Katalog

Batı ve Laiklik Faik BULUT Kuyudan ilk petrolü kim çıkardı? Neriman ÖZCAN STANBUL Tarihin sayfalarına göz attığınız zaman petrolü ilk defa yeryüzüne çıkaranlar olarak, Albay Edwin Drake ve arkadaşlarının adlarına rastlarsınız. Günümüzde dev petrol şirketlerinin büyük bir kısmına ve dolayısıyla petrol piyasasına da hükmeden ABD’nin yalnızca bugünün siyasi ve ekonomik lideri olmasının yanında tarihte de etkin rol oynamasına şaşmamalı. Bilinen gerçekler yazanlara göre farklılıklar gösterebiliyor. İşte size petrolün yeryüzüne çıkartılması ile ilgili başka bir hikaye... İ kullanıldığı biliniyor. Ancak petrol sızıntılarının bulunduğu oyukların çok karanlık ve derin olmasının yanı sıra çıkan maddenin çok kötü bir koku yayması petrölün yeryüzüne çıkarılmasını geciktirdiği sanılıyor. Lukasiewicz adlı bir kimyager Polonyalı bir eczacı ve aynı zamanda bir kimyager olan Ignacy Lukasiewicz, Ukrayna’nın modern şehirlerinden biri olan Lvov’da, o dönemlerde şehir aydınlatmasında potansiyel olarak kullanılan petrolden daha da ucuz yollardan aydınlanma sağlanabileceğini keşfetti. Arındırma işlemlerinden geçirilmiş yakıtlar üzerine çeşitli araştırmalar gerçekleştiren Lukasiewicz bu çalışmaları sayesinde, 1853’te petrolden “gazyağı” çıkarmayı başardı. Lukasiewicz’in, petrol damıtma üzerine geliştirdiği tekniğin Kanada’da daha iyi bir kokuya sahip olan petrol ve gaz yakıtları üzerine çalışmalar yürüten Dr. Abraham Gesner’den daha önce Yer Polonya... Polonya sınırları içerisinde yer alan Karpatiyen Dağları’nda bol miktalarda bulunan petrol kaynaklarından sızan petrolün ilk olarak, 1500’lü yıllarda bir Polonya şehri olan Krosno’da şehrin ve sokak ışıklarının aydınlatılmasında gerçekleştirdiği ve daha başarılı olduğu biliniyor. Lukasiewicz deneylerinin şöhrete ulaşması Avrupa petrol endüstisinin doğduğu gece olan 31 Haziran 1853 yılında, yerel bir hastanenin acil servisine kendi deneylerinin ürünü olan bir lambadan ışık sistemi sağlaması için çağrılmasıyla başladı. Bu buluşuyla hayranlık uyandıran Lukasiewicz’e, hastane yetkilileri birçok lamba ve 500 kilogramlık gaz sipariş etti. Lukasiewicz, Aralık 1853’te iş ortağından yardım alarak Avusturya Macaristan İmparatorluğu’nun başkenti olan Viyana’ya giderek kendi petrol damıtma metodunu tescil ettirdi. Lucasiewicz, gazyağı üretmek için ihtiyacı olan ham petrol sağlamak amacıyla, öncelikle Karpatiyen Dağları’nın 50 mil batısında bulunan Bobrka şehrindeki Galiçya bölgesinde petrol kuyularından faydalanmaya başladı. Bir yıl sonra, 3040 metre derinliğinden yaptıkları sondaj çalışmaları ile ham petrol çıkarabilen Titus Trzecieski ve Mikolaj Klobbassa ile Bobrka’da bir takım kurdu. Bu üç kafadar, bir süre sonra bu derinliği 150 metreye kadar çıkararak daha hafif ve daha fazla miktarda gazyağı üretmeyi başardılar. 1853’de Polonyalı Lukasiewicz’in petrolden gazyağı elde etmesinin ardından, Doğu Avrupa’da, Galiçya bölgesinde, daha sonra da Romanya’da petrolden aydınlatma ve ısınma yakıtı üretilmeye başlandı. 1857 yılında, Budapeşte şehrinin kuzeydoğusunda yer alan Karpatiyen Dağları’nın Romanya tarafına düşen bölgesinde bazı girişimciler kendi petrol kuyularını açarak, Polonya’nın petrol endüstrisinin gelişmesine büyük katkıda bulundular. Bu gelişmelerden tam iki yıl sonra Polonya’daki gelişmeleri yakından takip eden Albay Edwin Drake Pensilvanya’da ‘’sondaj ile petrol kuyusundan petrol çıkaran ilk insan” olarak tarihe geçti. Tarihçiler arasında bugün bu ünvanın Albay Drake’ye mi yoksa Polanyalı Lukasiewicz’e mi verilmesi konusunda hâlâ tartışmalar yaşanıyor. ?