Katalog

AYIN KONUSU flBANK'ın faaliyet alanına glrince, Meki sayfalarda üzerlnde epey durduğumuz demirçellk alanından çıkmış olu j yor ve demirdışı metaller alanına glrlyoruz. 1935 yılında kurulan Etlbank'ın faaliyet alanına glren demirdışı metal ve mlneraller üretlml, blzl değlnmekte yarar gördüğümüz Entegre Kuruluşlar sorununa da getlrmiş oluyor. Entegre kuruıuş A'dan Z'ye dek tum üretlm süreçlerinln aynı kuruluş tarafından gerçekleştirilerek hammaddenin "Bltmlş urun"e dönüştürOlmesini Içeren , blr kavramdır. Entegre kuruluş açısından demlrçellk Oretimlnde söz konusu olan sorunlar demirdışı metallerde de karşımıza çıkmaktadır. Şöyle ki, demirçellk ureten kamu kuruluşları, demlr cevherlni işleyerek demirçeliği yarı ürün hallne getirdikten sonra özel kesimln bunu "Bltmlş ürün'e dönüştürmek Içln ellerlnden almasından şlkayetçidlrler. Nedeni şu: Çelik üretmek için en ağır Işleri kamu kuruluşları yapıyor, yarıürunü bltmişürüne çevlrmek glbi işin kolay tarafına özel kesim, buyOk kazançlar karşılığında, konmaktadır dlyorlar. Demlrçelik tesislerimlzln durumuna ilişkin olarak görüşmeler yaptıgımız kişiler işin asıl kazançlı ve kolay yanının özel keslme devredllmesinden yakınıyorlar. Yaptıgımız incelemeler Etibank'ın şimdiye dek demirçellk kuruluşları gibi yarıürün olarak sattığı malı plyasaya satmaya artık eğilimll olmadığını göstermektedir. Etlbank, yarıürünleri bltmiş ürüne dönüştürme glbi uretim sureclnin son aşamasını da devralma eğllimindedir. Nlteklm, bugüne dek Etibank'tan bllster bakır ve alüminyumu kolayca saölavabilen özel kesim kuruluşlarının malzeme temini açısından şimdi sıkıntı içinde olduğu görülüyor. Seydlşehlr alüminyum tesislennde ürettlgl alüminyumu bitmiş ürüne dönüştürmek içln teslslerlnl genişleten Etibank folio (Çikolata, sigara paketlerlnde kullanılan alüminyum kağıt) Oretmeye başlamıştır. Blister bakırı da bitmişürün haline getirme çalışmaları İçinde bulunan Etlbank'ın özel kesime son yıllarda yarıürün vermeyl yavaşlatması piyasada şlkayetlere yolaçıyor. Işleyecek yarıürün bulmakta zorluk çeken Rabak gibl özel kesim kuruluşları elektrolitik tel bakır yapımı Içln KBİ (Karadeniz Bakır lşletmeleri)den mal sağ lamaya çalıgmaktadır. Ülkenin yıllık 60.000 ton olan bakır ışleme kapasitesini Etibank'ın karşılamaktan uzak kaldığı belirtillyor. Şunu kabul etmek gerekir ki, blister bakırın bulunamayışında yalnızca Etibank' ın "Entegre kuruluş" olma polltikası gütmeye başlamasının rolu yok. Son yıllarda tenörü düşen bakır cevherinden giderek daha az blister bakır elde edebiliyor Etibank. Nitekim Iki yıl önceki 40.000 tondan 28.000 tona düşmuştür blister bakır üretimi. Bakır cevheri tenörünün giderek düş SAYFA13 E Çelık üretmek için en ağır işleri kamu kuruluşları yapıyor*,işin,yarıürünü bitmişürüne çevirmek gibi kolay bölümünü ise özel kesim yapıyor ve büyük kazançlar elde ediyor Etibank madenleri son aşamaya kadar kendisi işleyip "entegre" kuruluş olma yönünde çaba gösteriyor. Etibank Seydİşehir'de folio" üretimine başladı lara dönüşaeler blle, çok klşlyle az Iş yapılan kuruluşlar olmaktan kurtulamazlar ve "Bitmiş ürün"e geçerek kâr oranlarını artıramazlar. Etibank'ın blister bakır ve alüminyum gibi ürünlerinin yanısıra ötekl ürünlerlnden blr bölümünün isminl sıralasak fazla bir anlam taşımayabllir. örneğln ürettlgl kromitln metalorji klmya ve refrakter sanayilerinin önemli blr glrdisi olduğunj bellrtmek bir şey ifade etmez. Fakat, demirçelik uretiminde yüksek ısılı fırınlar için gerekli refrakter tuğlalarda kromit kullanıldıgını bilmek bir OrOnOn ötekl ürünle bağlantısını anlatmaya yetiyor. Bir örnekdahaverellm: Ferrokrom. Etibank'ın ürünlerinl tanıtan broşüre göz gezdirecek olursak, "Ferrokrom, kromit cevherinin elektrometalOrjik işlemlerden sonra elde edilen, Turklye'nin çok değerll bir ihracat urOnOdur" dedlğlnl göruruz. Çok değerll bir İhracat ürunü deylnce insanın aklına "Acaba yılda kaç dolarlık ihracat yapıyoruz ki, bu ürun bunca değerli?"'d\ye bir soru gelebllir. Etibank'ın yıllık ihracatgelirinintoplamı 100 milyon dolar olduğuna göre Ferrokrom'un payı ne denli büyük olabilir kl?. Burada önemli olan şudur, sanınz. Kromit, Ferrokrom, Kalslyum KarbOr (Karpit), Barit, Tinkal (Llsteyi uzatmanın anlamı yok) bir ülkenin sanayileşmesi Içln gerekli ürünlerdir. Bunların ithal ed'lmesl belki büyük paraları gerektirmez. Fa'.at bunlardan biri için yabancı ülkelere bağımlı olmak bazen tüm demlrçelik tesisini etkileyebilir. Ya da yenl blr ürün elde edilmesinde vazgeçilmez bir unsur olabilir. Işe bu açıdan bakınca Etibank'ın 45 yıl içinde belli bir yol aldığı ve "Sanayileşmekte"yim dlyen bir ülke için gerekli öz ürunleri üretmede önemli adımlar attığı görülür. Gerek Etibank olarak gerekse demirçelik tesisleri olarak tüm kamu kuruluşlarımız 50 yıllık çabalara karşın, sanaylleşmlş ülkeler karşısında birer "Entegre kuruluş" sayılmazlar. Şöyle ki 1 dolara hammadde dlye sattığımız ürünü işleyebilsek belki o ürünün mayalanmasından 500 dolar elde edebillriz. Fakat klmyasal metalürjimlz ve fiziksel metalürjlmiz henüz gelişmemlş olduğundan teknolojl yetersizliği nedenlyle dünyaya bitmlşürün satamıyoruz. Sanınz, bu anlamda kamu kuruluşlarımızdan her birinin "Entegre" duruma gelmesi en önemli sorunumuzdur. • ETİBANK I Ve entegre I kuruluşlar sorunu Halıköy civa madeninde ocak ağzı ve vagonla taşıma. meslnde Etibank'ın madenlerin ulaşılması kolay ve verimi bol keslmlerini önceden çalıştırıp "İşin kolayına kaçma" yolunu yeğ tutmasının etkisi olablleceğini söyleyenler var. Bu konuyla ilgilenen uzmanlar özel kesimin kazanç amaçıyla, madenlerimizin en zengin bölümlerinl önce Işletip gerisinl bırakmalarına benzer tutumu gibi, kamu kesimlnde de işin kolayına kaçmak İçin önce zengin bölümlerl işleme eğilimi bulunduğundan yakınıyorlar. Etibank'ın yıllık 500.000 ton cevherden giderek daha az ve şimdi 28.000 ton blister bakır elde etmesinde bellrtilen düşüncenin etkisi olabilir. Etibank'ın gerek blister bakır, gerek alüminyum konularındaki tutumu "Entegre kuruluş"a yoneliş belirtileri olarak kabul edllebilir. Ancak bu alanda ne derece başarılı olabilir?. özel kesim tarafından ifade edildiğine göre kamu kuruluşları "Entegre" kuruluş Etibank'a bağlı maden işletmeleri cno/mı Ortn/n IÇILL rmbuı.".. " J J. asırda Asurlar ve Kalde'ler dönemlne kadar uzayan bir geçmişi vardır. 1 . Dünya savaşından önceki yıllarda işletme imtiyazı bir Alman şirketine ait bulunuyordu. Ancak imtiyaz mukavelesi koşullarını yerine getlrmeyen Almanlardan Cumhuriyet Hükümeti tarafından satın alınmıştır. Bugünkü sermayesi 75 milyon Türk lirasıdır. KÜRE BAKIRLI PİRİT IŞLETMESh Geçmişte zaman zaman terkedilen Inebolu'daki maden bölgesinde MTA' nın 1939'daki arama çalışmalarından sonra madenin işletilmesi 1955'de 60 yıl süreyle Etibank'a verilmiştir. 1956' da Etibank'ın da hissedar olduğu blr şlrketçe işletilmiştir. Daha sonra bu şirketin tasfiyesiyle maden 1962'de kurulan şimdiki işletme tarafından işletflmeye başlanmıştır. Sermayesi 25 milyon TL'dır. Plrltln önemli bir bölümü ihraç edllmektedir. KEÇİBORLU KÜKÜRTLERİİŞLETMESİ: 1. Dünya Savaşı sırasında askeri gereksinim için üretime geçmişse de, çalışmalar kısa süre sonra durmuştur. Daha sonra Fransızltalyan sermayeli bir şirket imtiyazı almış, şirketin üretime geçmekten ziyade Italyan kükürtlerine iyi bir pazar bulmaya yönelmesi nedeniyle sözleşmesi 1933'de feahedilmiştir. 1936'da Etibank'a devredilen tesislerin sermayesi 35 mııyon TL'dır. EMET KOLOMANİT İŞLETMESI: MTA tarafından 1956 yılında Kütahya'mn Emet ilçesinde bulunan kolemanit (borasit) cevheri sahaları 1958'de Etibank'a devredılmiştlr. 50 milyon TL sermayesi olan müessese, Hisarcık açık ve Espey Yeraltı Işletmelerinden istihsal edilen kolemanit cevheri, elle ayıklamaya tabi tutularak satılık hale getirilmektedir. önemli bir bölümü ihraç edilmekte, blr kısmı da Bandırma Boraks ve Asit Fabrikası ile yurt içinde tüketilmektedir. KONYA CİVA İŞLETMESİ: 1966 yılında SızmaLadik bölgesindeki madenlerin işletme hakkının özel kişilerden devralınması üzerine Sarayönü'nde kurulan işletme üretimi ile Etibank'ın civa uretiminde gelişme meydana gelmiştir. Ocaklardan kapalı işletme usulü ile çıkarılmakta, çeşltli işlemlere tabl tutularak saf civa elde edilmektedir. HALIKÖY MADEN İŞLETMELERİ: 1958' de MTA Enstitüsünden devralınan maden, 1977'de Etibank tarafından işletilmeye başlanmıştır. 13 milyon TL sermayelidir. KEBAN SİMLİ KURŞUN İŞLETMESİ: Keban'ın Fırat nehri kıyısındadır. Çeşlt li dönemlerde zaman zaman işletildiği aniaşıian .7.^2."., 1?Ş3'den beri bu işletme tarafından çalıştırılmaktadır. BORAKS, ASİT BORİK VE SÜLFİRİK ASİT: Etlbank toplulugunda boraks ve asitborik Bandırma işletmesinde, sülflrik asit Murgul Bakır İşletmeleri Müessesesl ile Bandırmalşletmeleri'nde üretilmektedir. Bir bölümü ihraç edilmektedir. FERRO KROM SİLİKOFERRO KROM VE KARPİT: Etlbank toplulugunda silikoferrokrom, ferrokrom ve karpit Antalya'da kurulu "Etibank Antalya Elektrometalurji Sanayi Işletmesi M0esseses/'nde üretilmektedir. 1962'de yüzde 60 hlssesi Etibank'ın ve yüzde 40'ı yabancı sermaye payt İle kurulan şirket daha sonra tasfiyeye uğramış, 1970'de bütünüyle Etibank'a geçmiştir. SODYUM TUZU (Tinkal): Etibank topluluğunda üretilen sodyum tuzu madeni, Eskişehir'ln Seyitgazi ilçesine bağlı Kırka bucağı sınırları içindedir. 1970'de çalışmaya başlayan tesisin üretimi Bandırma'da üretilen boraks ve asitborik istihsalinde kullanılmaktadır. BOKSİT: MTA'nın araştırmaları sonunda 1968'de bulunan cevher sahaları, 1970'de Etibank'ca işletilmeye başlanmıştır.Muğla'nın Milas ilçesi sınırları içinde bulunmaktadır. SEYDİŞEHİR ALÜMİNYUM TESİSLERİ: 1962'de MTA Watından arama çalış maları başlayan Ssydişehır boksit yatakları, 1965'de Etibank'a devreuümiştir. Yurdumuzda ilk kez, Seydişehir ilçesinde gerçekloştirilen alüminyum tesislerinde, ilçenin 25 km. kadar güney doğusunda mevcut, 25 milyon ton görünür rezervli boksit cevheri İşletilmeye başlanmıştır. ŞARK KROMLARI İŞLETMESİ: 1915'de Ergani Bakır Madeninde Müdur olarak çalışan Abdullah Hüsrev Guleman tarafından bulunmuştur. Elazığ'ın Maden ilçeslnin Guleman köyünde kuruludur. 1936 yılında Şark Kromları Türk Anonim Şirketl adı ile faaliyete geçen işletme 1939'da Etibank'ca örgütlenmiştir. Sermayesi 30 milyon TL'dır. ÜÇKÖPRÜ MADEN İŞLETMESİ: Muğla' nın Fethiye ilçeslnin Göcek bucağında kurulu madenin ilk işletmesi 1887'de Köyceğiz'de oturan Ali Rıza Paşa tarafından alınmış, 99 yıl süreyle adı geçene ihale edilmlştir. Ancak hissedarlar tarafından madene bir sorumlu müdür tayin edilemediği için imtiyaz 1926'dafeshedilmiştlr. MTA'nın etüdleri sonucu maden 1951'den sonra Etibank'a devrilmiş olup, sermayesi 15 milyon TL'dır. •