Katalog

şirketlere hangi ayrıcalıklar verilecek? ? Güvenlik sağlanmadan yabancı yatırım nasıl çekilecek? ? Petrol gelirlerinin Irak halkı arasında paylaşımı nasıl olacak? Taslak Hidrokarbon Yasanının üç eki bulunmaktadır: ? Petrol Gelirlerinin Paylaşımı Yasası. ? Irak Ulusal Petrol Şirketinin (INOC) kurulması Yasası, ? Petrol Bakanlığı’nın yeniden teşkilatlandırılması Yasası. PETROL HEDEFLERİ Esas sorun petrol gelirlerinin paylaştırılmasından çıkmaktadır. Yasaya göre petrol gelirlerini merkezi hükümet toplayacak, merkezi harcamalar (güvenlik, dış ilişkiler gibi) için para ayırdıktan sonra geri kalanı nüfuslarına göre bölgelere paylaştıracak. Kürtler bu paylaşımda gelirlerin yüzde 17’sini alacaklar. Irak’ın petrol üretimi halen günde 1,85 milyon varil.(6) Varili 50 dolardan bu, yılda 33 milyar dolar eder. Merkezi harcamaların da yüzde 17’sinin Kürt bölgesine harcanacağı düşünülürse, Kürt bölgesinin bu günkü koşullarda sadece petrolden elde edeceği gelir 5,6 milyar dolardır (33X%17). 4 Barzani milyon nüfuslu (Ankara kadar) Kürtler için bu önemli bir gelirdir. Irak petrol alt yapısının modernizasyonu ile bu rakamın çok daha artacağı açıktır. Hidrokarbon Yasasına göre, federal hükümet mevcut kuyuları kontrolüne alacak ve federe bölgelerin yapacakları yeni anlaşmalar Petrol ve Doğal Gaz Konseyi’nin denetiminden geçecektir. Kürtler federal yönetimin kontrolü olmadan bağımsız anlaşma yapmak istiyorlar, Sünniler ise bölgesel yönetimlere yetki verilmemesini, tüm yetkilerin federal yönetimde olmasını istiyorlar. Bu bakımdan Irak’ın petrol sorunu, aynı zamanda egemenliğin merkezi hükümetle bölgeler arasında paylaşılması sorunu olarak ortaya çıkıyor. Irak Anayasası’nın 108. maddesi petrol ve doğal gazın tüm Irak halkının malı olduğunu söylüyor. Fakat anayasa mevcut kuyulardan bahsediyor. Gelecekte bulunacak rezervler ve açılacak kuyuları düzenlemiyor.(7) Bu yasal boşluktan yararlanan Kürt Bölgesel Yönetimi Federal Hidrokarbon Yasası çıkmadan, kendi petrol yasasını 6 Ağustos’ta çıkardı. Bu yasa Erbil, Süleymaniye ve Dohuk ile, tartışmalı bölgelerdeki kuyuların yönetimini Bölgesel Kürt Yönetimine bırakıyor. Kerkük’te bu günkü koşullarda bir referandum yapılır ve Kerkük Kürt Bölgesel Yönetimine bağlanırsa, burada açılacak yeni kuyuların denetimi Kürtlerde olacağından, Kürtlerin petrol gelirleri yukarıda hesaplanan gelirin çok üstüne çıkacaktır. Bu durumda Kürtlerin bağımsızlık ilan etmeleri için ekonomik bakımdan kendi kendilerine yeterliliği sağlanmış olacaktır. Türkmenlerin ve Arapların referanduma karşı çıkmalarının sebebi bu. Kerkük sorunu petrol sorunundan ayrılabilirse, yani petrol gelirlerinin adil paylaşımı garanti edilirse Araplar ve Türkmenlerin itirazları yatıştırılabilir. Diğer bir çözüm, Bölgesel Kürt Yönetiminde Türkmenlere ve Araplara daha çok söz hakkı vermek karşılığında Kerkük’ü Kürtlere bırakmak olabilir. Ancak Kürtlerin her iki formüle de yanaşmayacakları kesin. Ayrıca, bunca belirsizliğin hakim olduğu bir ortamda kalıcı çözümleri garanti etmek de mümkün değil. Kerkük referandum takviminin işlememesi ABD’nin de bu referandumu istemediğini gösteriyor. ABD bir yandan Irak’ın parçalanmasına ve şimdilik en güvenli bölge olan Kuzeyin karışmasına yol açacak bir gelişmeyi önlemek ve Türkiye’nin tepkisini çekmemek isterken, diğer yandan en sadık müttefik olarak tanımladığı ve bölgesinde önemli üsler inşa ettiği Kürtleri küstürmek istemiyor. ABD için en uygun hareket tarzı şimdilik her iki tarafı da oyalamak. Baker–Hamilton Raporu da referandumun ertelenmesini önermişti. Bush önceliği Bağdat’ın C S TRATEJİ 17 çıkamadığı için gerek PKK’ya gerekse Barzani’ye karşı bağımsız tedbirler alamamaktadır. Aslında Kuzey Irak’ta PKK varlığı Türkiye için bir fırsat da vermektedir. Uluslararası hukuka uygun olarak meşru savunma hakkımızı kullanarak Kuzey Irak’taki PKK varlığına karşı yapılabilecek bir harekatla Barzani’ye de gereken ders verileceğinden, bir taşla iki kuş vurulmuş olacaktır. Kandil dağındaki PJAK örgütüne karşı bizim yapamadığımız harekatı yapan İran ile bu konuda çıkarlarımız örtüşmektedir. Sonuç olarak; Kerkük sorunu; Irak’ın siyasi geleceği, petrolün paylaşımı, Irak’ta güvenlik ve istikrarın sağlanması ve PKK terör örgütü sorunu ile iç içe geçmiş karmaşık bir sorundur. Bu yılsonuna kadar yapılması öngörülen Kerkük referandumu takvimi gecikmiştir. Bu koşullarda (normalleştirme ve sayım yapılmadan) referandum yapılması Türkiye’nin, İran’ın, Türkmenlerin ve Arapların haklı tepkisini çekeceğinden yeni bir gerginlik kaynağı olacak, referandumun ertelenmesi ise Kürtlerin işine gelmeyeceğinden yine bir gerginlik çıkacaktır. Türkiye her iki olasılığa karşı hazırlıklı olmalıdır. Referandumun ertelenmesi tek başına bir çare değildir. Diğer tedbirler alınmazsa ileride yapılacak bir referandum aynı sonuçları daha büyük ölçekte ortaya çıkaracaktır. Kalıcı çözüm tüm tarafları tatmin edecek bir dengenin kurulmasıdır. Bunun için Kerkük’ün kaderi oldu–bittiye getirilmeden özel bir statü verilerek, gerekirse BM gözetim ve denetiminde (Kosova gibi), adil ve şeffaf nüfus sayımı, yapay nüfus kaydırmalarının etkilerinin silinmesi, petrol gelirlerinin adil paylaşımı, Türkmenlerin ve Arapların haklarının garanti altına alınması gibi tedbirler geliştirilmelidir. Burada temel faktör ABD’nin tutumudur. ABD bir tercih yapma noktasına gelmiştir: Türkiye mi, kendi kontrolünde bir Kürt devleti mi? Bu tercihi geciktirerek her iki tarafı oyalamak, bir gün sürdürülemez hale gelecektir. ABD’ye, hem bağımsız Kürt devletini desteklemek hem de Türkiye ile dost görünmek ikiyüzlülüğünü daha fazla sürdüremeyeceği anlatılmalıdır. Tabii bunu anlatmak için önce bizim siyasetçilerimizin anlaması gerekmektedir. Türkiye için yaşamsal önemde olan bu konuda ABD’ye karşı kararlılığımız gösterilmelidir. Bunun da şimdiye kadar yürütülen teslimiyetçi politikalarla mümkün olmayacağı çoktan anlaşılmış olmalıdır. Dipnotlar: 1 İngiltere Parlamentosuna sunulan Rapor: www.publications.parliement.uk/pa/cm200607/cmselect/cmfaff/363we08.htm 2 Who Owns Kirkuk? Middle East Quarterly http://www.meforum.org/pf.php?id=1074 3 Kerkük Krizi ve Türkiye’nin Irak Politikası ,21nci Yüzyıl Enstitüsü 4 Iraq and the Kurds:Resolvingthe Kirkuk Crisis, International Crisis Group, Middle East Report No:64 19 April 2007 5 Counsil of Foreign Relations, http://cfr.org/publication/11036/ 6 Iraq:Oil and Gas Legistlation, Revenue Sharing and U.S.policy, CRS Report to Congress, June 26,2007 7 http://www.rferl.org/featuresarticle/2006/11/2c572f6a4ab149869832eabb726f3652.html Maliki Talabani Bölgenin çoğunluğu Türkmenler olmasına karşın son dönemde ABD’nin politikalarıyla koşut olarak Kürt nüfus kente yerleştirildi. Bu çerçevede kentin geleceğini belirleyecek bir referandum yapılmasını, ABD’nin de istemediği gözleniyor. Kerkük çözülmeden Irak’ın istikrar kazanması zor… güvenliğine vermiş durumda, bu maksatla geçen Ocak ayında gönderilen takviye 30000 kişilik kuvvetin işe yarayıp yaramadığı konusunda Eylül ayında komutanlardan gelecek raporu bekliyor. Bu rapordan sonra Irak stratejisinde yeniden bir değişikliğe gidilebilir. Bu bağlamda PKK’nın Kuzey Irak’taki varlığı Türkiye’ye karşı kullanılacak bir koz olarak ABD’nin işine geliyor. Yakalanan teröristlerde M16’ların çıkması tesadüf değil. TÜRKİYE’NİN ÇIKARLARI Türkiye açısından stratejik tehdit Kürt devletinin bağımsızlık ilan etmesi ve bunu devam ettirebilecek şekilde ekonomik bakımdan kendi kendine yeterli hale gelmesi. Bu nedenle Kerkük petrollerinin Kürtlerin kontrolüne geçmesinin önlenmesi Türkiye için yaşamsal önemde ulusal çıkardır. Bağımsız Kürt devletinin kurulup yaşamasının olmazsa olmaz koşulu ise ABD’nin desteğidir. O halde Türkiye ABD nezdinde ağırlığını hissettirerek bu gelişmeyi önlemek zorundadır. Ayrıca Irak Kürt yönetimine karşı kullanabileceğimiz çok önemli ekonomik ve siyasi araçlarımız bulunmaktadır. Kürtler petrol kaynaklarının kontrolüne sahip olsalar bile, petrolün önemli bir kısmını Türkiye üzerinden ihraç etmek zorundalar. Bu Türkiye’ye, kullanabildiği takdirde önemli bir avantaj sağlamaktadır. Ancak siyasi iktidar ABD güdümünden