Katalog

İddiası olan bir polisiye Tek Kişilik Din Yalnızlık üzerine düşünürken Kierkegaard, Nietzsche gibi felsefecilerin, Octavio Paz, Michel Tournier, Fyodor Dostoyevski gibi romancıların metinlerini kazıyan, modern dünyada “tek başınalığın” anlamını sorgulayan bir yazar. Birbirinden tamamen farklı kişileri kurban seçen seri katil ya da katillerin peşindeki bilge ve sinik bir komiser. Bu iki tuhaf adamın yolu bir cinayetle kesiştiğinde yalnızlığı ikisi de kendi pencerelerinden bir kez daha sorgulayacak ve hayat ile ölümün anlamlarını edebiyat, felsefe ve günlük hayatın ta kendisinden damıtarak yeniden oluşturacaklar. Çağımızın kaotik dünyasındaki farklılaşan ilişkileri, varoluş biçimlerini ve paylaşımları resmeden Cem Selcen Tek Kişilik Din’le sade ve sahici sesini okura duyuruyor. r İbrahim YILDIRIM bilir ve doğru bir tutum. Zira yüz binlerce baskı sayısına henüz raflara bile çıkmadan ulaşan romanların yazıldığı bir ortamda doğu ve batı felsefelerini harmanlayan; içe çekilme, yalnızlık, Melamilik açık açık söylenmese de rintlik tartışması yapan, dolayısıyla sınırlı sayıda okura hitap etmesi kaçınılmaz olan bir metnin daha çok okunması için polisiyeye yönelmesi doğrusu yerinde bir davranış. ÜÇ METİN UNSURLU BİR ROMAN Dürrenmatt’ın, İris Murdock’un, tabii ki Umberto Eco’nun felsefi tartışmalarını polisiye kurgularla, hatta pür polisiyelerle yaptığı böylece tanınma sınırlarını genişlettikleri, kitleselleştikleri de unutulmamalı. Şöyle ki Dürrenmatt, Yargıç ve Cellad’ı, Umberto Eco Gülün Adı’nı, İris Murdoch Kesik Bir Baş’ı yazmasaydı her halde daha az tanınır; her üç yazarın da kitaplarının çarşı’dan alınıp ve getirilme sayıları daha az olurdu. Üçü de felsefeci olan bu isimleri vermekteki amacım, o yazarları Cem Selcen’le yan yana getirmek değil tabii ki, yalnızca bir gerçeğe değinmek istedim. Hepsi bu. Öte yandan Cem Selcen felsefeci değil, ama suç ve ceza kavramlarını ilk romanından itibaren tartışan, bu tutumunu son çalışmasına da taşıyan, bazı özel vurgularla işleye geldiği ‘concept’ le kozlarını paylaşarak final yapan bir yazar. Böyle dedim, çünkü ben, Tek Kişilik Din’in öncelikle bir hesaplaşma çalışması olduğu kanısındayım: Az önce de söylediğim gibi, Cem Selcen diğer romanları olan 1578: Bir Korsan Hikayesi, Saat Kaçtır Acaba, ve Elmanın Suçu’nda da suç ve ceza kavramını işlemişti. Yeni romanın anlatıcısı ya da birincil kahramanı da tıpkı Selcen gibi suç ve ceza hakkında yazan, düşünen biri. Hesaplaşma bir anlamda hesap kesme anlamına da geldiğine göre, şöyle bir çıkarım yapmak da olası: Yazar, bu romanla kendisiyle hesaplaşıp bir dönemini kapatıyor, yazarlığında yeni bir sayfa açıyor… Yanılıyor olabilirim ama bence Tek Kişilik Din, aynı zamanda bir dönemi bitiren bir ara roman ya da yeni açılımlara yönelmek için yapılan bir hazırlık çalışması; bir atlama taşı! Hesaplaşmanın nasıl yapıldığına gelince: Yazar, edindiği öğrenip içselleştirdiği bilgileri tartışmak üzere masanın üzerine çıkartmış, onları kolaj denilebilecek bir yöntemle ve polisiye kurguyla romanlaştırmış. Doğrusu kitabın sonundaki, notlar bölümünde yer alan; Kieerkegaard’la başlayıp Nietzsche’ye Karl Jaspers’e uğrayan, Ebu Bekir Şibli’yle biten listeye göz atıldığında kullanılan malzemenin ne denli zengin olduğu anlaşılacağı gibi, bu demir leblebilerin massedilmesi; dolayısıyla kolajın başarısı konusunda kuşku uyanabilir. Ama kuşkuya gerek yok; işlem başarıyla gerçekleştirilmiş: Cem Selcen, ağırlıklı olarak yalnızlık üzerine derlediklerini romanın söylemine tezine uygun olarak üç ayrı unsurla bir araya getirmiş. Unsurlardan biri Amerika’ya kaçmış olan kişinin yani suç ve ceza kavramları üzerinde düşünen, kitap üreten K İ T A P S A Y I 1240 edinilmiş kalıpları başarıyla kullanan iyi çalışmalar da var, ama yeni bir yol deneyene, yeni bir açılım getirmeye çalışana pek rastlanmıyor. Dahası bazı yazarlar, dergi gazete köşelerinde ya da kendileriyle yapılan söyleşilerde çekinmeden edebiyattaki güncel eğilimleri, gelişmeleri, yenilenmeleri yok sayıp uygulaya geldikleri şablonu (nedense en çok Tolstoy’u referans göstererek) kutsuyor; fakat gelin görün ki yazdıklarıyla bütün klasiklere ihanet ediyorlar. Bir grup yazarın mizah dergisi cilveleriyle Oğuz Atay’ı değil ama kendilerini hem de tekrar ede ede tüketmeleri ise edebiyat bağlamına çekilerek tartışılması, kritik edilmesi gereken bir konu. YALNIZLIK VE MELAMİ UZLET Bu söylediklerime bakıp da sakın benim çok satan romanları küçümsediğim, edebiyat dışı saydığım sanılmasın. Onlar da tabii ki edebiyatın tam merkezinde duruyor… Benim itirazım, yeniliğin, yenilenmenin yok sayılmasına, okurun gelişmelerden uzak tutulmasına, habire aynı şeylerin söylenmesine akçesi bol tutulan reklam ve halkla ilişkiler stratejilerine; daha doğrusu tanıtım bütçelerinin bazı kitaplara “hiç”, bazılarına “çok” ayrılarak hakça yapılmamasına… Öte yandan çok satan kitapların yararlı oldukları kanısındayım. Zira, bu tür lokomotif yapıtlar hiç kuşkusuz yayınevlerine ticari anlamda soluk aldırıyor, tirajı düşük tutulan, bazı yenilikçi öncü çalışmaların yayımlanmasına neden oluyor. Gerçi bazı yayınevleri bütçesi, “hiç” ya da “çok az olan” bu tür çalışmaları sosyal sorumluluk projesi kapsamında değerlendirip görevlerini yerine getiriyorlar, ancak pek önemsemediklerinden o kitapların raflara çıkmasıyla geri çekilmesi bir oluyor; belki bir iki küçük ilan, bir iki eş dost tanıtım yazısı, sade suya tirit kıvamında bir söyleşi, hepsi bu! İşte bundan dolayı, çoğu gönül kırıklığıyla sona eren; iyi niyetli, yeniliklere, arayışlara yönelen ve delikanlıca edebiyat coşkuları barındıran, iddiaları olan çalışmaları daha çok önemsiyor, yazmasam da çevremdeki insanlarla o romanlar hakkında konuşuyor, tartışıyor; raf ömrü kısa yapıtlara sosyal sorumluluk projesi olmanın ötesinde 2 0 1 3 Cem Selcen’in yeni romanı farklı şeyler söylemek isteyen, yalnızlık ekseninde felsefe konularına eğildiği düşünüldüğünde ise cesur diye nitelenebilecek bir çalışma… zunca bir süredir büyük ön hazırlıklarla ve pazarlama iletişiminin bütün olanaklarıyla sunulan romanlara pek itibar etmiyorum. Gerçi zamanımın el verdiği ölçüde onların bir kısmını okuyor, ancak haklarında yazmak ve konuşmak içimden gelmiyor. Çünkü yazarı ve kitabı, çarpıcı fotoğraf ve spotlarla popülerleştiren; böylece öngörülen satış rakamlarına ulaşmayı amaçlayan spekülatif çabalardan oldukça rahatsızım. Sıradan bir metne “yeni bir başyapıt” denilip, kitabın bir iki gün içinde yüz binlerce satıldığı, yeni baskılara geçildiği anons edildiğinde ise gerildiğimikızdığımı da söylemeliyim. Öfke, gıpta ve hayıflanma arasında gidip gelen bu tür duygularla kendimi hırpalamanın birinci nedeni bazı iletişim taktiklerinin fütursuzca kullanılması diğeri ayırt edici özelliklerinden biri mükemmellik olan önemli sanat teriminin (başyapıt’ın) satış rakamlarıyla manipüle edilmesi... Hiç kuşkusuz bu tür romanlar arasında mükemmel olmasa da alışılmış U önem veren yayınevlerinin girişimlerine önem veriyorum… Bu yayınevlerinden biri olan Sel, bir süredir ticari kaygıyı geriye iterek yenilikçi ya da atak romanlar yayımlıyor… Oylum Yılmaz’ın Cadı’sı, Deniz Gezgin’in Ahraz’ı, Esra Pekin’in Lilith’i bu yayınevi tarafından yayımlanan ve benim okuduğum romanlardan yalnızca üçü… Son günlerde bu listeye bir kitap daha eklendi: Tek Kişilik Din… Az önce adlarını andığım romanlar hakkında değil de Tek Kişilik Din için yazmamın öncellikle özel bir nedeni var. O da romanda öteden beri ilgi duyduğum bir konu olan Melamiliğe ilginç göndermelerle değinilmesi, metnin temel tartışma konusu olan “yalnızlık”ın “melami uzlet”i, bağlamında da tartışılması; beni başta Sabri Ülgener ve Yahya Kemal olmak üzere Melamiliğe eğilmiş kişilere yeniden yöneltmesi… Bir diğer neden ise romanın iddialı bir polisiye olması, bana bu bağlamda da bazı şeyleri hatırlatması, düşündürmesi… Evet Cem Selcen’in yeni romanı farklı şeyler söylemek isteyen, polisiye olduğu için yaygınlaşma iddiasında da olan, yalnızlık ekseninde felsefe konularına eğildiği düşünüldüğünde ise cesur diye nitelenebilecek bir çalışma… Bu iddia ve gözü peklik kitabın arka kapağındaki “felsefi kara bir polisiye” spotuyla da kendi ifade ediyor… Daha açık söyleyeyim: Ben, romanın ya da yazarın amacının hem genel okura, hem de entelektüel zemindekilere erişmek olduğu kanısındayım. Bu anlaşıla S A Y F A 1 8 n 2 1 K A S I M C U M H U R İ Y E T