Katalog

ENERJİ 18 C ve D santralları için alım garantisi ve tahkim yolu açıldı AfşinElbistan’da ihale maceraları Ülkemizin linyit potansiyelinin yaklaşık yüzde 45’ini barındırmasına karşın gerekli yatırımların bir türlü yapılamadığı Afşin Elbistan, Türkiye’nin elektrik enerjisi tarihine ihale maceralarıyla geçti. Afşin Elbistan C ve D santralları için geçen yıl yapılan ihaleye, koşulları yeterli bulmadıkları için hiçbir şirket katılmazken, alım garantisi ve tahkim yolu açılarak yeni ihale süreci başlatıldı. Hayati KÜÇÜK EMO Hukuk Müşaviri fşinElbistan’da yeni kurulacak iki elektrik santralı için tekrar ihaleye çıkılmıştır. Böylece, ülkenin en büyük linyit kömürü yataklarının bulunduğu bölgede, nasıl sonuçlanacağı belli olmayan yeni bir maceraya daha başlanmıştır. Kahramanmaraş’ın Afşin ve Elbistan ilçelerinde bulunan kömür havzası, ülkemizin tespit edilmiş linyit potansiyelinin yaklaşık yüzde 45’ini barındırmaktadır. Kalori bakımından düşük seviyede olmasına rağmen, özellikle ithal kaynaklara göre düşük maliyetle elektrik üretmeye elverişli bu linyit yatakları, enerji çevrelerinin yoğun ilgisini çekmektedir. Elektrik enerjisi ihtiyacımızın karşılanmasında, bu bölgede bulunan potansiyelin değerlendirilmesinin önemi, daima öne çıkartılmıştır. Ancak iş uygulamaya geldiğinde, AfşinElbistan’ın kaderi diyebileceğimiz hazin sonuçlarla karşılaşılmaktadır. Bölgede halen işletilmekte olan A ve B termik santrallarının kuruluş aşamasındaki sorunlar, finansman sıkıntısı bahaneleri, özelleştirme amaçlı imzalanan sözleşmelerin yarattığı karmaşa, santralların baca gazı arıtma tesislerinin yapılmamış olması nedeniyle çevreye salınan kirlilik, ülkemizin önemli bir zenginlik kaynağını sorun yumağı haline getirmiştir. Ülkenin diğer yerli kaynakları gibi AfşinElbistan’a da gerekli yatırımların yapılmaması nedeniyle, bugün elektrik enerjisinin yüzde 55’e yakını ithal kaynaklardan karşılanmaktadır. En zengin yerli kömür kaynaklarımız işletilmeyi beklerken, önümüzdeki yıllarda elektrik enerjisi arz açığıyla karşı karşıya kalınacaktır. bulunmayışı nedeniyle, bölgede bir çevre felaketi yaşanmaktadır. Yöre halkı ve konuyla ilgili kuruluşlar, kanser vakalarının arttığı, tarım ve hayvancılığın bitme noktasına geldiği, Çernobil kazasından daha tehlikeli sorunlar yaşandığını belirtiyorlar. Bu gerçekler kamuoyuna yeterince yansıtılamadığından, halen sağlıklı bir çalışmayla kirlilik değerleri ölçülmemiş, çevre kirliliğini önlemeye yönelik adımlar atılmamıştır. Kamu zararına ihale AfşinElbistan A Termik Santralı’nın 2 ünitesinin yapılmamasının gerekçesi olarak finansman yokluğu gösterilmekle birlikte, bu gerekçe tüm enerji yatırımlarının durdurulması ve özelleştirilmesinin bahanesi yapılmıştır. Nitekim ilk 4 ünitenin bitirildiği 1988 yılına gelinmeden çok önce ideolojik ve politik nedenlerle özelleştirme sürecine başlanmıştı. AfşinElbistan A Santralı da, garip bir özelleştirme uygulamasına maruz kalmıştır. 1994 yılında, santralın tamamlanmayan 2 ünitesinin yapılarak, toplam 6 ünitesinin 20 yıl boyunca kömür sahasıyla birlikte işletilmesi için uluslararası 5 ayrı konsorsiyuma çağrı yapılmış, çağrıya uyan 3 konsorsiyum içerisinden ERGVERBUND’a ihale verilmiştir. Şirketle Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı arasında, 1999 yılında imtiyaz sözleşmesi imzalanmıştır. Sözleşme gereği, o günkü adıyla TEAŞ’la İşletme Hakkı Devir Sözleşmesi (İHD) ve alım garantisi nedeniyle Enerji Satış Anlaşması (ESA) yapılması gerekmektedir. TEAŞ bünyesinde oluşturulan bir komisyon, İHD ve ESA hazırlığı açısından imzalanan imtiyaz sözleşmesini incelediklerinde, sözleşmenin hukuki ve mali yönden pek çok sorun içerdiğini tespit etmişlerdir. Sözleşme uyarınca santralın devredilmesi halinde, devri gerçekleştirenlerin sorumluluğu doğacağı gibi, kamunun olağanüstü zararlara uğrayacağı anlaşılmıştır. Bu sorunları gidermek için yapılan girişimler de sonuç vermeyince, TEAŞ sözleşmeleri imzalamamıştır. ERGVERBUND Şirketi ise Bakanlık’la imzaladığı imtiyaz sözleşmesine dayanarak Danıştay’da dava açmış ve bu dava şirketin lehine sonuçlanmıştır. Karar, davanın temyiz aşamasında, Mayıs 2007 tarihinde yine şirket lehine onanmıştır. Halen karar düzeltme aşamasında olan davanın kesinleşmesiyle birlikte, EÜAŞ’ın İHD ve TETAŞ’ın ESA imzalaması söz konusu olacaktır. Diğer yandan, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın imtiyaz sözleşmesini feshetmesi gibi bir seçenek de bulunmaktadır. 11 milyar dolarlık kamu zararı beklentisi 2004 yılında Elektrik Üretim AŞ görevlilerinin hazırladığı “AfşinElbistan A Termik Santralının Fiili Devri Durumunda Doğabilecek Kamu Zararları Tesbiti Raporu”na göre, santralın şirkete devri halinde, 20 yıllık işletme dönemi boyunca 11 milyar doları bulan kamu zararı oluşacaktır. İmtiyaz sözleşmesinin feshedilerek şirkete devrin gerçekleşmemesi halinde ise, dava ya da tahkim yoluyla, hatırı sayılır bir tazminatın şirkete ödenmesi söz konusu olabilecektir. “Finansman yok” gerekçesiyle kamu eliyle yapılmayan santralın iki ünitesinin maliyeti, 1993 yılı verileriyle şirkete göre 1.1 milyar dolar, TEAŞ hesaplamalarına göre 800 milyon dolar civarındadır. ERGVERBUND Şirketi’nin imtiyaz sözleşmesiyle taahhüt ettiği yatırımın toplam miktarı ise 2 milyar 376 milyon dolardır. Bu durumda, santralda yapılacak iyileştirme yatırımlarıyla birlikte, “yok” denilen finansman miktarının en fazla 2.3 milyar dolar civarında olduğu anlaşılmaktadır. 2.3 milyar dolar elde etmek için, 20 yılda kamunun fazladan kaybedeceği 11 milyar dolar düşünüldüğünde, finansman gerekçesinin inandırıcı olmadığı görülmektedir. A ve 6 ünite olarak planlanan A Santralı’nın yapımına, Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) tarafından 1974 yılında başlanmıştır. A Santralı’nın ilk ünitesi 1984 yılında, halen işletmede olan 4 ünitesi ise 1988 yılında tamamlanmıştır. Planlanan 6 üniteden 2’si, finansman yokluğu gerekçesiyle yapılmamıştır. Bölgede bulunan linyit kömürünün özelliklerine uygun teknoloji geliştirilmeksizin, yabancı yatırımcıların önerdiği proje uygulanmış ve işletmeye alınan her biri 344 megavat kurulu gücündeki 4 ünitede planlanan üretime hiçbir zaman ulaşılamamıştır. Projenin tasarımında ve santralın kurulumunda hatalar bulunması, kömür hazırlama ve kül atma sistemlerinin eksik olması gibi pek çok sorun, gerek uzmanlarca gerekse enerji bürokratlarınca dile getirilmektedir. Santralın, çevre mevzuatı açısından gerekli olan izin ve ruhsatları da yoktur. Baca gazı arıtma tesislerinin İhalenin savunucusu kalmadı Son 20 yılda enerji alanındaki özelleştirme uygulamalarına A Santralı baştan hatalı 19671969 yılları arasında yapılan araştırmalarda tespit edilen AfşinElbistan kömür havzasında elektrik santralı kurulması için harekete geçilmiş ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ