Katalog

Marriner'ın plağı yok sattı fılm Mozaı€»p yaşamıyla ılgılı varsayımları arttırdı V Yazar H.C.Robbins London '1791, Mozart'ın Son Yılı' ve geten ekım ayında pıyasaya cıkan 'Mozart So/lugu' adlı yapıtlannda Amadeus fılmınm tıyatro versıyonunu ve senaryosunu yazan Peter Schaffer'ın tanıttığı gıbı unlu besteumn savlarını boyayan, kaba saba, ıtkıye a>ırı düşkun bırı olmadığını anlatıyor "Filmde yalnız Viyanalılarla Mozart'ın arasının lyi olmadığı doğru. Salıerı'nin ondan 'doslça' nefret ettiği de dogru. balieri'nın, Mozart'ın olumunden sonra "Olmesinden mııtlu oldtım, yoksa hepımizi kapının onune koyacaklardı' demesi de doğru." Gerçekten de Mozart'ın son on yılı, Vıya na yılları yaşamırun karanlıkta kalmış trajık dönemıydı Şımartılarak, şaşaalı bır şekılde buyumuşbelkı de hıç büyumemışMozart yetışkınlerın dunyasına ayak uyduramamıştı Büyüdükçe rakıplerı artıyordu Bırçok kaynakta Mozart'ı zehırledığı bclırtılen Salıerı belkı böyle bır şey yapmamıştı, ancak onu süreklı rahatsız ederek son on yılını zehır etmıştı Lorenzo da Ponte'nın Cosi Fan Tııtte'sı Mozart'ın elınde bır başyapıta dönüşur ken aynı ışı dencyen Salıerı sonuc alamamıştı Aslında Salıerı de çok buyuk bestecıydı, ama en buyuk yanlışı, kendını Mozart'la kıyaslamasıydı Mozart'ın ölüm nedenı, Vıyana*da yoksul bır yaşam surduğu savı hâlâ karanlıkta kalan konular Avııslıırya lederal Basın Burosu tarafından Mo/art V ılı nedenıyle hazırlanan albümde bu noktalara ılgını acıklama lar getırılıyor Albumde Mozart'ın ölmeden önce hepsı hepsı 15 gun yatakta kaldığı, Vıyana'nın en önemlı ıkı doktorunun son günlerınde başında bekledığı, 5 Aralık 1791 ge cesı saat 23 OO'te kan aldırmasını takıp eden ıkı saat ıçınde olduğu belırtılıyor O dönem Vıyanası'nda tabutların küçük semt kılıselerınden gece alınmasının âdet olduğu, bu ne denlc cenazenın arkasında kımsenın bulun Mılos Forman ın Amadeus tılını 1984 yılmda bu filmle başlayan 'Amadeus dalgası" Brezılya'dan Japonyaya Los Angelestan Vıyanaya kadar akıp gıttı Derleyen: Cumhur Canbazoğlu çıkartılacak bınlerce plak, kaset, compact dısc, kıtap, afiş, hedıyelerle kapatılacak görkemlı bır gönul mezarına konulacak Mozart 91 kutlamaları nedenıyle bırvok yapıt değışık anlayışla sahnelenecek, kalıtelı çalışmalar ortaya çıkacak Haberı olmadan bır 'endustri' yaratan Mozart, kalemlere, saatlere, mektup kâğıtlarına, kazaklara, bırçok eşyaya konuk edılecek Mozart'ın genç yaşta ölümunu müzık tarıhının en trajık olayı kabul edenler, yaşadı ğı surece aradığı ılgıyı göremeyen, olumunden sonra kıymete bınen bırını böyle değer lendınrken konuyu abartıyorlar mı'> Haydn'ın yetmışıne kadar mü/ık ya/dığı göz önune alınırsa bır yırmı yıl daha yaşamış Mozart'ın müzık tanhıne neler kazandırabıleceğını düşunebılıyor musunuz 9 Otuz beş yıllık mını yaşamına sığdırabıldığı yapıtlarla ınsanlığı bu kadar etkıleyebılen, konuşmayla rnüzığı bır arada öğrenen, uç yaşında klavsenle mınuettolar çalabılen, altı yaşında mınuetto besteleyen bırıne dahı demek yanlış mı 9 Mozart'ın I Q sayısını bugun saptamak olanaklı olmasa da ne kadar zekı olduğu besteleme sıstemınden anlaşılıyor Mozart o muhteşem yapıtlannı önce kafasında yazıyormuş Belleğınde her seyı yerlı yerıne oturttuktan sonra kâğıda dokuyormuş Bır senfonının notalar butunu düşünüldüğunde yöntemın olağanustuluğü ortaya çıkıyor Belgelere göre Mozart La Clemenza dı litoTıtus'un Merhametı'nı ıkı buçuk haftada bitırmış Kı/kardeşıne yazdığı mektupta bır prelüdu ve luguc'u nasıl besteledığını şöyle anlatmış "Şu anda preludun notalarını kâğıda geçirirken kafamda fugue'u bestelıyorum". Yıne bır mektuptan, Don Gıovannı' nın uvertur bölumunu bır gecede besteledığı saptanmış Babası Leopold, VVolfgang'ın doğduğu gun guncesıne duştuğu 'Tanrı Salzburg'a bir mucize bağışladı' notuyla bılmeden bır dahının doğuşunu müjdelıyormuş Muzıkologlar Mozart'ın ılk gertek yapıtı olarak ocak 1962 tarıhınde altı yaşındayken besteledığı mınuettoyu gösterıyorlar Mo zart'ın yapıtlarını sıraya koyan Avusturyalı bılgın Kochel'ın 1850'lerde yayımladığı ka talogda bu yapıt ıkıncı sırada yer alıyor, bı rıncı sırada bır başka mınuetto bulunuyor Ancak katalog üzerınde uzun yıllar araştırmalar yapan muzıkologlar Kochel'ın ılk sıraya koyduğu yapıtın daha komplıke olduğunu, dolayısıyla sıralamada yanlışlık olduğunu savunuyorlar Kochel'ın kataloğunun sağlıksız olduğu konusuna Nadir Nadi de "Doslum Mozart" adlı yapıtında değınıyor Asıl adı Joannes Chrysostomus VVolfangus Theophilus olan Mozart hakkında 200 yıldır bınlerce şey yazılıp çı/ıldı Ünlü beste u fılmlere konu oldu Bunlardan yönetmen Milos torman'ın sekız Oscarlı fılmı Amadeus yanlıslarla dolu olmasına karsın Mozart'ın genış kıtlelere ulasmasını sağladı Mozart'ı ıyı analız cdememesıne karijin Foıman buyuk bır tıcarı /afer ka/andı Mo/art'ı ıanlandıran ak lor Tom Huke'un gulusu mulhı^ ılgı goıuı kcn, tılının mu/ıkleıını duzenleyen Nevılle T üm zamanların en buyük muzık adamı, Salzburglu dahı \Volfgang Amadeus Mozart'ın 200 ölum yıldönumüne (5 Aralık 1991) rastlayan 1991 yılı dünyanın dört bır yanında Mozart yılı olarak kutlanmaya başlandı UNESCO'nun büyuk gürültülere rağmen yardım elını uzat mayarak yalnız CIDIM gıbı yan kuruluşları aracılığıyla destek verdığı 'Mozart Yılı' bır taraftan unlu muzıkçıyı anarken dığer yandan sokaktakı adama otıu tüm yönlerıyle tanıtmayı amaelıyor 1 Ocak 1991'ın ılk dakıkalannda başlayan 'Mozart 91' Avusturya hükümetının desteğıyle genış kıtlelere ulaşmaya çalışıyor 200 yıl önce otuz beş yaşında yaşama veda eden NVollgang Amadeus Mozart'ın ce nazesını mezarlığa taşıyan arabanın arkasında bır sokak köpeğındcn başka kımse yokken bugun bütun dunya muzık dahısıne yakışan şekılde törenı tekrar etmeye hazırlanıyor Yoğun kar yağışı altında Vıyana'nın Sankl Marx mezarhğındakı ortak bır çukura alelacele gömulen Mozart bu yıl pıyasaya M ozart genç yaşta neden öldu? Ateşlı bır dökuntulu hastalıktan mı? Sınırlerının sıfırıtuketmesı nden m ı 9 Kalp rahatsızlıklarından mı? Kıskanç Kapelmeıster Salierl tarafından acqua tofana (ze hırlı su) ıle zehırlenerek m ı ' Sam yelının kotu etkı lennden mı? Yoksa Sıhırh Flut tesıriarının açıklandığını duşunen kızgın masonların elınden mı? Kan aldırmalardan ve donemın şışe çektırme gıbı ha talı yontemlerınden mı? Devrın doktoriannca ortaya atılan ölum nedenı Ölümündeki 'esrar' "Sabah, ellerini yıkarken..." Baldızı Sophie'nin anlatımıyla günlük yaşamdaki Mozart 11 lyımser kendıyle barışık bır ınsandı Ancak • en rahat anlannda bıle karşısındakmın goz lerıne delıcı bakışlarını yöneltıp duşuncelere da lardı Yıne de söyleşıyı kesmez konuşulanlar la ılgılı fıkrını söylerdı Sabahları ellerını yuzu nu yıkarken bıle yerınde duramaz odasında gı dıp gelır topuklarını birbırıne vura vura dolaşır dı Sofrada ıse genellıkle peçetesını elıne dolar evırır çevırır buruşturur oynardı Böyle anlarda dudaklannın kıyısına hoş bır çızgı otururdu Yenı olan her konuya lutkulu bır şekılde ılgı duyar bınıcılıkten bılardoya kadar çoşıtlı alanlardakı gelışmelerın konuşulduğu toplantılara buyuk bır zevkle katılırdı Eşı sabırla onun dığer kadınlar la ılışkı kurmasını engellemeye çalışırdı Mozart her an hareket halındeydı Yapacak bır şey bulamayınca pıyano çalar gıbı ellerını ayak larını oynatır şapkasıyla ceplerıyle ya da saa tırıın zıncırıyle oynardı Kuçuk oğlu da ona ben zemıştı Reçummın orijinalı (Nakleden, 'Mozart' adlı kıtabın yazarı Wolfgang Hıldesheımer) şuydu Steptokokların neden olduğu bir enfeksiyon, Schonleın Henochhastalığı, böbrekyetmezliğl, tenkiye, beyin kanaması, bronkopnömonl, 1791 desalgın olarak gorulen bulaşıcı bir enfeksıyon' Genç Fransız yazarı Yann Oueffelec'ın açıkla ması da ılgınç Mozart aslında ıkıyuzluluk ve ılgı sızlıkbatağındaçırpınan bır donemın msanların caöldurulmuştur Mozart ınölumu Molıereınkını anımsatır Insanlık dehaların eksıklığını ancak ebedı uzuntuler dönemınde fark eder 16