Katalog

DIŞ OLAYLAR • RAN'da 5 Ekim günü bir grup öğrenci İTanran'daki ABD Büyükelçiliğini işgal ederek 62 Amerikalı diplomatı rehin aldı. Öğrenciler, New York'ta bir hastahanede kanser tedavisi gördügü ileri sürülen devrik Şah'ın Iran'a iadesını istiyorlar ve ancak bu koşulla rehinelerin serbest bırakılabileceğini açıklıyorlardı. Öğrencilerın bu eylemini, Iran devriminin lideri Ayetullah Humeyni'nin desteklemesi, işbaşındaki Bazargan hükümetini zor durumda bırakıyor ve Şubat ayında göreve başlamasından beri çeşitli kez istifa edip, istifasını Humeyni'nin isteği üzerine geri almış olan Mehdi Bazargan bir kez daha istifa ediyordu. Ne var ki, bu kez, istifası Humeyni tarafından kabul adiliyor ve Carter yönetimi doğrudan doğruya uzlaşmazlığı ile ün yapan Humeyni ile karşı karşıya kalıyordu. SAYFA 25 İRAN AMAÇ ŞAH'I ALMAK Ml ? Son yılların en ciddi bunalımı Humeyni'nin onayını alan ABD'nin Tahran büyükelçillğinin işgal edllmesl olayı son yılların en ciddi uluslararası bunalımı olarak kabul edilmektedir. ABD ile Iran arasında patlak veren çatışma öylesine boyutlara ulaşmış ve öylesine tırmanmıştır ki, gerek bölge barışı, gerek dünya barışı ve gerekse tüm uluslararası ekonomik ilişkiler ve para sistemi tehdit altına girmiştir. Bunalımı hızla tehlikeli noktalara tırmandıran.lran ve ABD'nin karşılıklı olarak birbirlerince kabul edilemez istemlerde bulunmaları ve koşullar llerlsürmeleriydl. iranlılar büyükelçilikteki işgalin kaldırılması ve rehinelerin salıverilmesi Için ABD'debulunan ve 60 bin kişlnin katili olarak tanımladıkları Şah'ın iadesinl istiyor lardı. llke saydığı konularda uzlaşmazlığı ile ün yapan Ayetullah Humeyni'nin eyleml onaylaması ve ABD'nin muhatap alabilecegi bir hükümetin ortadan kalkması Carter yönetimini çok güç duruma soktu. Humeyni Şah'ın iadesini bir ilke sorunu yapmıştı. Carter yönetimi ise Şah'ın Iran'a iadesini ABD'nin uluslararası prestljine altından kalkamayacağı bir darbe olarak degerlendirlp, ulusulararası hukukun çignenmesi olarak gördükleri büyükelçilik işgalinin kaldırılması ve rehinelerin salıverilmesi sağlanmadan Iran ile hiçbir konuyu görüşemeyeceği kararındaydı. Amerikalı rehineler: korkulu bekleyiş. .~ i zencilerin ABD'de baskı altında tutulduğu" Bunaıım nasıl tırmandı ? Iran ile ABD arasında patlak veren bunalım, Ayetullah Humeyni'nin Carter'ın özel temsilcileri Ramsey Clark ile VVilliam Miller'i kabul etmeyeceğini ve hiçbir Iranlı yetkillnin de kabuletmemesini emretmesi üzerine garip bir biçim aldı. Olayla ilgili arabuluculuk girişimi yapabilecek tek güç olarak ortada ABD'nin tanımamakta direndiği Filistin Kurtuluş örgütü kaldı. FKÖ Lideri Yaser Arafat, önde gelen askerl llderlerden Salt Sayel (Abul Velid)i glrişimlerde bulunmak üzere Tahran'a gönderdi. FKÖ arabuluculuk yapması için ABD'nin kendisine resmen başvurması koşulunu İleri sürdü. ABD'den bu yönde resmi bir açıklama yapılmadı ama Carter'ın Iran'a alınmadıkları Için Istanbul'da bekleyen temsilcileri ile FKÖ'nün Ankara temsilcisl Abu Firas arasında telefon bağlantısı kabul edildi. Bununla birlikte, Humeynl'yle görüşmeyi başaramayan Sait Sayel, Beyrut'a geri döndü ve FKÖ girişimlerini sona erdlrdiğini, FKÖ kuvvetlerinin "Ayemeyni, "Iran halkt ABD ve Şah tarafından katledilirken ilgisiz kalmakla, eleştirdiği TAHRAN'DA BİR CRUP ÖÖRENCİNİN ABD ELÇİLİ6İNİ İŞGALİ, ORTADO&U'DA SON YILLARIN EN BÜYÜK SİYASAL BAŞLATTI Papa'nın temsilcisinin da sonuçsuz bıraktı. arabuluculuğunu gerekçelerini gözönüne alarak, zenci ve kadın rehinelerin serbest bırakılmasını istedi. Bu istek üzerine 13 rehınenin serbest bırakılması üzerine gerilimin azaldıgını sananlar çok geçmeden yanıldıklarını anladılar. Çünkü Humeyni geride kalan 49 rehınenin "casusluk" suçu ile yargılanacaklarını ABD büyükelçıliğınin diplomatik dokunulmazlıktan yararlanamayacağını Iran'da Şah'ın cinayetlerinden ve devrim sonrası karışıklıklardan birınci derecede olduğunu bildirdi. sorumlu olan bir "casusluk yuvası" Savaş bulutları ABD Büyükelçilığindekı 49 diplomatın casusluk suçundan yargılanacaklarının Humeyni tarafından açıklanması, 13 zencı ve kadın rehınenin serbest bırakılması ile yumuşar gibi görünen gerilımi birdenbire tırmandırdı. Carter yönetimi Iran'a bir askeri müdahale olasılığından söz etmeye başlayarak Filıpinler'deki Kitty Hawk uçak gemisi ile bazı savaş gemılerinin Iran karasularına doğru yola çıkmasım emretti. İranlılar bu tehdite sadece Tahran'da 3 milyon kişının katıldığı öne sürülen Amerikan aleyhtarı gösteriler ve "Kanlarıoldukları" yolunda açıklamalarla tepki gösterdiler. Iran Sılahlı Kuvvetleri'nin en üst duzeyde alarma geçmldığı bildirildı. Bu gelişmelere ek olarak Iran Dışişleri Bakan Vekili, Ekonomik ve Malıye Bakanı büyük uluslararası bankaları dehşete düşüren bir açıklama yaparak, Iran'ın 15 milyar doları bulan dış borçlarının, "Eşit tarafından verıldiği gerekçesiyle ödemeyeceğinı ılan etti. Beni Sadr'ın açıklaması dünya tarihinin en büyük borç reddi olarak nitelendı. Kasım ayının son günlerınde IranABD çatışmasının boyutlarını aşarak dünya çapında yenı bir paylaşım mücadelesinin sinyallerini veren gerılim sonuçları kestirilemeyen bir yönde gelişmeye devam sdıyordu. # Mescidül Harambaskımna ilişkin ilk haberlerde olaydan Şiilerin sorumlu olduğu iddiası ortaya atıldı. Acak, Humeyni, olayı kınamakta çok çabuk javranarak sorumluluğu ABD ve Israll'e yöneltti. Daha sonra, olaydan Hariciler adlı bir tarikatın sorumlu olduğu iddiaları yaygınlaştı. Hariciler. 657 yılında Ali ile Muaviye arasındaki Sıffın savaşından sonra oluşmuş, hem Sünnilere, hem de Şiilere karşı olan ve katı, fanatik tutumlarıyla tanınmış bir tarikattı. Ancak, Mescid ülHaram'a saldıranların gerçek kimliğinin açığa çıkması ve neden saldırdıklarının belli olması, Suudi Arabistan yetkililerinin ne derece açıklayıcı olacaklarına bağlı kalıyordu. Bununla birlikte olay, Islam dünyasındaki ABD aleyhtarı potansiyeli ortaya çıkarması açısından ilginçti.. '• olmayan koşullarda ülkeyi yağmalayanlar" nın son damiasına karşı savaşmaya hazır Iran'daki AntiAmerikan gosterılerde babasının silahını taşıyan bir çocuk. parlayan ismi 46 yaşındaki Dışişleri Bakan Vekili, Abulhasan Beni Sadr, Iran'ın ABD bankalarında bulunan parasal varlığının geri çekileceğini haber verdı. Iran'dan önce davranan Carter, Iran'ın ABD bankalarında bulunan 12 milyar dolaylarındaki mal ve para varlığının dondurulduğunu açıkladı. Iran ile ABD arasında Beni Sadr'ın deyimiyle patlak veren "Ekonomık Savaş" bunalımın başlangıcından ikı hafta sonra tekrar siyasal alana döndü. Humeyni Beni Sadr'ın girişimleri sonucunda alındığı anlaşılan bir karar sonucu öğrencilere "Islam'm kadınlara saygısı olduğu ve minin emrinde olduğunu" açıkladı. Hu tullah Humeyni önderliğindeki Iran devri Tüm arabuluculuk yollarının tıkanmasından sonra Iran İle ABD arasında tehlikeli bir satranç oyunu başladı. Başkan Carter, Iran'ı petrol kozunu oynamaktan mahrum bırakmak amacıyla, ABD'nin Iran petrolü alımını durdurduğunu bildirdi. Buna karşılık Iran da ABD'ye karşı petrol ambargosu başlattığını ilan etti. Ardından Amerikan petrol şirketlerine de Iran petrolü satılmasını yasakladı. Carter'ın bu hamlesine karşılık vermek üzere Iran'ın dünya politikasında yenı 2 SLAM dinlnin en kutsal yeri ola| rak kabuledilen Kabe'yi çevreleyen Mescidül Haram'a saldıran ve sayıları ve klmlikleri bir türlü açıklığa kavuşmayan silahlı bir grup, Kasım ayının ikinci yarısında tüm Islam dünyasım öfkeyle ayağa kaldırdı. Suudi Arabistan'dan dışarıya sağlıklı haber akışının mevcut olmaması yüzünden ne olayın başlangıcı, ne seyri, ne de sonuçları hakkında kesin bilgiler edinllemedi. Mescidül Haram'a saldıran ve ne sayıları ne, de rehin aldıkları klşllerin sayısı bir türlü belirlenemeyen grubun fanatik bir grup olduğu iddiası yaygınlık kazandı. Olayın önemi kadar bölgesel ve uluslarfası alanda yol açtığı gelişmeler de önem kazandı. ABD'nin Tahran büyükelçiliginin İşgal edildiği ve ABD'nin Iran'a silahlı mOdahale MESCİDÜL HARAM BASKINI: TEPKİ BÜYÜK OLDU tehdidinde bulunduğu bir sırada meydana gelmişolması, Islam ülkeleri halk toplulukları arasında, olay, ABD'nin islam dünyasında karışıklık çıkarmaya yönelik bir provakasyonu olarak değerlendiriidı ve galeyana gelen topluluklar Pakistan başkenti Islamabad'daki Amerikan büyükelçiliğine saldırıya geçerek binayı yaktılar. Islamabad'daki büyükelçiliğe saldırı sırasında çıkan çatışmada iki Pakistanlı ve iki Amerikalı denizpıyadesl öldü. Mescidül Haram'a saldırıdan ABD' nın sorumlu olduğu düşüncesi daha sonra Hindistan'ın Kalküta kentindeki müslüman topluluklara ve Bangladeş'e yayıldı ve ABD aleyhtarı gösteriler buralarda da patlak verdı.