Katalog

T 30 ARALIK PAZAR ürkçe Günlükleri FEYZA HEPÇİLİNGİRLER ülke isimlerinde de var. İr topluluğun adı (İrce dilin adı; bu bilinmediği için İrlandaca diyelim mi demeyelim mi tartışması var; kimileri kısa yoldan “İrlanda dili” deyip geçiyor.) İrlanda ülkenin adı. Finlanda da böyle. Fin topluluğun adı, Finlanda ülkenin adı. Finlandiya’yı kim yumurtladı?” Polonyalılar için eskiden kullanılan Polak ve Polonez sözcüklerinin de unutulmaya başlandığını söyledikten sonra konuyu, “AmerikaAmerikalı/Amerikan, TürkTürkiyeTürkiyeli” diye özetlemiş. 31 ARALIK PAZARTESİ Tanıtmak istediğim ne çok roman; ne çok öykü, şiir, çocuk kitabı var. Gamze Güller’in usta işi öykülerini içeren Beşinci Köşe, Tahsin Şimşek’in şiirleri: Bir Gökyüzü Sohbetinden, öykülerine hayran olduğum Tülay Güzeler’in romanı: Ay Şehri, Atila Er’in toplu şiirleri: Sura, Mahmut Özkoca’nın aşk yazıları: Aşkın Şifresi, Aysel Ekiz’in ilk öykü kitabı: Oysa Bütün Fotoğraflar Mutludur, Hulki Aktunç’la Gültekin Emre’nin birbirilerine yazdıkları şiirleri toplayan Opus, Kenan Yaşar’ın şiir kitabı: Söz Ağrısı, Burhan Mendi’nin şiirlerini topladığı son kitap: Çığlık, Orhan Kemal’le yapılmış röportajları ve hakkında yapılan olumlu ve olumsuz eleştirileri içeren, oğlu Işık Öğütçü’nün toplayıp yayına hazırladığı Zamana Karşı Orhan Kemal… Elimin altındaki çocuk kitapları… Günışığı Kitaplığından Şanslı Aile, Saklı Miras, Baykuş Yemini, Elma Çocuk’tan Kırmızı Benekli Kutu; Kelime Yayınlarından Orta Çağın Ortasında, Yeşil Saha Kırmızı Perde, Enginar Kalpler, Küçük Sinemacılar; Okuryazar Yayınevinden Arkadaş Bulutlar; Kavis Çocuk’tan Kütburun ile Kocakarın, Kara Yele… Sıranın ne zamandır kendilerine gelmesini sabırla bekleyen dergiler… Dünyanın Öyküsü örneğin. Hiç sözünü etmediğim bir dergi. Şubattan itibaren orada öykü çözümleme yazıları yazacağım; ilk yazımı gönderdim bile. Yolculuk dergisinde yıllardır yazıyorum. Yeni çıkacak ve adının Deve olacağı bildirilen dergide de yazacağım. Bir bölümünün de yalnızca adlarını anacağım: Öykü Teknesi, Evrensel, Mühür, Gediz, Sus, Satır Arası, Kurşun Kalem, Sincan İstasyonu, Dil ve Edebiyat, Alkış, Şehir, Bugünden, Kızılcık, Edep, Şiir Saati, Afrodisyas Sanat, Beş Parmak, Kıyı, Aşkın (e) Hali… YİNE 31 ARALIK PAZARTESİ Ahmet Duman, güzel, yakışıklı, alımlı, güçlü sözcükleri gibi, önü öze “Var ya…” diye başlanmasından ve bu söyleyişin yaygınlaşmasından yakınmıştık bir süre önce. Dr. Mehmet Ali Işıksoluğu “var ya”nın Derleme Sözlüğü’nde “varyavaryoz” diye geçtiğini, Varyoz’un ise “vara, varakula, varya, vayra” biçimleri olduğunu yazdı. Hüseyin Güney, “var ya”nın “Söze başlarken meraklandırma, ilgi uyandırma sözü” olarak, “hayret bildiren, onay isteyen” durumlarda ve geniş bir kullanım alanına sahip olarak Nevşehir ağzında çokça yer aldığını, örnekleri ve kaynakları da vererek bildirdi. Sözün, standart dile, Nevşehir ağzından geçmiş olduğuna ikna oldum. S YİNE 30 ARALIK PAZAR Mümtaz Faik Madakbaş’ın ayrıntılı açıklamalar içeren mektuplarını buraya almak, hiç değilse özetlemek isterdim; ama artık yerim dar, zamanım az. Bir okurumun “Türkiyeli” sözcüğünün nasıl türetildiğini, “American” sözcüğünü neden “Amerikalı” diye dilimize çevirdiğimizi sormasıyla ilgili yabancı dil denince yalnız İngilizceyi anlamamızdan yakınmıştı sözgelimi. Örnek olarak da “RusRussiaRussian” biçiminde ilerleyerek oluşan “Russian” sözcüğünün İngilizceye göre olduğunu, İngilizler doğrudan Rus diyemedikleri için, Russia (=Rusya) diye ülkeyi belirten sözcükten Russian (=Rusyalı) sözcüğüne ulaştıklarını; oysa bizim doğrudan Rus deyip oradan Rusya’ya geçtiğimizi; dolayısıyla Rusyalı demeye ihtiyacımız kalmadığını bildirmişti. “İtalya ya da Amerika sözcüklerinin sonu sesli ile bitmeseydi nasıl İtalyan ya da Amerikan diyecektiniz?” diye sormuş; “Elin İngilizi Amerikalıya Amerikan diyorsa, bu sözcükler kendi dilinize ait bir sorunu çözmek için karşılaştırma yapmakta ölçü olmaz” dedikten sonra “Finlandiya” örneğini vermişti. “Finlandiya sözcüğü yanlış, bundan türetilen bilmeyenlerin mecburen kullandığı Finlandiyalı sözcüğü külliyen yanlış, doğrusu Fin’dir ya da çok zorlama olmakla birlikte Finlandalı’dır. (Finli diyen TV sunucularına hiç girmek istemiyorum.) Fin, topluluğun adı; niye bilmem yavaş yavaş unutuluyor, oysa ben eskiden “Fin bıçağı gibi” deyimini bile duymuştum. FinFinlanda. Tıpkı “HollHollanda” gibi. Şimdi tutup Finlandiya gibi Hollandiya mı diyeceğiz? Landa sözcüğü yabancı dillerden girdi. Artık İrlanda, İzlanda, Yeni Zelanda gibi ne geldiği ada bir ağırlık katması gereken “sayın” sözcüğünün özellikle politikacılar tarafından çok kötü kullanıldığından yakınıyor. Ama daha önce askerlik arkadaşı Emrullah Güney’e selamını iletmemi istedi. “Adam, ‘Sayın Feşmekân” diye söze başlıyor ve sonra saydırıyor. Ne onur kalıyor ne ar ne namus. Sözü bitirirken de ‘Bu hakaretleri size ettim sayın feşmekân’ diyor. Ortalık toz duman. Kim ‘sayın’, kim değil, belli değil. Bunun bir çözümü olmalı. En azından bu kelime yerine başka bir kelime bulunmalı” diyor. “Sayın” sözcüğünün böyle özensiz kullanılmasından ilk yakınmamın üzerinden neredeyse yirmi yıl geçti. Bir şey değişti mi? Hayır. Biz yakınmayı sürdürüyoruz, “onlar” da kullanmayı sürdürüyorlar. “EXIT” yazacaksanız yazın, ama onun üstüne ve daha büyük “Çıkış” yazmayı unutmayın mı demedik? “Okuma yapmak” denmesinden yakınmış Orçun Üçer. Bekleme yapmak, biniş yapmak vb. her yerde “yapmak” dendiğini; “yapmak” denmesi gereken yerlerde bu sözcüğü kullanmaktan kaçınıp “gerçekleştirmek” dendiğini ne çok yazdık. “Yunan Yunanlı” sözcükleri üzerinde de daha önce durduk. İnsan için “bir sürü” denmesinin yakışıksız olacağını söylemeye gerek var mı? Ünlü romancılarımız bile böyle diyorsa daha fazla ne yapabiliriz? “Katkı”, olumlu bir sözcüktür, “olumsuz katkı” olmaz mı demedik? “…değil; fakat…” yapısının İngilizceden geldiğini, Türkçede böyle bir söz dizimine gerek olmadığını söylemedik mi? Ölen Müslümanlar için “Toprağı bol olsun” denmediğini, bu sözün Müslüman olmayanların ölümü durumunda söylendiğini yazmadık mı? TDK hâlâ “hükümet” diyemiyor, “hükumet” diye diretiyorsa biz ağzımızla kuş tutsak ne olur? Ülkenin başbakanı IMF’yi Türkçenin harfleriyle okumaya gönül indirmiyor; müthiş İngilizcesini kanıtlarcasına “ay em ef” demekte ısrar ediyorsa neyi, nereden başlayarak düzelteceğiz? OCAK 2013, VEDA Türkçe Günlükleri’ni her bir buçuk yılda bir kitaplaştırıyorum. Ocak tarihli günlükleri de yeni kitabın yazıları olması gerekirdi; ama altıncı kitabın son yazısı olacak. Hep aynı şeyleri yineleyip durmaya başladığımızın çoktan beri farkındaydım. Bir yerde noktayı koymak gerektiğini düşünüp duruyordum. Cumhuriyet yönetiminin son kararı işimi çok kolaylaştırdı. Bu bir veda yazısı. Dolu dolu dokuz yıldır bu yarım sayfayı işgal edip durmaktayım. Şimdiye dek yazılanlardan oluşturulmuş beş kitap yayımlandı. Bu son yazılardan oluşan altıncı kitap da birkaç ay sonra yayımlanır. Soruların hemen hepsinin yanıtları o kitaplarda var. Dönüp dönüp aynı şeylerden yakınmak bir noktadan sonra anlamsızlaşıyor. Türkçenin başına sardırdığımız sorunlar da bitecek gibi değil. Ancak Türkçe hepimizin dili. Bu dile herkesin sahip çıkması gerek. Benden bu kadar… Bütün okurlarıma sağlık ve esenlik dileklerimi sunuyorum. ? [email protected] [email protected] www.feyzahepcilingirler.com BULMACA Önce aşağıda tanımları verilen sözcükleri bulmaya çalışın ve her bir harfi bir yatay çizgi üzerine gelecek biçimde yazın. Sonra çizgilerin altlarındaki sayılara göre bu harfleri bulmacadaki aynı sayılı karelere aktarın. (Kara kareler iki sözcük arasını gösterir. Bir satırın sonunda kara kare yoksa bu, sözcüğün alttaki satırın başına sarktığını gösterir.) Bulmaca tamamlanınca, sorulan tanımların karşılığı olan sözcüklerin ilk harfleri yukarıdan aşağıya doğru bir romanın adını oluşturacak; bulmaca karelerindeyse aynı romanda bir alıntı ve yazarın adı ortaya çıkacaktır. 8 L 9 C 10 L 11 18 C 19 C 20 C 21 1 D 2 F 3 F 4 L 5 L 6 J 7 F Hazırlayan: İLKER MUMCUOĞLU [email protected] C 12 N 13 J 14 B 15 F 16 J 17 G 29 6 13 16 F 22 D 23 C 24 B 25 B 26 E 27 N 28 D K. “… Saka” (şair). 29 J 30 A 31 H 32 E 33 B 34 B 35 K 36 C 37 K 38 A 43 37 35 39 C 40 H 41 C 42 A 43 K 44 L 45 I 46 D 47 F 48 C L. Cinsel içgüdünün belirtilerini gösteren ya şama gücünün bütünü. 49 C 50 B 51 I 52 F 53 H 54 H 55 D 56 H 57 H 58 F 59 L Tanımlar ve sözcükleriniz: A. “… Hughes” (İngiliz şair). 10 5 59 8 4 44 60 E 61 F 62 B 63 G 64 G 65 G 66 B 67 M 68 N 69 F M. Eski Filistin’de bir kent. 70 H 71 D 72 D 73 M 74 F 75 I 76 F 38 42 30 B. Kölelik, kulluk. 73 67 N. Roma’nın eski adı. E. Yarı. 34 24 50 14 62 66 25 33 C. Selim Işık’ın intihar ettiğini öğrenen ve onun hayat macerasının izine düşen kahraman. 26 60 32 F. Ruşen Çakır’ın bir inceleme kitabı. H. “Kiraz, bilir miydi ki günün birinde tütün diye bir ot çıkacak ve insanlar bunu içmek için dallarını kesip … yapacak?” (Refik Halit Karay). 11 27 68 54 70 31 40 57 56 53 I. Albert Camus’nün bir deneme kitabı. 1196. sayının çözümü: A. İBİBİKLER, B. ÇVD, C. İY, D. MARTİN EDEN, E. DÖNÜŞÜM, F. ENOSİS, G. KUYTU, H. İMDİ, I. DÜĞÜN, J. EVİYE, K. NEDİM GÜRSEL, L. İZZET, M. ZODYAK. 18 48 20 36 19 23 D. Çaresiz. 39 9 41 11 49 52 76 2 74 G. Beylik. 3 15 7 61 69 21 58 47 45 75 51 J. Diyarbakır’ın eski adı. 24 22 28 46 55 1 71 72 64 17 63 65 Metin: “Denizde büyüdüm ve yoksulluk benim için gösteriş demekti; sonra denizi yitirdim. Düğün ve Yaz” CUMHURİYET KİTAP SAYI 1197 OCAK 2013 ? SAYFA 31