğrultusunda kurulmuştur. Bu toplantıların sonucunda, yurtdışındaki Rus nüfusunun koordinasyonu için Rusya’da 60 ve bölgesel düzeyde de 8 konferans yapılması, ülkelerde koordinasyon kurullarının oluşturulması kararlaştırıldı ve 2008 yılında gerçekleştirmek üzere pratik kararlar alındı. Bunların arasında önümüzdeki yıldan itibaren bölge ve ülkelerdeki kütüphanelere kitap ve video cihazlarının gönderilmesi, Rus diasporası için bölgesel yayınların basılması bulunuyor. Bölgedeki uluslaşma sürecine olumsuz etki ediyorlar… S BÖLGENİN RUSLAŞTIRILMASI Bölge nüfusunun heterojen bir yapıya dönüşmesi, 1924 yılı sonrasında, Stalin iktidarı döneminde olmuştur. Bu, bölgeye Rus, Ukraynalı, Alman asıllı vatandaşların yerleştirilmesi ile gerçekleştirilmiştir. Ayrıca Rus nüfusunun bölgede önemli bir etnik unsur haline dönüştürülmesi için de bölge ülkelerinin yönetim, ekonomik, politik kontrol mekanizmalarında, tüm önemli görev alanlarına Rus asıllı vatandaşlar yerleştirilmiş, buna karşın yerel halk kilit noktalardaki görevlerden AZAKİSTAN’DAKİ RUSLAR bilinçli olarak uzak tutulmuştur.(1) Eski SSCB cumhuriyetlerinden en çok Rus SSCB’nin dağılması sonrasında da bölgedeki nüfusunu barındıran ülke Kazakistan. Bunun Rus nüfusun varlığı Rusya için önemini yitirmedi. nedeni, Kazakistan’ın Rusya ile 7 bin kilometrelik Ekonomik sıkıntılar yaşadığı sürede "Rus dünyanın en uzun kara sınırına sahip olmasıdır. Bu faktörünü" arka plana attığı görülse de, Putin durumdan dolayı 18. yüzyıldan itibaren ülkenin döneminde toparlanma ve hızlı büyüme sürecine yerli nüfusunun oranı, göç eden Slav nüfusun giren Rusya, yeniden bu konuya ilgi gösteriyor. karşısında azalmaya başladı. 1897 Rus Çünkü etnik Ruslar, Rusya’da soydaşlarını koruma İmparatorluğu Nüfus Sayımı sonuçlarına göre adına bu bölgelere müdahale imkânı sağlayacak Kazakistan’da Kazakların (yüzde 74–78) yanı sıra araç olarak görülüyor. Putin tarafından ilan edilen iki etnik grup da belirdi: Ruslar (yüzde 10–13) ve "Yurtdışında yaşayan soydaşların Rusya Ukraynalar (yüzde 1–2).(6) Sovyet politikaları Federasyonu'na göç etmelerine yardım eden" devlet yüzünden bu sayılar programı ise muazzam boyutlara Rusya’nın ulaşarak yerli halkın demografi Tablo 1. Orta Asya bölgesindeki etnik dağılım (5) aleyhine sorununun Ülke Nüfus oranları dönüşmüştür. 1897 çözülmesine ile 1926 yıllar yöneliktir.(2) Özbek Kazak Kırgız Tacik Türkmen Tatar Rus Ukrayna Alman Diğer arasında Kazakların Genel olarak Özbekistan %75 %4 %5 %10 %6 sayısı yüzde 23,3 Rusya’nın eski Türkmenistan %2 %94.7 %1.8 %1.5 azalırken, Rusların Sovyet Cumhuriyetlerine Kazakistan %52.2 %28.2 %5.1 %3,6 %10,9 sayısı iki kat, diğer halkların ise yönelik Kırgızistan %14,6 %61,2 %14,9 %1,5 %7,8 neredeyse üç kat politikalarına Tacikistan %25 %64,9 %3,5 %6,6 arttı. Ancak baktığımızda Kazakistan’daki Rusya yönetiminin nüfus açısından, yerli halkın gelen bazı hedefler belirlediğini Tablo 2. 1926 ve 1939 sayımlarına göre Kazakistan nüfusunun etnik dağılımı halkların karşısında azınlık duruma görüyoruz. Bunlar;(3) düştüğü en kritik yıl 1937 ? "Yakın çevre" ülkelerle 1926 1939 olmuştur. kültürel alışverişi Toplam % Toplam % Günümüzde ülke nüfusu, Çin, canlandırmak, bilim, eğitim ve Toplam nüfus 6 198 467 100 6 093 507 100 Moğolistan, Türkiye’den geri spor alanda işbirliği içinde Kazaklar 3 627 612 58,5 2 313 674 38,0 dönen Kazakların sayesinde olmak, Kazakların lehine dönmüş Ruslar 1 275 055 20,6 2 449 128 40,2 ? "Yakın çevre"de Rus durumdadır. Ülkenin heterojen radyo ve televizyon yayını Ukraynalılar 860 201 13,9 656 676 10,8 yapısı yasama organına da sağlamak, Rus basının Almanlar 51 094 0,8 92 379 1,5 yansımış durumdadır. 1995 yılında bölgede ilerlemesini Tatarlar 79 758 1,3 106 943 1,8 Cumhurbaşkanlığına bağlı istişare desteklemek, Rusya’da BDT Özbekler 129 399 2,1 103 240 1,7 ve danışma organı olan Kazakistan ülkeleri için ulusal kadroları Halklar Asamblesi oluşturuldu. Beyazruslar 25 584 0,4 31 309 0,5 yetiştirmek, 2007 yılının Ağustos ayında ? Sovyetler sonrası Uygurlar 63 432 1,0 35 354 0,6 yapılan seçimlerde parlamentonun ülkelerde Rusya’nın başat Koreliler 42 0,0 95 903 1,6 8 milletvekili bu organdan eğitim merkezi konumunun Diğer halklar 86 290 1,4 208 902 3,3 seçilmiştir. Ülkede aktif olarak yeniden canlandırılmasına faaliyet gösteren üç Rus örgütten özen göstermek, özellikle ihlali durumunda önlem olarak ihlal eden ülkenin Kazakistan Rus Cemiyeti bu asamblede yer almaktadır. BDT ülkelerindeki genç nüfusu Rusya’ya karşı dostça Rusya ile işbirliği çerçevesinde mali, ekonomi, askeri, Diğer iki Rus örgütüne gelince, bunlar "Lad" Hareketi ilişkiler çerçevesinde yetiştirmek, siyasi ve diğer alanlardaki sorunlarının çözülmesini o ve Kazakistan Kozakları örgütüdür (Kozaklar, Slav ? Eski SSCB ülkelerindeki Rus nüfusun yeni ülkenin topraklarında barınan Rus nüfusun haklarını ve asıllı olup Kazakistan’ın yerli halkı ile sadece isim siyasi ve sosyoekonomik realitelere uyum sağlama menfaatlerini korumada gösterdiği tutuma bağlamak, benzerliği bulunmaktadır). 1992’de kurulan "Lad"ın, 30 sürecinde yardımda bulunmak, ? Soydaşlara (Ruslara) üretim, eğitim, kültür, ticari bin üyesi ve çoğu ilde bölgesel örgütlemeleri ? BDT ülkelerinde Rus nüfusun haklarının olası Orta Asya’daki ‘Rus faktörü’ Çarlık döneminde ve Sovyet döneminde Orta Asya’ya yönelik K Slav özellikle de Rus göçü, bölgenin nüfus yapısını ciddi oranda değiştirdi. Orta Asya ülkelerinden Rus nüfusu göz ardı edemeyecek iki ülke olarak Kazakistan ve Kırgızistan öne çıkıyor.