Katalog

<n MiMın •*••*•**•••>•*• Ismail Hakkı KORKUT : (UUeriner Hekimler Demeğt Oenel Başkam) ••*.»•• I Osman NAMDAR Ofateriner Hektmler Derneut Genet Setosteri) I * ngihcreVlcn C 'rvulzfclılıJ;ıcob OiscuMrfCJD) hastalığina yakalanmış insanların kanıtıın ülkcnii/c göıulcrikhginin baMnda ycr ulıruısı u/cnue dcli dana hastalıgı leknırgîindcmimı/cgirdi. Önccliklc bilinmcM gerckcn dcli daııa (luıvinc spoııgıfünn cnccplıalcpallıyl Itastalıgınuı sigırlarda, CJD haslalıgımn m&mlarda oluşlugıı ve îki hasüılık clkcninin vinıs. bakleri, ıiıanlur ve prolo/na nlmadıgı **|M"if»n" dcnılcn hır prnıeiıı ııldugu vc anılannda ilişkı oldugudur. lngiltere*dc 200 yılı aşkın sîircdir kııyıınlarda scıapi hastalıgı dcvam clmektcdir Bu lıatfalıktanı'UcnkoYunlardan. sıgırlura ycdınlcncikcmik ıııuı yapılmakuıdır. IWU yılı sonıusı etkcmik uııu yupılırkcıı uygulanan leknoloji maliyclın a/altılmaM amo* cıyla (lcgişiınlını$. domagı üretıııımi artırıııak ıçın aolvcnt ckstrasyomı dc$ı$iırilmı<> organık t'o/ücülcrlc cksirasymıdaıı va/gcçılmiştır. Scnıpili ktiyunlardaıı lıa/ırlanan cikcınik tınlarıyla Ivslenen sıgırlarda l'JK6 yılıntkı deiı duııa (HSİI haslalıgı icspil edılını/.ır I 4 JKMW6 yıllan arasmda Ingiltcrutk İM.47I,1fctnmiurka'daI, lnmsa'da 25. Almanya'da 4. Irlanda'da IHH, Purteki/'dc fıl. Kauudaıla I. lıalya'da 2 ve Umınan'da 2 BSE vakası ıırtaya çıkanlmıytır. I W yslmda lııgılterc. Almaııya. Avusitııya. Fransa. Uclvika. Oammarka ve luılya'daıı îılkcmi/c 40 hııı um kg el ithal cdılmesı ve ayın yıl yaş ortalanuısı 27 olaıı II) insanınl rcııl/feldlJacuhl)^ Slî) hasiahgı ülkcnu/dc ıcdirgııılık yarjtınaya haşlaıııı*iıt F.ylül 2004 larilıı ıtıbanyla IngrilcrcUc 147.Iraıısa'da (». Italya. Kanatb ve ABDılc hircr insanın hıı hastuhklan öldügu bildirilınckiedir lla/iraıı 2<MM larihi ifihanylalııgıllcn:tk IH2htn7K6,Avusturya'du I.Belvikacla 11K Kanudaıfcı \</ck( umhıınycli*nde 14. DanıınarkaVla 14. IrlaiKİatla 1437. İM.nlılc I. lialyaıb 117. Japtınyuıla 1V I îîkscınlnırgıkı 2% Fiıılandiya'da K I'nııısatla *i21. Almaııyalla 34 U Yıuıanisfau'da I. I lnllaııda da 7(t. HulunyaUa 18. Purtekı/Ue c>2<), Slmakyu tla 1«, Sluvcnya ıkı S. Ispanyaıkı 471 ve Isviçnr'dc 454 deli dana (HSL) vakası hıUiııılnıi^ır. Hayvaıuhuı lı.ı\\aııa icma.sşeklindc hulu^ma icnpıl cdılnıcıuı^ıir. IK*tı daııalı sıgırııı heyııı.omunlik. ılalak. lımas. kmsil vc bağırsakkınnm A\ıuju liirligi Daiıni Vcc ICIIIIIM llckıınlcı Ktııııısyonu m2(H)/EC kararı ilc hclırlilen or^anlara ibvekMi plasenıa. hiicre ktlltura. kan serumu,tötolbuzagı scrumıı. böbrck Osiiî bezlen. ceslis, yumurtalık, hıp*»riz bc/ı ve lenf yumnısu olınak üzerv v*ok sayıda nrg.uı vc doktınu insan lükctimınc sıınıılması vc kozmetık cndüsirisindc kullaııılınası yasaklanmışUr Aynı komîsyonun %/474/l«' k.nanna görc kcmikh el ilhalatı tvın sun 6 yıl ivcrisindc hıt'hırdtfli daııa(l)SI:) vaLısı gîmilıneınesi. kcmiLsi/ct ithalaiı için bunlma ek olarok eiin sinır vc lcıır>uııırulaniHİan anndınlmı^ olması gcrckmckıedîr. Aynı k«>ft ıııısytmun )43KL lC kanınna görv sıgirkı*\uu gıhı hayvaıılann hıı tör hııyvanlardaıi elılc cdilen eikemik unu ile bnlenmcsi yasaklanmıştır. I Ocak 2001 tarihındcıı hıı yana haslalıgın gcHüldiipü ülkclerdc ^0 aylıktan yukan sıgırlann cllen vc lütn ınc/haha ürünlcri BSt tcüündcıı gcvirilıııcdcıı lüketimc sunulnıamakiadır. ÜlkemiAİe sıgıriıırtüı deli dana (BSF) hastalıgı ve tnsanlarda rrcut/frldtJacob Diseasc (CJD) haslahgı a\smi olarak bildirilmcnıışlir. Dcli dana hasialığııun ülkcmizde olmadığını söylcmck Kİn Worid Orggnisaium for Animal I lealth (C )II: I krUcrlcrini degerlendirmekle ınümkündür. Bu knierlerden ba/ılarıııu dcginnıek bır suııuca götürcccknr. Ülknnizdc huiunan sıgırlann cn a/ 8 yıl etkcmik unu kaiılmamiş yemierle beslenmcsi gerekmcktcdir. Ingiltere'den l*>% yılında 2 hın nnı cikcniık unu ithalaü yapılınışlır. Kavak lıayvan ve ka<ak cl gınşının cngellenmcsî gcrckıııcktcdıı. IW92U01 ile 2003 yıllanııda yugun ka\ak hayvan ve kaçak el girişi oldugu belinilmektedîr. Mc/haha vc kesim ycricrindc kcsim otıccsi ve bonrası \cteriner lıckim mııayenesi yjpılması vc valı^ma nıhsalı olan mezbahalann laaliycl giısternıesi «'.LTckmcktcdır. IJIkc hayvnn sayısı. ctkcmik unu uretimi, hayvan yemi ve ycm hammaddclcıi, Iıa> wasal üriinlenndc dcgcrlcndiıme ve izlcınc sisicmi kurulması. kayıı allıııa alınmasi ve /onııılu nlınamııkla hcnıhcr sıgırlarda BSII lıastaliftının olmadığını ortaya k«ıyahilmck K'in ınc/lxıh;ılarda kcsilen sıgırlann beyınlcrindc hı/lı I lısa icsiini çok ytıgun şckıldc uygulanmaM gcrekirdi. bunlv yapılmış olsaydı Wc>rld (irganısaııon fcır Animal l lealth lOlli) ülkcmızi BSl 'dcn ari ülkeler arjsında ilan cdcıdi. lıuuui saglıgı için büyük lehdit olu^turan Brucella. rubcrkulu/, Aııııaks vb. hasfahklann kul gcxdigî ülkemî/de, kan yoluyla gt\tiginc dair bır bilinıscl ara^tınna olmayan (.'anıi/fcld! Jaaıb L)i.scasc(CJD|hnsialı^ı ile bafl.ınttlıolarakdclı dana (hıvvine spongıfornı cııccphalcpalhyı luıstalıgının 9*10 yıl sonnı Kekrar iartı$ılniasına /cmin ha/ırlanıihiM dü$ündürikaüdür. 2006 yılı lu>ııaLı hayvaıısal üriııtlcr için gumrük veıgi oraıiları düsüriilnıcye ha$lanacakiır. Avrııpa Hirlıgi ülkclenniıı ülkcınİ7eet ihracı yapmalan BSl tlcn ((,'okyıiksckyükscka/ nsklı) ari olmamaian ncdcniylc mümkün görülıııcnıcktedır. Ulkcsındc ick hir ıihal cdilcn sıgınhdeli ıkma vc lek bir insanda ('Jl) lıasialıgı tcspil cdilcn vc OII knicrlcrine gönr BSE'dcn an ülkc olan ABD'ııin ülkcnıuc cl ihracaiı yapabılmcsi ıvın ralıat bir yul mu ııv'ilmak îs ••••>••••••••••••••••••••••••••••• ı • » * •• • •• . • T fırkiyc hir gurip ülkcdir: larlışınalarda hi^bir /aman konunuıı ö/iinc dcgînilmcz. Dc|iroın olur; tayın nasıl kınldıgı, ncrcdc kıııldıgı, ııiıjın kınldıgı, hangı yıllarda ncrclcrde kınldıgı tartıçılır da deprem anındaki acil kurtamıa vc planları koıııiMinda tck w ^ıknıa/. Konuşulanlaıdan hi^hır $cy anlaıııayı/ ya da kalanıı/ hıvhır $cy alma/. Dcprcm kurkusuyla mı. yoksa kala kan^ıklığındaıı nıı yava> yava^ ılclıriri/7 Sosycicııın nc ycdigi. nc içtigi, ncgiydigi habcr yapılır da fllkcnui kırsaluıda. kcntindc ui/lı açlık vcken insanlar öıjüncü sayfalarda hilc unıîılnıc/. Ai'lık sının kı>iHisuluıkon dc mekanlk doyuın lukluk sanılır, D/yolujik lokluktan sn/ edilmez. üıda uluıayaıi >cylcrin (kagıl, kıhril çopü, saç, kıl. kum, hadaııa boya parçalan. toprak gıbi) ycıımcsi deıııck olan pica (pika). sadccc psîkiyairların vc gchclik sürccîndc kadıııların sorunları «ılarak gorülür dc bilinıscl anışIırmalar da ünomscnmcz. Bünycnın viiamin vc mincral aglıgındau kaynaklanun bu durum. loplumsal bir bc&lennıe sıırunu uluıak lıu; dcgcılcııdınlıncy. Ru hastalık ncdcniylc insanlann bcyin gcli^ımınin gerilcmcsi. digcr haslalıklara yakalanma »ranımn anuji, fi/\ı»lo|ik gcli^mc dü/ensi/liklcri gündeıne gclnıe/. Hcslcnmc yciersi/ligîndcıı yava$ yava^ dclirırı/ dc İKihcrimi/ »lına/. Bu ülkcyc rcMiıı olurak ct vc cl ürünlcri nhal cdilmcz. ancak türülcr halindr »Dirlanndan canlı hayvtınlar j»ircr. Vasak sadccc kagıi ü/crindc yasaktır: ulkc\e kavak huyvan vc cl gircrkcn. habcr degeri olan kımlcnn kaı;ak cl soktugu. kımlcrin yakalanılıjiı öncmlidiı dc bu cilcnn lıalkın saglıgına cikisi. ülkc ekıtıuuiıısine eikisi öncıulı dcgildir. Hıin I kikıgramı ürcticiye 5 birinıc mal olurkcn. lîiks nıarkcilcrdc tükctıciye 15 biriınc salılır. liiın riyatı hıı ıkcn I 2 hirtıne salam. sııcıık. sosis saiıhı da hu nasıl olur diyc kunscııın uklına gclmc/. Her koııııda. hcr alanda hu akıl almu/ durum alnıış yürüııui>liır Aklımı/ın alnıadıgı ^cylcıdcn dclirırı/., Bilimscl dcncn olayları anlaınak du /nrlaşiı: biliın artık hilımc dcgil l'ilime dönuştu; atık yiıklü bir gcmı balar. yaıım gîiıı içindc bır biliın inxan«! ı /.ararlı hivbir şcy «ılmadıgı konusunda füııı ıncclcmclcrini lamamlayarak a^ıklama yapar vc bı/ dc buııa ıııanırı/! l i l n ı ıılarak inanırı/. biliın olarak degil. fevrcylc ilgili bakanımı/ 'Türkiye alık m»r>:ısının bcdefi olmıı^' cliychilır vc hâlâ koltugunda otunır da kimsc *4Bakan hc>. sen nı* yapıyorssuıı bu mafynva kar^ı?" diyc sorma/. Bu rragmanııı nimîn lıanyi hölüınü oldugu anla^ılmaz vc yava$ yavaş. lopluca dclınrı/. Bi/im konumtız dchrcn incklcr. incklcrc donclim. Şîîylc hcrkesin aıılayacagı dilde hastalıfı lanıyalım: llasialıgııı bilinıscl adı Bovine Sponuiform Kııcephalopathy (HSI:), lngıh/ccsi Mad C ow Uisease. lürkvcsi I)eli İnek llaslalıjtı. lıalk arasında Deli Duna Haslahgı nlarak biliııiyor. Sıgırlardan insana bulayan hasialık isc new variant «f C ri'ul/fcldt.lakob Disrasv (vCJt)) diyc adlandınlıyor Sıgırlarda gcîriilen haslalık bır beyın hasialıpı ultuası ncdcniykduru$. harckcl. duyıı bo/uklukları ve beyın dokusuuda >aplıgı (ahrıhada süngcrimsi dcgı^ikliklcrc ncden oluyor. Bcyıııdc oluşan dcgi^iklikler sinirscl belîrtilcrle kendinî gosicriwr. ilastalıgııı ncdcnı olarak söz edîlen pruiciııinısi (prion proleinlcr) parçacıklar. koyunlarda görülcıı hkrapi(scrapîe) hasialıgındun kökcnlcıınıı^. Bunun ncdcni dc sıgırlaım hcslcıımcsındc skrapi haslahgı görülcıı kiiyunlardan cldc cdilcn ct kcmik tııılarının sıjır ycmlcrindc kullaııılrnıısı. Anıa asıl ncdcn hıı cl kcmik unlannın ha/ırlanmaaşamasında ktıllunıhııı iKilannckiMioınik ncdcnİLrlcdüşüriilmcsi. Dü>ük ısıda prt>icıninısiler inaktivcolmadıgı iı;in dc haslalık ctkcni olarak bu ct kcmik unlarından hazırlanan ycmlcrc gcviyor. Dü^iik ısıda cl kcmik unlannın ha/ırlanmasındaki amaç isc daha ucu/a yrnı haınmaddesî urrlmek. Yemi tükctcn hayvanlanla HSI . lıasla havvaıılarm cl vc sakatallaııııı tükctcn insanlarda ise v ( J l ) olarak adlaııdııılan İıasialık gurüliiyor llasialık cıkcnlcrini alan insanlarda haslalıgın çıkış süresi 210 yıl. Haslalık ınsaııhırda yorgunluk halî. dcgi*jcn ki^ilik. u^ırı duygusallık. hıınanuı. istcm dışı hanrkctlcr, liircmc vc körlük hclınileriylc ba^layıp bir seııc ıveıısiııdc dc oldürüyur. Haslalıklan koruıımak içiıı ahnaırak ıcdhirlcr dc güylc Kiralanahılır: til ürfmlerı (ha/ır kıyma, sosis. sucıık ve cllerdcn yapılını^ yıyccck maddclcrinil saiın alırkcn vc tiıkctirkcn gııV ık'ıVkaıVı nlmak, sıgır knkcııli sakaiaiiar >crınc guvcnli urünlcr lüketıuck. cl ürüıılcrı alırken güvcnilir vc vclcrıncr hckım dcncliınt olan rirmalardan alı^vcrı$ yapnıak. ılhal cllcr vc cı ürünlcri ılc koııiıolsü/ ellcri ve ürünlerini liîkcimcmck ya da icrvih ctmcmck gcrckmcktcdir. liu lcrcıhlcri nusıl yapacagınıı/ i*e apayrı bir koıuı. Incklerin dclîrmcsinin ncdeni görflldügu îi/crv kapîlalisl duııyanın a$ırı k i r hırsıdır. (. ılyın hir hiçimdc lükclimc yönclmı^ ııısaıılaj yatalıklıkian sonra. delice kâr liırsıdır ınekleri delirten. ••••••.•••••••••••••••••••••••••••••••••••••>•••••••••••••••• !••••••••••••••••• ••••••••••••••••••••••••• 15