Katalog

13ARALIK 1998. SAYI 664 Sinemanın her alanında olduğu gibi altyazıyla uğraşanların da neredeyse tamamı alaylı. Altyazı, hem el emeği gerektiriyor hem de tekniği izlemeyi. Annem öldü mazereti bile dinlenmiyor sektörde... Alt\ azıııın da sırlan v&rdır.. YAZI VE FOTOĞRAFLAR: ÖZLEM ŞENTÜRK D ar, sağlı sollu kahvelerin saltanat sürdüğüYcşilçamSokağı'ndayız. Taburesini alan kendini birkahvehanenin önünc atmış. Cüneyt Arkın'lı filmlerin"kötü" karakterleri, taburelcrin üzcrindc çay larını yudumluyorlar. Kahvehanelerigeçtikten sonra bir apartmanm kapısından giriyoruz. Karanlıkta farkhbirkokuburnumuzaçarpıyor, neçöp nedeküf...Tanımadığımızbirkokubu. Mcrdivenleri çıktıkça karanlık yavaş yavaşbitiyorvebirtabcla."ARM".Bir altyazı stüdyosu. Türkçe olmayan filmlerde kimi zaman bcğcniyle kimi /aman da kızarak okuduğumuzaltyazılarburadayapılıyor. Kapıyı ARM Altyazı Stüdyosu'nun sahiplerinden Akın Muti açıyor ve bizi hemen ortağı veağabeyi Halim Muti'ninyanınagötürüyor. Odanın duvarlarında Demi Moore'un"Stripteasc"ve"G. I. Jane"filmlerinin çerçevelenmiş afişleri. "Blues Brothers 2000" filmininposterlcri... Halim Muti fazlasıylameş.gul.Haftayaaltya/ılarınıyetiştirmekzorundaolduklan filmi inceliyor. "Babadankalmabirmesleksinemacılık. Büyükçekmece'deyıllardırçalıştırdığımız yazlıksincmamı/vardı. Babamdoğmabüyümcsinemacıdır. Makinctamirciliği.yazlıksinemaişletmcciliğiyapmış. Bizedeburadanbıılaştı.Oistemez, 'Bulaşırsanızokumazsınız'derdi.()kudıık,bircrmeslcksahibiolduk. Kardeşim Akın'ıngerçekmeslcği Harita Mühcndisliği, bense bankacıyım. Akın mcsleğini yapmak istemeyincebabam, onabu i.şj kurdu. Babamız 1993'teölüncc biz ikimiz birlcscrck 1994 yılının başında ARM Altyazı Şirketi'ni kurduk. ARM babamızın, Ali Rıza Muti'nin adıdır." HalilMuti'ninortağı olduğu firma.Türkiyc'dc baskı yöntemiy lc altyazı yazan üç firmadan biri. Ötckilcri isc Filmatik ve Enıck Stüdyo. BııyılakadaraltyazıyctiştircnPinemaartık yok. Bu işin cn cskisi isc Filmatik. Filmlere altyazı yazmak için kullamlan üç sistem olduğunusöylüyor Muti. Busistemlerin en eskisi vc ülkemizde kullanılanı 'Baskı Sistemi'. Muti, sisteminişleyişinişöyle anlatıyor: Önce filmin orijinaldiyaloğu,Türkçe'ye çevrilmişolarak altyazı yazan firmalarageliyor. Çeviriyi yapma işi tamamen filmi gönderenşirketeait.Çevirilerdiskctckaydediliyor. Ya dizgiye veril iyorya da altyazı firmaları kendileri diziyorlar. Bunlar film çıkışı haline geldikten sonra Baskı Sistemi'nin temel parçası olan kliselcrin üzerine yazılıyor. Yazılanbuklişeleröncedikey sonra dayatay olaraktektekkesiliyorvesinema filmi izlerken gördüğünüz altyazılara dönüşüyor. K.1İşelerin hcr biri filmdeki bir cümlcyc eşdeğer. Buklişclerokadarküçükkimüthi.'jbirel emeği gerektiriyor ve kesinlikle hata kabul etmiyor. Klişcnin hazırlanmasından sonra sırayı puantaj (Filmin sesini dinlcycrek, hangi yazının nereye basılacağının işaretlenmesi ve senaryonun yanına bunların sırasıyla notedilmesi işlemi)ahyor. Asıl işlem filmin emisyonunun açılması. Fornıal adı verilen bir ilaçla filmin emisyonlu olan yüzeyiaçılıyor ve daha önce hazırlanan kliseler filmdeki sıralanna göre bu yüzeye basılıyor." Filmlere altyazı yazmak için kullamlan basjka bir sistcm daha var. Lazer Sistemi. Bu sistemdahayeni yeni uygulanmayabaşlanmış. Buyıliçerısindciki lazer firmasıkurulnıuş. Fonofilm L.azer Yazıcı vc Sinemaj. Altyazı yazmadabilinenfakatülkemizde hiç kullanılmayan sistem ise Parafinli Sistem. Muti bu sistemi söylcaçıklıyor: "Parafin adı vcrılcn bu sistem, Baskı Sistemi'ndenbirazfarklı. Stüdyo işlcmifazla. Film önce parafin banyosuna sokuluyor, yumuşatılıyor ve kliijclerle basılıyor. Baskıdan .sonra fi Im tekrar banyo edi liyor. ts. lem uzun sürüyor. Filmi çok iyi yumuşattığı için güzcl biryazıalıyorsunuzamaçokeziyetli.Türkiye'yehiçgelmedivegclmeşansıdayok." Sinemanın hcr alanıada olduğu gibi altyazıyla uğra$anların da nercdcysc tamamı alaylı. Belirli bir eğitimalmıyorlar. Birelcman aynlırsa, onunyerini alabilecek nitcliktehazırbirelemanbulunamıyor. Halil Muti bu durumdan fazlasıyla şikâyetçi." Ya başka birfirmanınelemanınıayartacaksınızyada oturupkendınizyetiştireccksiniz."diyor. Bu alanda da tamdık olmak işe alınmakonusunda öneml i bir kriter. Çünkü altyazı piyasasındayetişmişelemanıeldetutmakçok zor. "Hlcmanı yctisjtirdiğinizandaelinizden alma şanslan var." diyor Muti: "Bu iş çok acımasız bir iş. Hata yapma ijansınızyok. Yaptığınızhatayısilemezsiniz. Yazdığınızyazıyıkötüçıktıdiyerek.silipyeniden yazma şansınız yok. Yazıy ı kesip alacaksınız ve o sahneyi gostermeyeceksiniz. Buradaçalışan kişinin bu işi sevmcsi vc çok dikkatli olması lazım. Her işte hata yapabilirsiniz.herişierteleyebilirsintz. Dersinizki size bu işi cumaya vereceğim, bu işi pazartesiye atlatabilme şansınız vardır. Ama bu cumasabahı 11.00'desinemadaolmakzorunda. Buiştehiçbirmazeretgösterme şansınız yok! Annem öldü gîbi...mazcretinizolamaz. 11,00'de film seansa çıkmak zorunda." Türkiye'deyapılanfilmfestivallerindeki altyazıları genellikle Filmatik yazıyor. ARM ise daha çok Fransa'da hcr yıl düzenlenen Türk Haftası'ndaki filmlere Fransızca ve Ingilizcealtyazılaryazıyor. •. * Okunmayan altyazı... Filmlerdeki altyazıları bazen okuyamayız. Kelimenin tamamı ya da bazı harfleri kırık döküktür. Bunun enbüyüknedeniiseklişclere yeterince önem veri lmemesiym iş: "Klişclcrbclli bir sıcaklıktabasıldığı için her baskıda biraz daha zayıflıyorlar. Kırılmalardökülmelerbaşlıyor. Buyüzdenklişeyi en fazla iki defa kullanmak gerekiyor. Dörtbeşdefakullanıldığı zaman filmlerdeki yazılarkınkdökükoluyoryadasiliniyor. Klişelerin iyi olmasının yanında bask ı sistemindcmakineninçalışmahızınınbelirlenmiş olması gerekiyor. Çünkü klişenin her tarafaeşitbasması lazım" Filmlerdeki tüm altyazılar aynı karakterde yapılıyor. Bunun tek nedeni olduğunu söylüyor Halim Muti: "Buatladevedeğil,bilincnbirşey,herkes aynıkarakterikullanıyor. Zatenistenenkarakter de o. Fazla zor olmayacak ve okunacak. Kullamlan karakterherkesinbildiği bir yazıkaraktcri: HelveticaLight." 'Armageddon'filmiyle ARM'ninyazıkarakteridedeğişmiş. Artıkdahakalın... Yazı karakterinin aynı olması aslında bir şey ifade etmiyor Muti 'ye. Onun için önemli olan yazının kalitesi. Filmin diyaloğununuzunluğu, altyazı larının hazırlanmave basılma süresinibelirliyor. Filmlerdeki altyazılarıntemeli çeviri: « Altyazı, filmi seyrederek ve sesleri dinleyerek hazırlanıyor...