Katalog

8 CUMHURİYET DERGİ En büyük altyazıpazarı Türkiye'de... "Snake Eyes" (Yılan Cözler) fılminden bir sahne. p» "Çevirenin dili çok iyi bilmesi ve kullanması gerekiyor. Zaten her tngilizce bilen bu işin çevirisini yapamıyor. Çevirinin mantığını kapmak önemli. Mümkün olduğunca kısa ve öz olmalı. Orijinal diyaloglar üzcrindc süreleri var. Çevirmcnin busüreleri bilmesi ve Türkçe diyaloglan buna göre ayarlaması gerekiyor. Birsahnedeki diyalog iki satırı aşmamalı. Çünkü üçsatıryapıldığındaperdenin yansı yazıya gidiyor. Altyazıda sahnenin anlamını vermenizgerekir." Ama bu pazar deneme sürecinde. Lazerli basımı tamamen destekleyen tek firma var: Warncr Bros. Nc kadar dayanacak? ABD firması olduğu için uzun bir sürc dayanabilir, ama Türk firmalan için bu durum gcçcrli dcğil. Onlar lazere uzaktan bakıyor. Çünkü maliyetçokyüksek." Türkfilmlerinden"Eşkıya"nınbütünIngilizccaltyazılarını ARMyazmış."E.şkıya" onlar için önemli. "Bizim hem kızıp hem bastığımız bir film. Bir iki derken, bir sürü basmamızgerekti.Öylesıkışıkzamanlarda geliyor ki hemen yetiştirmeniz gerekiyor. Ama 'Eşkıya' ödül alınca çok rahatladık, yazdığımıza değdi." diyor Muti. Barış Pirhasan'ın yönetmenliğini yaptığı "Usta Beni Öldürsene" adlı filmin de altyazısını yazmışlar. "Hamam" filminin altyazılannın bir tanesi hariç, hepsini ARM hazırlamış. Altyazı yazarken başlanna ilginç olaylar da gelmiş. Bunlardan biri de "Apollon 13" filminin aityazısısırasındayaşanmış: "Filmin gösterime girmesini sağlamak için ilk seansı iptal ettiler. Filmi ikinci seansta tcslim edeccğiz. Apollon 13'ün de diyaloglan çok uzun. Film saat 17.00 ya da 18.00'de başlayacak. Altyazıların yarısını teslim ettik, son kısım bizde. Makinist bizdensonkısmıistedi.Sinemayagidecekaraç bulamıyoruz. Taksi arıyoruz. Yok... En sonunda sincmadan taksi tutupgclmişler, filmi vcrdik vc o seansı güç bela kurtardık. Size filmi 15 gün önceden vermiyorlarki rahatça altyazı yazabilcsiniz. Öy le bir şansınız yok. Pazartesi film geliyor cumaya kadar altyazılarınıtamamlamakzorundakalıyoruz." ARM Altyazı Stüdyosu gibi baskı yöntemiyle yazı yazan altyazı stüdyolarından biri de Emek Film Altyazı Stüdyosu. Emek Film, Beyoğlu'nuneski sokaklanndan Turnacıbaşı Sokağı'nda. Binanıngirişi loş. Hemen sağ tarafta aşağıya inen bir merdiveni, uzun nemli bir koridor izliyor. Yine tanıyamadığımız bir koku... Bir makinenin düzenli ve sık aralıklarlagelen scsi. Sahibi Barış Örcn ycrindc yok. Biri onu çagırmaya Şİdiyor. Kısa bir bekleyişten sonra geliyor Ören. 1951 lstanbul doğumlu. Sinemaya çocukluğunda sevdalanmış. Bu öyle bir sevdaymış ki, sinemayı okula tercih etmiş. Lise 2. sınıfta okulu bırakmış. O da Halim Muti gibi aileden sinemacı. Babası Türkiye'de ilk renkli film laboratuvannı kuran Turgut ören. Daha Ödüllerle sevlnmek... Lazeri baskıdan ayıran cn önemli özcllik, lazerle yazı karakteri küçültüp bir satıra daha fazlakelime sığdırılabiliyormuş. Altyazının okunmamasının başlıca iki nedeni olduğunusöylüyorMuti: " Ya klişe kötü ya da hızlı çalışan bazı arkadaşlar, çok uzun filmlerde klişelcrin birkısmını peşpeşe olduğu için yetiştiremeyip atıyorlar. BÖy le olunca cümlelerin başını okuyoruz anıa sonu olmuyor." Muti, anlatmayı sürdürüyor: "En büyük altyazı pazarı Türkiyc'de. Hiçbir ülkede birtaneden fazla altyazı firması yok. Türkiyc'de altyazının bir pazarı var. ilkokul sıralarındayken babasına ve MemduhÜn'elaboratuvardayardımedermiş.O günleri anlatırken sesinde mutlu bir tını, gözlerindesıcacıkbirgülümsemebeliriyor. "Ozamanlarfilmlerinbanyoedildiğiküvctlerbetondan yapılırdı. Babamın kullandığı küvet akıtıyordu. Babam ve Memduh Ün küvetin içine giremiyor. Çünkü küvet ancak benim girebileceğim kadar. Bengirerakıtan yerisıvailekapatırdım. Babamlardabunun karşılığındabana küvetin içindeykcn çikolataatarlardı." Ören, 1968'delaboratuvarlagirmiş sinemaya. "önce yerleri süpürmeklebaşladım." diyor şakay la. Dublajdan çekime kadar film yapımının her aşamasında çalışmış. 1989'dan bu yana da sadece altyazı yazıyor. Kmek Film'i I997'de kurmuş. Sinemada yaptığı çalışma altyazı ile sınırlı değil. Kendisi gibi sinemayı delice seven birdiş hekimiylc"Cüzzamlı"adlı filmi çekmiş. Şimdi ise, sadece güzellik yarışmaları gibi belirli organizasyonlarda görev alıyor. Film laboratuvannın kendine has bir kokusuolduğunainanıyorÖren:"Laboratuvaragirincekokuyuduyuyorsunuzveözlemi!>im diyorsunuz." Şu ana kadar en rahat çalıştığı filmi gülerekhatırlıyor: "5 sene kadar önceki bir karate filminin altyazılarıydı. Çok rahat çalıştık. Çünkü bu filmdetoplam 175 yazıvardı." En severek çalıştığı film ise birTürk filmi, "Kasaba": "Film çok güzeldi. Zevk alarak yaptım. Nuri Bilge Çeylan hem çekmiş hem yönetmiş. Çok hoşumagitti. Genelde koyu sahnclerolduğu için rahat çalıştım." Altyazı yazarken, sorunlar yaşadığı da olmuş: "Tom Hanks'in Oscar aldığı 'Forest Gump' filminin basımı sırasında UlP'den (United International Pictures) telefon geldi. 4kopyadahaistiyorlar, ikigünde... Birgiinde klişe yaptıracağım, yarım günde bu klişeyi keseceğim birbuçuk gün. Yarım günde baskı yapmam mümkün değil. Ben de' Eski klişelerlebasmamıkabuledersenizbasarım yoksa basamam kusura bakmayın' dedim. Kabul ettiler. Tabii klişe kötü olunca yazılar da kötü oldu. Ve suçlusu siz oluyorsunuz' izleyicigözünde..." Emek Film'de dört kişi çalışıyor. En kıdemlisiören'inyakın çalışma arkadaşıolan HüseyinUsta."Hüscyinkısaydı,matiboda yüksek. Bir taburekoyupüstüncçıkar filmi takardı." diyor Barış Ören. Dublqjdan memnun olmayınca... Lazerli baskı yöntemini kullanan iki firma var. Bunlardan biri Fonofilm. Fonofilm'inortaklanndan Ercan Bey bizi karşılayıp üst kata, kardeşi Tuncan Okan 'ın yanına götürüyor. Okan, sadece filmlere altyazı yazan bir firmanın sahibi değil, aynı zarnanda sıkı bir sincnıa izleyicisi ve eski bir sinemaeleştirmcni. 1952 yılındaöğleden sonra çıkan lstanbul likspresgazctcsindebaşlayan sinema eleştirmenliği, 1954 yı lında çaİışmayabaşladığıMilliyetgazetesindekiköşesiyle devam etmiş. 23 yıl çalışmış. Sonra I967'de agabeyi Ercan Okan'la Fonofilm Şirkctı 'ni scslcndırme stüdyosu olarak kurmuşlar. Fonofilm'inkurulmanedeninişöyleaçıklıyorOkan: "Bizi teknığe iten getirdiğimiz yabancı filmlerindublajlarından memnun olmamamızdı. Yurtdışındaki dublaj laboraruvarlarını gördükten sonra Türkiye'de kullanılan dublaj yöntemlcrinin ne kadar ilkel olduğunuanladık. Bir gün stüdyo kurarak bu yeni teknikleri uygulasak diye hayal edıyorduk. 1967'de önce dublaj stüdyosu olarak yola çıktık. Fransa'dauygulanan dublaj yöntcmi ARM Altyazı Stüdyosu 'nun iki ortagı Halim Muti (önde) ve Akın Muti... Barıs Oren, l.mek Altyazı Stüdyosu sahibi.