Katalog

I c I e ü> 'Babam, dört kez gömüldü' îkinci Dünya Savaşı yıllannda Türkiye'nin ABD Büyükelçisi Mehmet MünirErtegün'ün km I Yd 1925: Mehmet Müntr Ertegün, Türkiye'nin tsviçre Elçisi. ALİ SİRMEN • issouri zırhlısı, hafta ortasında kırk yıl önce demirlediği sulara demir attı bir kez daha. Ama bu kez Istanbullular yine de ilgiyle karşıladıkları bu olaya kırk yıl önceki coşkuyu göstermediler. Bu kez, ne kentin bazı evleri beyaza boyanmış, ne hatıra pulları ve kibritleri çıkarılmış, ne de zaten yok olan tramvaylann bcdava "coni" taşıması karan verilmişti. Kırk yıl öncesinin 6 nisan gününü yaşayanlar hâlâ anımsıyorlar olayı. Missouri 1 nin unutulmaz ziyareti ve sonuçlan uzun yıllar konuşuldu tartışıldı, etkileri yaşandı yaşanıyor. Ama, Missouri'nin geliş nedeni ya da gerçek nedeni değilse bile, gelişinin resmi nedenini pek az kişi anımsıyor. Missouri, VVashington'da ölmüş bulunan Türkiye'nin ABD Büyükelçisi Mehmet Münir Ertegiin'ün tahnit edilmiş naaşını getiriyordu Türkiye'ye. Şimdi sorsanız birine, kimdir Mehmet Münir Ertegün diye, çoğunluk bilmediğini söyleyecek, kimi de Münir Ertegün adının bir şeyler çağrıştırdığıru düşünecektir. Ama çağrışım daha çok Mehmet Münir Ertegün1 Un iki oğlu yüzündendir. Atlantls plak şirketinin ve Cosmos futbol kulübünün sahipleri Ahmet ve Nasuhi Münir Ertegun'ler yüzünden olacaktır. Oysa, naaşı Missouri ile getirilen Büyükelçi, ilginç bir kişiydi. Kimdi Mehmet MUnir Ertegün? Bu sorunun yanıtını onun tek kızı ve çocukları arasında, basında fazia görünmeyenine, Selma Göksel Hanıma sorduk: Babam Mehmet Münir Ertegün, 1883'te lstanbul'da doğmuş. Anne ve babası son derecede dındar, tekkeye bağlı kisilermış. Babası Nasuhi Baba tekkesinin basındaymış, anne tarafından ailesi de özbek; özbekler tekkesinin basında da annesinin babası varmış. tlkokulu Usküdar'da okuduktan sonra o zamanlar "Frerler" denen Saint Joseph'e gıdip liseyi bitirmis. Sonra M bii isteyerek Mustafa Kemal Paşa'nın yanına geçmış. Babanız çok <iip<twr bir adam oldugu ve babası, anne tarafından buyukbabası, tekkelerin başında bulundugu halde neden acaba Mustafa Kemal Paşa'nın yanına geçmis de, Hallfe*nln yanında kalmamif? Memleketin selametini Mustafa Kemal Paşa'nın yanında görmüş de ondan. Peki efendim, Ankara'da ne yapmif Mehmet Münir Ertegün? Orada da hukuk müşavırı olarak çalışmış Fransızca ve tngilizce bildiği için de Atatürk'ün hem hukuk müsavirliğini hem de tercümanlığını yapıyormuş bu arada Franklin BouUlon ile görüşürken... Ataturk bir ara sinirlenmis çok sert konuşmuş. Babam ise, söylenenlen yumuşatarak çevirmeye çalışıyormuş. Mustafa Kemal Paşa kızmıs, "Sen benim sövtedigiın gibi çevirmJyorsun," diye. Birkaç kez ihtar etmiş. Ama ertesi gün babamı yanına çağırtmış ve "Galiba yumusatmakla iyi ettin!" demis. Babanız savaftan sonra ne vapmif? Savaştan sonra Lozan barış görüşmelerine katılan TUrk heyeti arasındaymış. tnönü'nün yanında otururmus hem tercümanı hem de hukuk müşaviri olarak. tsmet tnunü o sıralarda dil bilmiyor, kulakları da sanırım agır işitiyor zaten. Babam yanında otururken, söylenenlen hemen çevirir ve eski harflerle kâğıda not olarak yazar Inönü'ye sunarmış. O zamanlar eski yazı vardı ve babam onun hızlı yazılması açısından bu toplantı da kendisine çok yararlı olduğunu söylerdi hep. Lozan'dan sonra? Lozan'dan sonra, babam 1925'te lsviçre'ye ortaelçı olarak tayin ediliyor. Orada hem Türkiye'nin Isviçre elçisi hem de Milletler Cemıyeti'nde (Cemiyetı Akvam) Türk temsilciliğini yapıyor. Bu görevı 1930'a kadar beş yıl sürüyor. Sonra 193032 yılları arasında, Paris Büyükelçıliği, 193234 arası Londra, 1934'den ölümüne kadar da ABD'de büyükelçi olarak çalıştı ve orada öldü. Bu arada lsviçre'deyken de sık sık Paris'e gider gelirdi Osmanlı borçları konulanndaki görüşmelere katılırdı. Paris'le ilginç bir olay olduğunu soylemistiniz? Evet, bir gün babam Nasuhi ağabeyimi, Ahmet ağabeyımı ve benı de almıştı galiba, Paris'te camıye gıtmış... Orada bayram namazı kılmış. Fakat sonradan elimize geçen bir belgeden anladığımıza göre, adı gerekmıyor, Büyükelçilikte çalışanlardan biri kendısını ihbar etmış Ankara'ya; camıye gidip, Halıfe'nin sağlığına dua ettı diye. Göksel, Ertegün'ün tek km ve çocuklan arasında, basında adından en az sötü edilenL. Sonra bu olay üzerıne babama telgraf geliyor, "Boyle bir şey oldu mu?" diye. O da, lstanbul Darülfünunu'nda (Üniversite) Hu heyetı ile Mustafa Kemal, Bilekçi'de bulu "Evet, çocuklanmla Bayram namazına camiye gittim. Numa/ kıldım. Halife'nin sagkuk okumuş. öğrenimini tamamladıktan şuyorlar. Bu buluşmada babam da, Osmanlı Dev lıgına dua edildigini duymadım olay bunsonra BabıaJi'ye girmiş. Bu Babıah'ye girmiş deyimi, sizin gibi gazeteci olmuş anla leti'nin hukuk müşaviri olarak bulunuyor. dan ibarcltir. Ama bana olan gııvenini/ sarmına gelmiyor. O zaman "Babıali" sözcü Bu arada bazı heyet üyeleri Anadolu Hü sıldıysa lutfen bildirin, hemen çekileyim," ğü ile Osmanlı lmparatorluğu ve onun hü kümeti tarafına geçiyorlar. Mustafa Kemal diye yanıtlıyor telgrafı Derhal cevap geldı; kümeti kastediliyordu. Yani devlet hizme Pasa, babamı beğenmiş olacak ki, o da gel "Sakın aklınua boyle bir şey gelmesin. Sitine girmiş. Hukuk Müşavir Yardımcısı ol sin diyor. Ama babam, "Paşa hazretleri be ze her zaman guvenimİ7 tamdır," diye. muş, sonra Baş Hukuk Müşavırı olmuş. Bu ni bir askerle aldıraın. Ben Osmanlı Devle Babanız evde nasıl bir arada da, 1920'de Mustafa KemaJ Paşa saf tl'ne baglılık yemlni ettim. Bu yeminlmden adamdı? dttnemem. Ama beni bir askerle oraya allarına katılmış. Babam, dediğim gıbı, evıne çok bağdınrsa o olur," diyor. Mustafa Kemal Pasa lıydı. Ama ışı gercğı, sürcklı seyahat eder GaliİM katılmanın ilginç bir da bir asker gönderip, onu aldırıyor yan dı. lsvıçre'dcyken bıle Paris'e gıderdı falan... öykusü de vardı deftll ml efendlm? Evet, 1920 yıhnda Ahmet Izzet Pasa odadan, güya zorla. Ama babam asunda ta öyle ki, ben bir gün Uç yaşındayken baba 6