Katalog

ENERJİ 22 ENERJİ EKONOMİSİ verdiği yük alma ve yük atma talimatlarını bildiriyor. 0 kodu, gün öncesindeki piyasadaki yük alma ve yük atmalar için belirleyici bir kod olarak veriliyor ve bu koddan yapılan elektrik alımları ve sistemden çekilmeler için sistem marjinal fiyatı (SMF) adı verilen bir fiyat uygulanıyor. alınan elektrik miktarlarının takip edildiği bu hesap da yine yüksek fiyatların ortalaması üzerinden aylık faturalara yansıtılıyor. Ancak bu hesaplamada ikili anlaşmalar enerji dengesizlik miktarı adı altında yapılan hesaplama ile dışarıda bırakılıyor. Enerji dengesizlik miktarlarında enerji fazlası ya da açığı oluşturmuş olmalarına bağlı olarak piyasa katılımcılarına alacak ya da borç yazılıyor. Piyasadaki katılımcıların hiçbir ikili anlaşması olmaksızın da günlük üretim bildirimi yapabilmeleri mümkün olmakla birlikte yüzde 90 ikili anlaşmalara göre, günlük üretim programı bildirimi yapıldığı belirtiliyor. Çünkü ikili anlaşmalardaki miktarların üretilme zorunluluğu bulunmuyor. Yani ikili anlaşma kapsamında üreteceğini bildirmesine rağmen piyasada daha ucuz fiyat oluşması nedeniyle üretimden vazgeçip sistemden elektrik satın alma olanağı elde edebiliyorlar. Bu durumda ise o santralın enerji dengesizlik tutarında enerji açığı oluşturmuş olduğu saptanıyor ve yalnızca bu ödemeyi SDF üzerinden yapması söz konusu oluyor. Eğer bu SDF üzerinden enerji açığı nedeniyle yapacağı ödeme ikili anlaşma kapsamında yapacağı üretimin maliyetinden daha düşük olacağını düşünüyorsa, şirketler bunu tercih ediyorlar. Bu durum ise dağıtım şirketlerinin ciddi kayba uğramasına neden oluyor. Çünkü zaten sorunlu olan talep tahmini planlamasına, bir de özel şirketlerin ikili anlaşma kapsamında satış yapacaklarını bildirdikleri tüketim miktarlarıyla ilgili belirsizlik ekleniyor. Başkent, Boğaziçi, Uludağ, Gediz gibi dağıtım şirketlerinin 2007 yılında enerji dengesizliği hesabı nedeniyle SDF üzerinden ödemek zorunda kaldığı net tutar 1 milyar 925 milyon YTL ’dir. Enerji dengesizlik tutarı hesaplamasında, dağıtım şirketleri az miktarda enerji fazlasına karşılık çok fazla enerji açığı veriyor. Bu açık da dağıtım şirketlerine borç olarak fatura ediliyor. Yıllık yaklaşık 2 milyar YTL ’ye ulaşan bu fatura da DUY sisteminin bir sonucudur. Bu durumda DUY’un kamuya maliyeti daha da kabarmaktadır. Bu sistemde havuz olarak düşünülebilecek olan TEİAŞ’ın borçlu ya da alacaklı çıkmaması gerekmesi nedeniyle alımsatımı yapılan elektrik için çıkarılan alacak ve borç faturalarının birbirine eşit olması gerekiyor. Oysa sistemde yapılan ödemelere bakıldığında 1 kodlu talimatların SMF’den yüksek olması nedeniyle SDF’ye yansıtılamaması sorunu bulunuyor. Bu SDF’ye yansımayan yüksek fiyat da sıfır bakiye düzeltme kalemi adı altında piyasa katılımcılarına faaliyetlerine göre dağıtılıyor. Yüksek fiyat garantisi Sisteme elektrik satışları için santralların bildirdiği en düşük fiyattan başlanıp talebin karşılandığı en yüksek fiyata kadar yapılan sıralama sonucunda o saat için en tepedeki fiyat SMF olarak kabul ediliyor. Bu yüksek fiyat, daha düşük fiyat bildirmiş olan tüm santrallara garanti ediliyor. Yani belirlenen SMF, sisteme yük al talimatı ile satış yapan tüm santrallara uygulanıyor. Böylece borsanın işleyişi zaten yüksek fiyat esasına dayandırılmış oluyor. Yük atma denilen sistemden elektrik çekişlerinde ise SMF, en yüksek fiyattan başlanıp en düşük fiyata doğru yapılan sıralamada en düşük noktadaki fiyat olarak belirleniyor. Bu düzey yine yük atmalar için en yüksek fiyatı oluşturmuş oluyor. Çünkü sıralamada aşağıda daha düşük fiyat teklifleri vermiş olanlar yer alıyor. Bununla da daha önce hiç ödeme yapılmayan yük atma maliyetleri elektrik fiyatları üzerine bindirilmiş oluyor. Fahiş fiyat katmerleniyor Sistem kısıtı ve gün içinde oluşan talebin karşılanamaması durumları nedeniyle de “1” kodlu yük al ve yük at talimatları veriliyor. Bu durumda ise yüksek fiyat garantisi daha da maliyetli bir tabloya dönüşüyor. Çünkü bu 1 kodlu talimatlar için santrallara en yüksek SMF garantisi verildiği gibi eğer santralın teklif ettiği fiyat, zaten en yüksek fiyattan belirlenen SMF’nin üzerindeyse santrala teklif ettiği daha da yüksek fiyat üzerinden ödeme yapılıyor. Yük atma durumunda da yine yüksek fiyat düzeyinde belirlenmiş olan SMF’den eğer santral daha düşük bir fiyat teklifi vermişse, bu kez santralın düşük fiyat teklifi değil SMF geçerli oluyor. Sisteme elektrik satışları için santralların bildirdiği en düşük fiyattan başlanıp talebin karşılandığı en yüksek fiyata kadar yapılan sıralama sonucunda en tepedeki fiyat SMF olarak kabul ediliyor. Bu yüksek fiyat, daha düşük fiyat bildirmiş olan tüm santrallara garanti ediliyor. Yani belirlenen SMF, sisteme yük al talimatı ile satış yapan tüm santrallara uygulanıyor. Böylece borsanın işleyişi zaten yüksek fiyat esasına dayandırılmış oluyor. piyasadan yalnızca dağıtım şirketlerine satış yapılıyor. Resmi Gazete’de 30 Ocak 2008 tarihinde yayımlanan EPDK kararıyla yıllık tüketim limiti en az 1.2 milyon kilovatsaate indirilmiş olan serbest tüketicilere bu piyasadan doğrudan satış söz konusu olmuyor. Bu piyasa dışında üretim şirketleri doğrudan dağıtım şirketlerine, otoprodüktörler serbest tüketicilere, TETAŞ da spot piyasa ve dağıtım şirketleri yanında serbest tüketicilere satış yapabiliyor. Dağıtım şirketleri ise hem serbest, hem de serbest olmayan tüketicilere satış yapıyor. Ancak üretim şirketleri, toptan satıcılar, otoprodüktörler sistemde elektriğin ucuz olduğu dönemde sisteme elektrik vermek yerine sistemden elektrik satın almayı da tercih edebiliyorlar. Yani özel şirketlerin elektrik satışı konusunda bir zorunlulukları olmadığı için tüketicilere ENERJİ ENERJİ ENERJİ Dengesizliğin faturası TEDAŞ’a kesiliyor DUY’un sonuncu ayağını aylık yapılan uzlaştırma oluşturuyor. Burada yalnızca dengeleme birimleri değil, tüm piyasa katılımcıları için fatura hesaplaması yapılıyor. Piyasa katılımcılarının kabul edilen yük alma ve yük atmaları, özel hukuk hükümlerine tabi ikili anlaşmaları gibi tüm elektrik üretim ve satışını kapsayan bu uzlaştırma saatlik olarak belirlenen SMF’lerin ağırlıklı ortalaması alınarak bulunan ve gece, gündüz, puant olmak üzere 3 dönem halinde hesaplanan Sistem Dengesizlik Fiyatı (SDF) üzerinden yapılıyor. Yani satılan ve satış yapmayı bırakabilmeleri mümkün olabilirken, bir kamu şirketi olan TEDAŞ her isteyene elektrik verme yükümlülüğünde bulunuyor. Sistem fiyatları yukarı çekiyor Borsa nasıl çalışıyor? Gün gün, saat saat akan fiyat bildirimleri üzerinden, havuz olarak görebileceğimiz TEİAŞ, fiyatları ve sistem kısıtlarını dikkate alarak hangi santraldan, hangi saatte, ne kadar elektrik satın alacağını belirliyor. Bu işleyişte önce TEİAŞ bünyesindeki Milli Yük Tevzi Merkezi (MYTM) bir gün öncesinde saat 12.30’a kadar bir gün sonrasına ilişkin talep tahminini bildiriyor. Dengeleme birimi denilen santrallar da saat 14.30’a kadar günlük üretim programı bildiriyorlar. Günlük üretim programlarının kesinleştirilmesinin ardından MYTM, saat 16.3017.00 arasında “0” kodunu ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ 2007 Yılı TEDAŞ’ın Enerji Dengesizlik Tutarı Üzerinden Alacak ve Borç Faturası YTL Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Toplam ENERJİ Enerji Açığı (Borç) 153.205.576 99.426.678 133.350.325 178.889.270 154.655.886 200.862.269 298.745.324 189.690.844 141.326.626 74.925.001 197.252.661 178.784.533 2.001.114.994 ENERJİ ENERJİ Enerji Fazlası (Alacak) 13.165.318 14.052.180 12.494.415 6.162.580 5.523.466 3.251.133 0 4.425.652 2.508.396 7.171.463 2.480.290 5.135.396 76.370.289 ENERJİ ENERJİ Net Borç 140.040.258 85.374.498 120.855.910 172.726.690 149.132.420 197.611.137 298.745.324 185.265.192 138.818.230 67.753.538 194.772.372 173.649.136 1.924.744.705 ENERJİ ENERJİ