Katalog

*•••*•••• Ç. Û. Ziraat Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü Başkanı Canbaş: fettişli Çetin YİÖENOĞLU DANA Çukıırova Ünîvenilesi Ziraal Faküilcsi (îula Mühendisliği Bölumü Başkanı Pnıf Dr Ahmet Canbaş'la "Cîıda* üzcrinc komıtfuk. Bir defgt yayınulıgı knşullannda bülün buyııtlanylaclc alınması olanaksı/, yu^uniın olma/sa nlma/Ianndan gıda konusunda genel çi/gilcn bclırlemck amacıyla yaptıgımız bu söylcşidc ( unbaş, lanmın günümü/dc hâlâ dcvanı eden çcşitli nonınlannın oldugunu söylcdı. Kupsamlı bir tanm yasnsı kumısıındaki cksikliğin gil gidc dalıa çok hısscclıldıgiııi helırtcrck larım işlctmclcrinin çok paıvalı ve kü^tik ulmalanmn da öncınlı bir sorıın otdugıııuı kaydcdcıı Canbaş'a görc sulanahılcn larım alanları ısc poiaıiM>cIin ^ok altında buluııuyor Tarınıdahiyolujik yadaor|»anık ürctımingılgıdeöncm ka/andığı giîniimiî/dc lanmda ürctım planlamasına pidılniC' sı vc cldc tdılcn ünınlcrin gıda sanayının îhıiyacını kartıljyacak ıhrav ürünlcrinc dönüşlürulmcsi ^orokiyor. Kalile koniml konusıındakî yasal dü/enlemelerdc dc cksikliklcr nldugıına dikkal vckcn ( anhaş, bu koniulaki Kurıınların aşilması ı\ın "KHİa müfcltlşligi" gibı kuruınlannoluşturulnıasıııı ötıcriyor l'rof l)r Ahınci C anbaş'a yönclltigimi/ sonılar ve yanıtları gîtyle: CJHİH M'klorü ile iluili ıpnel bir degvrlcndirme yapar ıımınız? Ueslcnmc. insamn hfiyfımesî. gciişmesi ve ftagiıkIı olarak ya^ayabılıncsi i«;m gcrcklı ulan bcsin ögclcrinın yctırrli nıiktarlanla alınıp vücııdumu/da kullanılmasıdır. Ucslcnııic amacıyla kullanılan lüm maddLlcr gıda olarak adlandmlır. (hdaların hamınaddtflcrini gencl olarak lannı ünırılch oluşlıınır Tanm üriinlerinin bir kısmı dogrudan, büyuk bir kısmı ısc ışlcnip dayanıklı hale getirildıklcn sonra tükelilır. lannı üriinlerinin işlcndigi vc ıJc^LTİcıulirildiğı degişik büyîîklüklcki işlclmclcrtanma ılayali sanayii olu^lunır. Eldc vdıkn ürüıılcrin pa/arlannıası vc tükclilmesi cn son aşamadır. Buradan da aiıla^ılacagı gibt gHİa îlc dognıdan ilgili uç kcsım sö/ konusudur. Uunlar larımsal ürctiın, gıda işlctmcltfri ve lükclici kitlesîdir. Tanmsal uretlmdeki Rcli^me vc sorunlan kısac ı açıklar mnınız? Ulkcmiz. iklim kırçullan vc tnprak yapısı ilc önemli bir tannı ptıiansiyclinc sahiplir. C'umhuriyctin kunıluşundan hcnıcn scmra ü/erindc üııcmle dunılaıı knııulardan biri tanm olmuytur Ziraat enstiıfılerinın kunılmasimlan sonnı lanıııda önemli aşanıalar kaydcdilmi^ ve ziraal raküllclcnndc cldc cdilcn bilgi bınkiminiıı uygulamaya yansıması ilc ürclinHk önemli artışlar cldc edilmişlir. Ancak. lanmın günümü/dc hala ıfevam cden, çcşitli scırunları vardır Kapsamh bir tanm yasasının cksikligi gidcrvk dalıa cuk hisscdilmektcdir. Tanm işlctmclcrinin çt»k parvalı ve kîiçük olııtaları oncmli bir Siirıındur. Sulanabılcn tanm alanlan. polunsıyclin vok altındadır. lldc cdilcn ürunlcrin gıda saııayinin ıhtiyacıni kar^ılayacak niklik vc nicelıkicolmasj ve ürün fazlasının işlcnerek dalıa fa/la katma dcgcr saglayacak ılinıç ürünlcrinc dönüşifırülmcsı ü/erindc durulması gc A Çukurova Ünıverzitesi Ziraat Fakultesı Gıda Mühendtshği Bötutnu Başkant Prof. Dr. Ahmet Canbaş. gttia dvmtiminm rekcn ÖIKIIIIİ kiiıuılardır. lartmda ürctım planlamasına gidılmcsi. hcın ıhtıyacın kar^ılanması. hcııı de üriinün dcgcrlcıulirilmcsi hakımınılan hüyiik öııcm laşımaktadır. Tanm ıccrisitnlc bıyolojik ya da nrgaııik iirciim gidcrck öııcm ka/anmakla vc hıı üriinlcrc lalcp. ö/clliklc gclir dü/cyi yüksck gclışmi1) ülkderdc artı^ nöslcrmcktcdır. l •lııslurarası Orgaııık larım l:aalıyctlcri l'cdcrasyonu'na Cll'C )AM) görc dünyada 2(K)2 yılııuLı. hıyolojik larıma (hitkiscl vc hayvansal ürclııııj ayrılan alan 2.71S.b45 hekiardır Kıtalara göre lütjiılımında Okyanusya <yüzdc44.*>) ba^la gclıiKktc vc »mıı Avrupa (yü/* dc 24.8), Latin Amcnka (yüzdc 21.7) vc Kuzey Amcrîka (yüzde 77) izlcmektcdir. Asya vc Alrıka (yü/de 0.6 ve yü/dc U.3) ısc bunlarm gok gcrisindc buluıımaktadır Avnıpa Birliği'nde biyolojik tanm yapılan alaııla* nn yü/dc 2 5 ı halya'da, yü/ılc I K'i Almanya'da, yüzde l3vüAvuslurya\la, yü/de I 2 ^ ı IspanyaVLı vc yü/dc IOfu FnmsaVhbulunmaktadır. Ülkemi/tlc de organık lanmın gclişcccği göae önünc alınandc Avnıpa Bîrliği'nin "¥JLC Rcgulation No: 2092/91" sayılı dü/cnkmcsı csas alınmak surclıyle, **Bltkiscl \e İlayvaoKal Ûrünlrıin t)rw fpu&k Mctotlarh Oretinıi nc ilîşkin bir yonctmclik ha7.ırlaıımı$lır. Diyolojik lanm alanlannın bclirlcnmcsiindecinçilcrinegitimdüxeyî önemli bir kriter olarak alınmalıdır. (Mm firrilmlnin errçekleştirildifii işlcfmclcr hakkındu dtı>önei»U*rini/ nctcrdir? (iıda iîjlcinıclcri. tarıına dayalı saııayiinîn icıııcl taşlandır Tanma dayalı sanayii. dayamksı/ tanm ürüıılcnni lylcyipdcğcılcndtrcn vc ışlcmcartıklannı lanma gcri vererek lanmın dificr kollannııı da gclı^ıncsinc kat kıda bulunan» önemli bîr sanayii dalıdır. Orclliği ürünlcrlc ülke gereksinimînî karşıladıgı gihi, ürelim ta/lasını ihraç edcrek ckoııomiyc önemli katkı saglamaktadır. Aynca. ülkcmi/in önemli birsorunu olan istîhdama da katkıda bulunmaktadır. lanma dayalı gıda sanayiindc uptimum büyüklükte, mudcrn araç gcrcçlerle donatılmış. hijycnik koşullarda ürelim yapan ve ıııarka olu$tunıcak nilclikte işletmc sayisı pek fa/la dcğildir. Işictmelerin v"ğu, hasit yonlcmlcrlc ve uygun nlınayan k<ı^ullanla ürutim yapan. tcknik bilpidcn ynksun, küçük iületmclerdir Toplum sağlığını ıılumsu/ ctkileyen ve ekonnmik kayıplara da ncden ulan bu tür İJjlctmclcrin, krcdi vc lcknîk bilgi dcsıegi saglanarak gcli$tirilmclcri ülkc açısından hüyük öncm taşımaktadır Gıdalarda kalile konlrolfi lıakkında ıluşüncderinly. nelerdir? (icvmış yıllarda yelkinin çc$illi kurunılar arasında dagıtılmış olması, hcın knıılrol görc\ının olkın bir ^ckilde yerine getirilınesıni önlemi^ hcın dc toplum na/annda iıibariı ve güvenilir bir koniml kunımıınuıı oluşmasıııa olaııak saglaınamıştır. Ycni yasal ılüycnlemolorlc gıda koııtrol yctkisiTanm vc Köy Işleri Hakaıılıfı'nda Uıplanınıştır Huııdan höylc yclkmın daha orgaııi/c ve cikin bîr ^ckılde ktıllanılması bcklcnıncktcdir. Yasal düzcnlcmclcr konusıında cksikliklcr vnrdır. Avnıpa hirligi ülkclcrındc ııygulanaıı gıda ilc ilgili yasal düzcnlcrnelcr /anıanyitirilmcdcn iilkemi/dc de gcvcı I J hulc gclirilmelidir. Ornegin. Avrupa Birligî ülkelcrindc $anıp ureimıi, pa/arlaması vc lüketilmosi îlc ilgili yasal düzcnleıncier oldukça aynnlılı vc bir kitap nluşlURihilecck büyüklüktcılir. < )ysa kı ülkcmı/dc, ckonomik bir p»taıısiyclc salıip olan ^urapcılık konusıında yasal dü/cnlcmclcr ycıcnii/dir. Ku/cy Amcnka haşla olmak ü/crc lüm hagcı vc «arapçı ülkclertlc vcşil adı vcnlcrck lükclimc sunulan şanıplar gidcaBk >aygıııla$ıiKikla vc bu tıp şaraplar ülkcmi/ıle dc üretilmcklcdir. Ancak bu koııuda i&keticiye güvence vca*cek yasal bir dü/cnlcmr hııluıımamakiadır. (ıidalarda k.ılitc konirolünügcrçck* lcşlirecek kunımlar pcrsnncl bakimından güvlendirilıiıclı ve "gıda müfettişligi" hcn/cri ünvaıılar olu$lurularak mcslcgc prcstij vc kalile ka/andırılmahdır. Tukelidlerv yönclik önerilerini/ nelerdir? fllkcmizdc tükclici örgüllerinin sayısındaki artış vc bunlarm dcgi^ik zcminlenic liikclîcı haklannı konıma dognıltusunda yaptiklan laaliyetlcr scvindirici gcliymclcrdir. Ancak. bu konuda da alınifiası gcreken önemli ntesafeler oldugu da gerçektir. Tükcticilerin, çeşitli olanaklardan yararlaııılarak bilinçlcndirilmeleri çtık önemlidir. Tükelicilerin. gıda maddclerini salın alırken etikct ü/erirulcki gıda ıııatMesının adı, içiTİgı, ııct miklan t fıntıa adı, tcscillı maritası vc üreüldigi ycr. non tüketim larihı. parti vc/vcya scrı numanısı. hangi ülkede ürctildigi. Tanm ve Köyişlcn Uakaıılıgrnın ürelim izni.tarihı sayısı vcsicil numanısı vcya ilhalat konlnıl bclgesı larihı vc sayısı, kullamm bilgısı ve saklaına kı^ullan gibi bilgilcri kontrol ctmclcri gcrekir. Avıkia saıılan vc ürctici finııası hclli olmayaıı gıdalar saiın alınınamulıdır Satııı alınan gıdalarm clikct ü/criııdc bclirlilcn ko!>ullard» mııhala/a cdilmesinc özcn gÖNtcrilmclıdır.