Katalog

ENERJİ 20 Yargı kararını yok sayan işlemlerle AKP iktidarının sahip çıktığı Yİ’ler için bürokratlara dava açıldı Yapİşlet santralları bürokratları yaktı Enerji alanında herhangi bir ihale süreci olmaksızın uygulanan YİD modeliyle ilgili pek çok şaibenin ortaya çıkmasının ardından 1996 yılında gündeme gelen Yİ modeli daha iyi alternatif bir model olarak sunulmuştu. Bugün Türkiye’nin elektrik enerjisi ihtiyacının yaklaşık yüzde 25’ini üreten 5 Yİ santralını kurup işletecek firmalar, 1997 yılında yapılan ihalelerle belirlenmişti. Hayati KÜÇÜK EMO Hukuk Müşaviri st düzey resmi kurumların raporlarıyla kamu zararına usulsüzlükleri saptanan 5 Yapİşlet (Yİ) santralına ilişkin sözleşmeler konusunda 10 yıldır süren tartışmalar siyasi sorumluluk sahipleri düzeyinde bir sonuca ulaştırılamazken, açılan yeni davalarla başka bir boyuta geçildi. AKP İktidarı döneminde bu sözleşmelerin hukuka aykırı olduğunu saptayan yargı kararı yok sayılarak, kamu zararlarının oluşması pahasına bu sözleşmeler korunurken, sözleşmelere 10 yıl önce imza atan bürokratlar hakkında tazminat davaları açıldı. Yİ santrallarıyla ilgili çeşitli işlemler nedeniyle açılan davalarda, çoğu eski 11 bürokrattan toplan 174.3 milyon dolar tazminat talep ediliyor. Yİ modeliyle yaptırılan 5 santralın kapasitelerini, yıllık net üretim ve alım garantisi miktarlarını yüzde 10 arttırarak kamuyu zarara uğrattıkları gerekçesiyle 1998 yılı Türkiye Elektrik Üretim ve İletim A.Ş. (TEAŞ) Yönetim Kurulu Üyesi olan 6 bürokrata 172.5 milyon dolarlık tazminat davaları açıldı. Ayrıca bu 5 santraldan biri olan Ankara Doğalgaz Santralı ile ilgili yapılan işlem nedeniyle de 1998 yılı TEAŞ Yönetim Kurulu’ndan 4 ve Yİ Komisyonu’ndan 5 kişi olmak üzere toplam 9 kişi hakkında da 1.8 milyon dolarlık tazminat davası açıldı. Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (TETAŞ) tarafından Aralık 2007’de Ü açılan 4 dava, 2006 yılında düzenlenen Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Teftiş Kurulu’nca hazırlanan 3 ayrı rapora dayanıyor. Bürokratlardan talep edilen tazminat, 5 santralın ticari işletmeye geçtiği 20022003 yıllarından 2005 yıl sonuna kadar olan dönemde gerçekleşmiş ve TETAŞ tarafından tespit edilmiş fiili kamu zararını kapsıyor. Teftiş Kurulu raporlarında, gelecek yıllarda da fazla ödemelerin gerçekleşmeye devam edeceği belirtilerek, “Teşekkül (TETAŞ) zararının gelecek yıllarda da gerçekleşmemesini temin için uygulamaya konulan üretim artışına ilişkin sözleşme hükümlerinin iptal edilmesi” gerektiği belirtiliyor. Şirketler nezdinde yapılacak girişimlerden sonuç elde edilemeyerek söz konusu fazla ödemelerin gelecek yıllarda da gerçekleşmesi durumunda ise, bu zararların sorumlu olan aynı bürokratlardan öncelikle rızalarıyla tahsili, mümkün olmadığı takdirde ise yasal yollardan tahsiline gidilmesi isteniyor. Teftiş Kurulu raporlarında ve dava dilekçelerinde, elektrik üretim miktarları artırılmasına karşın birim fiyatta indirime gidilmemesi eleştirilirken, alım garantisi miktarı artırılarak da yakıt ve değişken işletme gideri ödenerek alınabilecek elektriğe fazladan yatırım ve sabit işletme gideri ödemesinin de yapılmak zorunda kalındığı ortaya konuluyor. Yİ sözleşmeleriyle ilgili düzenlenen Teftiş Kurulu raporlarında, fiili olarak gerçekleşmemiş ya da Kurul’un uzmanlık alanı dışında bulunduğundan, zarar doğurup doğurmadığı ENERJİ ENERJİ ENERJİ anlaşılamayan başkaca usulsüzlüklere de dikkat çekiliyor. Raporda yer alan bu usulsüzlükler ve yapılması gereken işlemlere ilişkin saptamalar şöyle özetlenebilir: Tahkim yerleri değiştirilmiş: Yİ sözleşmelerinde taraflar arasında doğacak uyuşmazlıklar için Ankara olarak öngörülen tahkim yeri, belirli hallerde İskenderun Santralı için Cenevre, diğer 4 santral için Londra olarak değiştirilmiş. Bu değişiklik nedeniyle tahkimin Londra’da yapılması durumunda kurumun ödemek zorunda kalacağı tutarın bürokratlardan tahsil edilmesi isteniyor. Frekans kontrol yükünden kurtarılmışlar: 5 Yİ santralının, primer frekans kontrolü olarak bilinen elektrik sisteminde güç dengesinin sağlanmasına yönelik sorumluluk payları azaltılmış. Bu uygulama nedeniyle kurum zararı doğup doğmadığının TETAŞ Genel Müdürlüğü’nce değerlendirilerek, eğer zarar varsa yine bürokratlardan tahsil edilmesi istendi. Ayrıca TBMM Yolsuzlukları Araştırma Komisyonu Raporu’ndaki “primer frekans kontrolü konusundaki işlemle; Adapazarı, İzmir ve Gebze santrallarında işletmede kalacakları dönem boyunca 910 milyon dolarlık kamu zararı oluşacağı” tespitine de yer verildi. Firma lehine düzenlemeler genelleştiriliyor: 5 Yİ santralının sözleşmelerindeki bir hüküm nedeniyle 5 firmadan birinin lehine yapılan düzenleme ile sağlanan yarar ve avantajın diğer firmalara da sağlanması öngörülmüş. Bu durumun kamuya ek külfet getirdiğine dikkat çekilerek, bu hükmün firmalarla görüşülerek sözleşmelerden çıkarılması talep ediliyor. Sözleşmelerden çıkarılamaması durumunda ise firmalara ilave hak verecek düzenlemelerden kaçınılması gerektiği belirtiliyor. İhaleye fesat karıştırma zamanaşımına uğramış Raporlarda, kimi bürokratlarla ilgili olarak görevi kötüye kullanma, ihaleye fesat karıştırma suçlarından cezai işlem yapılması ve disiplin hükümlerinin uygulanması gerektiği saptanmasına karşın, bu işlemlerin yapıldığı tarih itibariyle zamanaşımına uğradığı vurgulanıyor. Söz konusu Yİ sözleşmeleri yapıldığı zamandan itibaren tartışma konusu olmuş, yargı aşamasına taşınmış, pek çok resmi raporla kamu zararına düzenlemeler saptanmış olmasına karşın bazı işlemlerin zaman aşımına uğradıktan sonra cezai işlem yapılması gerektiğinin saptanmış olması da ayrı bir çelişki oluşturuyor. Siyasal açıdan bakıldığında bu sözleşmelerden şikayetçi olan AKP’nin yaklaşık 5 yıl süren birinci iktidarı döneminde söz konusu sözleşmelerle ilgili hiçbir işlem yapmamış olması da ayrıca dikkat çekici bir unsur olarak ortada duruyor. Enerji alanında herhangi bir ihale süreci olmaksızın uygulanan yapişletdevret modeliyle ilgili pek çok şaibenin ortaya çıkmasının ardından 1996 yılında gündeme gelen Yİ modeli daha iyi alternatif bir model olarak sunulmuştu. Bugün Türkiye’nin elektrik enerjisi ihtiyacının yaklaşık yüzde 25’ini üreten 5 Yİ santralını kurup işletecek firmalar, 1997 yılında yapılan ihalelerle belirlenmişti. Yİ santrallarıyla ilgili ihale süreçleri, sözleşme görüşmeleri, sözleşmelerin imzalanması ve sonrasında 2003 yılına kadar süren sözleşme değişiklikleri ile ilgili TBMM Yolsuzlukları Araştırma Komisyonu, Sayıştay, Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu Raporu ve Enerji Bakanlığı müfettişlerince düzenlenen çok sayıda raporla usulsüzlükler ve kamu zararına uygulamalar saptanmıştı. Bu raporlarda, Yİ santralları için yapılan iki ihalede, birinci değil, ikinci sıradaki firmaların ihaleyi kazanmalarının sağlandığı, yasa ve yönetmeliklere aykırı pek çok hususun, firmaların istekleriyle sözleşmelere konulduğu, üstelik bu hükümlerin tekliflerde yer alması halinde ihale dışı bırakılmasını gerektirecek derecede şartnamaye aykırı olduğu saptamalarını bulmak mümkün. Örneğin İskenderun Santralı İhale ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ