Katalog

Yıl 1930 32, Moskova Jons, Eisensteın'm evınde votkalı geceler yaşamakta Günün bırınde Lenın'ın kabrı önünde bır törene çağrılıyoı Kabır o sıralar henüz tahtaddn bır pey ke Anıtsal bn,ınıını daha almamış Slalin tö rcııe başkdiılık edıyor önunden, sırasıyla par[i ılyelerı, ıştıler, kollıoz temsılcılerı ve halk geçıyor Uırkac, köylu, ucuna karnıbahar taktıkları bır ka/ığı, Stalın'ın burnunun dıbıne yaklaştırıp sallıyorlar Stalııı, kdtıhyor gul mekten ve bağırıyor "Yamansını/ yoldaşlar, devam edin!" Fazla değıl, ıkı yıl ıcerısınde halk ıle Stalın' ın arasında bır uçurumun açılmasına tanık oluyor Jons Halk, lenın'ın kabrının önceellı mctrc uzağından, sonra da yü7 metre a<,ığından geemeye başlıyor öncelerı polıs, sonraları ıse ordu tarafından kordona alınarak Ve Kızıl Meydan'da artık karnıbaharlara rastlanmıyor 1937 Azıuk solculuk taslamanın " h e n ü z " moda olduğu New York'ta kısa bır süre kalan Jons Ivens, Hemıngvvdy'le bırhkte tspan ya İç Savaşı'nı görüntülemeye gıdıyor Ivens' ın ne yapmak ıstedığı ve kımden yana olduğu bellı Ama Hemıngway ıçın böyle bır seçım henüz kesın değıl Başlangıcta, Hemıngvvay'de köklü bır antıfaşıst koşullanma \ok Onmı bozmamalısın" öğüdunü verır "Yapacağın film, Çin'in Japonlara karşı tek bir cephedc blrleştiginı gostcrmeli Şimdi Yenan'a gelir ve komunistlen ovtıcu bır fılın yaparsan, Batı kamuoyu Çin'in bagımsulığı ıçın ulusal bır birlik çerçevesinde savaştığını asla unlayuıııa/. (Jstelık, Amerika'da komunist yandaşı bır filmı kımc gosterebilirsin ki?" Mdo'nun ordusuna katılmaktan böylete caydırılan lorıs, onlara bır kamera gönderme ye karar verır Han Ku'da bır gete yarısı, Çu En Lay'ın adamına, bır taksının ıtınde bır pa ket verır Pakelın ıçınde Jorıs'ın kamerası ve boş fılm kutulan vardır Tam beş yıl süreylc Mao ıle Sekızınu Hareket Ordusu'nun tarıhsel görüntülerını belgeleyecek tek kamera bu olacaktır Bell And Howell marka, 35 mm'lik bu yaylı kamera, bugün Pekın'dekı Devrım Müzesı'nde yerını almış bulunmaktadır Jons ve kamerası, bırer Çın efsanesıdır artık "" Ikıncı DUnya Savaşı pat.ayınca Jons, Holywood'a düşer Bır dostuy a oturup, "Deniı ve Kadın" adıyla Greta Garbo ıçın bır senaryo yazarlar Norveçlı dırenışçıleri teknesıyle lngıltere'ye geçıren bır kadın kaptanın öyküsüdur bu Garbo tueddut cdu lorıs ve arka YU 1986: Joris Ivens, Taklamakan çötterinde, "Çinttler beni anladılar" diyor ve ekliyor: "Düşman tam kuzeyden, hatta Sibirya'dan geliyor. Ama bu bir insan değü, rüıgâr..." gö/unde lspanya'da ıkı cephe var ve her ıkı tarafta da ınsdiılar vuruşuyor Savaşı lanetlı yor Hemıngvvay Ondan öteye, yucelttığı ce saret duygusunu göıüyor, o kaddi Bırkaç ay sonra Amerıka'ya dönen ıkı sanatçı, Başkan'ın kansıyla pek ahbap olan Hemıngway'ın sevgılısının gayretlerıyle Beyaz Saray'a yemcğc davet ettırıyorlar kendılerını Amaçları, yaptıkları fılmı Roosevell'e göste rerek Amerıka'nın Cumhurıyetçılere koydu ğu sılah ambargosunu kaldırmasını sağlamaya çalışmak Roosevelt, fılmı seyrettıkten sonra cok duygulanıp, "Açık ve ilk kez olarak orada, lspanya halkının bir savaş verdiğini gosterdiniz bana" dıyor Jorıs'ın aklı ıse coktan başka bır yörüngeye oturmuş Takvımler 7 Temmuz 1937'yı gösterıyor Japonya, Çın'ı kuzeyınden ıstıldya başlamış 1938 oeağında Jorıs Ivens, uzun sefer uıaklarıyla Pasıfık Okyanusu'nu aşan ılk yolculardan bırı olarak Hong Kong'a doğr\ı uçuyor Ondan öncekı uçak okyanusa saplanıp kalınışken heın de Jons, Çın'e ayak basar basmaz Çan Kay Şek'ın bölüklerıyle cephcde alıyor soluğu O dönem, mıllıyetçı ve komünıstlerın ortak düşman ıstılacı Japon'a karşı bırhkte savaşmak karannı verdıklerı dönem Ama Jorıs'ın aklı fıkrı kuzeye gıtmek, Yenan'dakı Mao Tse Tung'un hareket ordusuna ulasmakta tkı kurmay karargâhı arasındakı ırtıbatı sağlamakla görevlı olan Çu En Lay, dostu Jorıs Ivens'e "Milliyetçilerle yaptığın anlaşmayı daşı, iyarlo'nun "I)iktalor"ünu, FrıU Lang' ın "Cellatlar da Olur" ve VVyler'ın "Mrs. Minniver" adlı yapıtlarını örnek vererek ar tık bır tavır almaya <,agırdıkları esrarlı güzel yıldız Garbo, isveı, buyukelvısının akıl verme sıyle tılmı yapmaktan vazgeçer Tarıhler 1943 yılının sonunu gösıermektedır 1946 yılında hndonezya halkı, I lollanda bo yunduruğuna baş kaldırır Jorıs hemen Lndonezyalıların yanını tutan bır fılm yapar ve Hoİlunda vatandaşlığından <,ıkarılır Pasaportsuz \e Hollandalı aydın solcu <,ev reler tarafından bıle lanetle anılarak gıdebıle teğı tek yer, Doğu Bloku ülkelerıdır O da oralara gıder ve mesleğının cn akademık, en cafcaflı fılmını yapar "Irmakların ^arkısı" On sekı/ ulkenııı katkıda bulunduğu, Bertolt Brecht'ın şıırlerıyle donatıİTiıs, dunya ışı,ıle rının varoluşlarını ırdeleyen dev bır yapımdır bu 1956 Parıs Demokratık Alman Cumhurı yetı'nın yapım fınansmanına katılmasıyla sa vaştan sonrakı ılk Doğu Batı ortaklığıyla ger çekleştırılcn ve Gerard Philip'ın bdşroıu oy nadığı "ijakacı Iıll" fılmıne ım/asını atar Ay nı yıl Budapeşte'de baş kaldıran ışçılerın te pesıne ınen Sovyct tanklan, Avrupalı bınlcrce aydını bır soru ışaretının kıvrımlarına ıterken Jorıs Ivens ınandığı davadan asla kuşkuya cfüşmez 1960 yılında, Küba devnmının bırıncı yılında Fidel Castro, Jorıs Ivens'ı Kübalı mılıtanlara savaş sınemacılığını öğretmekle görevlen dırır Yoksunluk ıçersındekı adada sınema eğıtmenlığını tahta kameralarla yapmak zo flf^^m . runludur, ama ne gam Jorıs'ın şevkı öyle tahtayla falan kırılmaz |e!gesel sınemanın buyuk us 1968, Vıetnam destanı Jorıs Ivens bu kez sı Ivens'ı anlatabılmek olduk aklına, kısaca " 1 7 . Fnlem" dıyc aııılan vt ça zor Fransız fılm eleştırmenı Amerıkan bombardımanının en yoğun olduMarcel Martın şöyle dıyor onun ğu bölgeye gıtmeyı ve burada olanları görun ıçın 'Ivens fılmlerınde sokaktakı tulemeyı koymuştur Yetmış yaşındddır artık ınsanı fabrıkalar ve tarlaları tum Peşınde de kaıısı Marcelıne ö n t c , tchlıkenın /anları ıle yansıtarak yuksek ya buyukluğü nedenıyle kendısıne 17ın verılmez da alçak burokrası kademelerının Sonunda, karhp kurdukldiı Hanoı'de bır saegemen ıdeoloıılerın zıkzaklarının bah, ünlü v'lti sabah kahvaltısına davet eden oyuncağı olmaktan kurtulmuştur Ho Chı Mınh, Jorı 3 e yeşıl ışık yakar Ama her zaman Fılmlerını 'toprak duzeyınden" bakarak çekmıştır, karıst Marcelınc'ı göstererek ama uzaktakı ufuk çızgısını göz" O gldemez ' der "Sandığından çok daha den kaçırmaksızın " 1984 Istanbul,( belalı bir ver orası." Slnema Gunlerı "Bır Ustaya | "^Bu sözlen sırasında, Ho'nun gözlerı bırden Saygı" bölumünde üç belgesehMaıcelıne'ın bileğındekı dövme numaraya tanı ızledığımız Ivens 75 yıllık sıne { kıhr | ma yaşamına tam 59 fılm sığdır"Konsantrasyon kampında mıydın?" mıştır unemll filmlerini şOyla " E v e t " dıye tevaplar Marcelıne. •ıralayabillrlz "Hangisınde?" 1911 De VVıgvvam (Yakıcı Şımşek/ "Auschwilz." 1927 Zeedjik Fılm Etüdü " O bacadan sağ mı cıktın s e n ? " 1928 Etudes de Mouvement (De"Lvet." vınım Araştırmaları) Ho Chı Mınh, bır an sustuktan sonra söz1929 Schaatsenrıjden (Paıınajcı lerını tamamlar lar) "öyleyse, sanırım sen de 17. Enlem'e gide1929 1930 Trıbune Breken en bılirsin." Bouven (TYibun Yıkmakve 1972'de yenıden Çın'e dönen Jorıs, on ıkı Yapmak) \ 19291930 Wi) Bouvven (Inşc saatlık bır fılm gerçekleştırır burada "Yu Edıyoruz) Kong, Dagları Nasıl Yerinden Uynattı." 1930 Jeugaddag (Gençlık Cünü, Avrupa'da, sıyasal mılıtanuiık can çekış1932 Komsomol mektedır 1975'ten başlayarak Parıs'ın solcu 1933 Mısere au Borınage (Taşkö lydınları, Ivens'ı "Stalinci sinemacılık" \ap mtirU Ocağmda Sefalel) ıııakla suçlayarak, "Boylelerı tarafından yıl• 1934 Nıeuvve Gronden (Yenı lurca boynırnı/ >ıkandı" gerekçesıyle yalnızToprak) lığa ınahkunı edılır İ1935 Borjest (Savaşı,ılar) Jorıs Ivens seksen sekız \a>ında Ister Ja11937 Spanısh Earth (lspanya ponya'da çckılmi!) olsun, ıster Ural dağlarınTopragı) da ya da Moğolıstan'da, tum fılmlcrınde ka1938 The 400 Mıllıon (400Mılyon) vınılmaz bır Hollandalılık var Ivens'ın Remb1940 New Frontıers (Yenı Sımrlar) randt'da, Van Gogh'da olduğu gıbı bır tur 1941 Our Russıan tronl (Rusva C ephemız) ısık, göğun bır devınımı var Dunyanın en kı1942 Oıl for Aladdıns Lamp (Ala lasal ülkeleıınde bıle vektığı fılmlerde denızaddın'ın laınbası hm Pelrol) derı gelen tuzlu bır esıntıyı yakalamak olanak19431944 Know Vbur Enemy Ja lı pan (Duşmanım Tam "Çınlıler anladılar" dıyor Jorıs Ivens. Japonya) "Duşınan kuzeyden geliyor, ama ınsan >ekI946 Indonesıa Callıng (Endonezlınde değıl. Ruzgâr olarak. O zaman, ağaçlar va Seslenıyor) clıktıler ruzgârın volu ustune. Bınlerce agaç. 19501951 Pokog Zwycıezy Svvıal V f dıınyaya açıldı Çın. Yesil Çın Seddi. 2000 (Barış CstUıı Gelecek) Mİında bu >e>ıl kuşak hu>u>ecek, taa Ay'dan I952 Freundschaft Sıegt (Dosituk bıle gorunur olacak." Üttün GeleıekJ I952 VVyscıg Pokuju VVarszavva Jorıs Ivens, /aıııaııı delıp ge^en kataraktlı Berlın Praha (Varşova Ber gö7krıyle Idklamakan lölleıım tarıyor şımIm, Prag Barış Gezısı) dılcrdc Ikı Çınlının saygıyla laşıdığı hasır ısI954 Das Lıed Der Strome (Irkemlesınde, Çın Seddı'nın ustunde önunde, maklarm TürkıisU) vuzyıllardır bıtmeyen bır nöbetın pışmış topI956 Dıe VVındrose (Rüzgâr GUIti) rakıan neferleıı yedı bııı kışılık bır (,ın ordu1956 Les Aventures de Tlll L'Espısu Ycrın alıı kanş altında bu dev ulkenın bıregle lAJuıan Tıll'ın Mace hğını tarıhtc ılk saglayaıı buyuk ve kanlı ırııparaları) rator Qı Sn.huan'ın mezarı 1957 La Seıne a Rencontre Parıs Qı Suhııan, ısledığı cınavctlerı savunmak (Sen Irnıagı Purıs'e Raslladı) lueıe olum ııvkusundan uyanmış, mezarınddn 1958 600 Mıllıon Wıth You (600 Mılyvn Bızımle) dı^arı vıkmava ^alı^makta Ama 2(KK) yıl ön1960 Lltalıa Non e Un Paese Po te yaptırdığı labırentm ^ıkışını bulamıyor bır vero (llalva Yoksul Bır Ulke tııılu Her adım atısta ayakları, tabut odası Degıldır) nın nerede olduğunu açıklamasınlar dıye canlı 1960 1961 Carnet de Vıage (Yol (.aıılı gomduıduğu kanlarının, ışçılerının cei culuk De/lerı) setlerıne takılıyor Yerın ustünde, ölümsüzleş[ 1960 1961 Peublo Armado (Sı tırmck ıstedığı yedı bırı neferlık ordusu zamalahlı Halk) nın durdurulamaz dkışı n,ınde buyuk bır ye119581962 Marc Chagall nılgıye uğramak uzere 11963 â Valparaıso (Valpara lorıs Ivens, "Rıi7gâr"ın Sıbırya ovalarınıso'da) 1964 Le Traın de la Vıctore (Za dan kopup gelerek bu topraktan askerlere ve fer Trenı) tarıhe karsı verdığı amansız savaşın fılmını <,e1965 Pour de Mıstral (Mısıral tçın) kıyor ışte Neler geçmıyor kı kdfasından bd1965 Le Cıel, La Terre (Gökvuzu. va> uvaklarının burnuna kamera takıp şımşeklı Yervüzu) bııluiların arasına gondermeyı bıle planlamıs ' 1966 Rotterdam Europoort (Rot kendısıne eşlık eden savaş uı.dklarının anlaterdam Havalımanı) mı bu 1967 Loın du Vıetnam (VıeinamJons Ivens, seksen sekızıncı son bahannın dan Uzakla) kcylını Taklamakan ^öllerınde çıkaran bu 11967 Le dıxseptleme Parallele genv adam, Çın Seddı'nın ötesınden rıızgârın f (17 Paralel) 19681969 Le Peuple et ses Fu fılmını ^ekmeye, olume dıl <,ıkarmaya gıttı | sıls (Halk se Sılahları) Yanında karısı Marcelıne de var Bır ıkıncı İ1969 Rencontre avec Le Presıve uçuncu kameranın ardından "olandksuın" dent Ho Chı Minh (Ho Chı gercekleştığını göruntulemek ıcın çalışıyor Mınh'le Karşılaşma) Mdrtelıne *• 1971 Yukong Dağları Nasıl Yerın Buna da dünya dılınde kısaca, "mucıze" dıden Oynattı yorlar LJ 1977 Kazaklar JORIS IVENS ( Derleyen: MİNE G. SAULNİER •