Katalog

Melih Esen Cengiz’den ‘Bir Osmanlı Yazı’ Fenerbahçe efsanesinin romanı Melih Esen Cengiz’in yazdığı, Bir Osmanlı Yazı adlı roman, arka ve büyük planda Osmanlı İmparatorluğu’nun Birinci Dünya Savaşı’na girme sürecini, Dünya Harbi sırasında yaşanan savaş, ölüm ve acıyla dolu günleri anlatırken yakın planda bizi savaşın kötü yanlarından çekip hepimize futbolun birleştirici tarafını hatırlatıyor. ? Erdem ÖZTOP itap satışlarına baktığımızda en çok rağbet gören roman türlerinden birinin “tarihi roman” olduğunu rahatlıkla görebiliriz. Tarihi romanları seviyoruz. Peki, bir roman aynı zamanda Fenerbahçe’nin, Türk futbolunun tarihini de konu edinse daha çok sevmez miydik? Fenerbahçelilerin sevineceği bir haber vereceğim şimdi: Artık böyle bir roman var! Melih Esen Cengiz’in yazdığı, 53 bölümden, 397 sayfadan oluşan Bir Osmanlı Yazı Osmanlı İmparatorluğu’nun Birinci Dünya Savaşı’na girme sürecini, Dünya Harbi sırasında yaşanan savaş, ölüm ve acıyla dolu günleri anlatırken yakın planda bizi savaşın kötü yanlarından çekip hepimize futbolun birleştirici tarafını hatırlatıyor. İNSAN GERÇEĞİNE YÖNELEN ROMAN Roman, tarih derslerinde adını sık sık duyduğumuz Goeben ve Breslau gemilerinin (Osmanlı Devleti tarafından satın alındıktan sonra adları Yavuz ve Midilli olarak değiştirilmişti) İngiliz ordularından kaçıp Çanakkale’ye ve sonra İstanbul’a sığınmasıyla başlıyor. Donanma gücü zayıf olduğu için olası bir saldırıdan korkan, bunu önlemek için İngilizlere sipariş ettiği gemi savaş bahanesiyle verilmeyen Osmanlı Devleti tarafından mecburen satın alındıktan sonra Ruslara ait bir limana (Odesa) saldırması ve Osmanlı’nın savaşa girmesini anlatıyor. Fakat konuyu buraya kadar okuyup da sadece bir savaş romanı okuyacağınızı zannetmeyin: Savaş romanın arka planı, biz bu romanda daha çok isabetli olarak romana da ad olduğu gibi “Osmanlı’da bir yaz”ı okuyoruz. Bir Osmanlı Yazı, bizi diğer tarihi romanlarda örneğini çok az gördüğümüz bir özellikle sarmalıyor: Savaşı anlatan diğer romanlarda savaş anının anlatımı öne geçerken Bir Osmanlı Yazı klasik romanlardaki gibi kamerasını insan gerçeğine doğrultuyor. Kitabın farklı bölümlerinde Goeben mürettebatını, aşçılarından sancak taretine kadar tüm çalışanları tek tek anlatıyor. Onların nereden geldiğini, ailelerini, sevgililerini, karakterlerini verdikten, SAYFA 14 ? 8 KASIM kadrosuna şahit oluyoruz. Kapaktaki resim de, Halil Paşa’nın “1907 Fenerbahçe” adlı resmi. Ve yazar kitabı “Birinci Dünya Savaşı’nda hayatını yitirmiş her ulustan futbolcuların anısına” ithaf etmiş. FUTBOL BİRLEŞTİRİCİDİR Yazar Melih Esen Cengiz’in aynı zamanda iki arkadaşıyla 1907 Fenerbahçe Derneği’nin kurucularından biri, Fenerbahçe’nin ilk yüzyılını anlatan Asrı Saadet kitabının derleyicisi olduğunu düşünürsek seçiminin sebebi anlaşılabilir. Diyebiliriz ki, yazar bu ilk romanında en iyi bildiği konuyu, daha önce ele alınmadığı için de olsa gerek, anlatmak istemiş. Öyle ya, bizde toplumun en çok ilgi gösterdiği konu olmasına rağmen futboldan bahseden çok fazla öykü, roman yoktur. Bu taraftan bakınca romanın konuya iyi bir başlangıç olduğunu söyleyebiliriz. Bir Osmanlı Yazı’nda okura baştan sona verilmek istenen mesaj şu: Spor, özellikle de futbol, birleştiricidir. Savaşların, barışların yapamayacağı kadar üstelik. Futbolun yeni yeni revaçta olmaya başladığı o yıllarda bile. Fenerbahçe Kulübü, Goeben Alman futbol takımıyla, sonra da Rus Odesa futbol takımıyla maç yapıyor. Osmanlı sporcularının yurtdışıyla bu ilk temasları sonucunda, aralarında din, dil, ırk farkı olan bu insanlarla hiçbir bağın kuramayacağı bir yakınlık oluşuyor. Alman, Rus ve Osmanlı orduları savaşırken sporcular birbirlerini merak ediyor, ülkeleri birbiriyle savaşmasına rağmen ölümlerinin arkasından günlerce yas tutuyor. Bunlardan kimileri padişaha, kimileri kaysere çok bağlı kişiler üstüne üstlük. Ve romanda bir kahramanın da söylediği gibi: “Futboldan başka hiçbir şey yapamaz bunu.” Romanda Osmanlı toplumunun gündelik hayatına dair ilginç ayrıntılar da var. Osmanlı halkının o zamanki eğlence anlayışına uygun olarak sayfiye yerlerine, özellikle o zamanlar çok gözde olan Çamlıca’ya ve Göksu Deresi’ne gitme ve özellikle sevgilisiyle orada bakışma, ona arabacı vasıtasıyla mektubunu verme bölümlerinde ayrı bir tat alıyor, Tanzimat Dönemi sonrası ilk romancılarımızdan Recaizade Mahmud Ekrem’in Araba Sevdası romanını hatırlıyoruz ister istemez. Roman, yine, bugün çok da tercih edilmeyen klasik roman geleneğine eklemlenerek kimi kahramanları yüceltiyor, kusursuz bir “tip” olarak veriyor. Yakışıklı, babayiğit, vakur, iyi kalpli şekerci, futbol takımının ağabeyi Ahmet İzzi, Alman subayı Otto gibi. Melih Esen Cengiz, bu ilk romanında zor bir konuyu seçmiş olmasına rağmen konunun altından ustalıkla kalkmayı bilmiş. Kitabın sonundaki biyografisinde yazarın yirminci yüzyıl tarihi, özellikle Birinci Dünya ve İkinci Dünya Savaşı dönemleriyle ilgilendiği ve şu sıralar ikinci romanını yazdığı not düşülmüş. İkinci romanın da Osmanlı tarihiyle ilgili olacağı çok zorlanmadan tahmin edilebilir. Yazar, bence ilk romanıyla altyapısını oluşturduğu bu yoldan yürüyecektir. Bize de keyifle okumak kalıyor. ? Bir Osmanlı Yazı/ Melih Esen Cengiz/ Altın Kitaplar/ 400 s. K iç dünyalarına girdikten sonra okuyucuyu sıkmamak adına, yönünü Osmanlı Devleti’ne çeviriyor ve esere kaynak olan Kalkedon’a (Kadıköy) götürüyor bizleri. İstanbulOdesa arasında gidip gelen romanın asıl mekânı Kadıköy’deki futbol sahası, Union Club. Sevinç, hüzün, şenlik burada yaşanıyor. Roman kahramanlarımızın savaştan döndüklerinde uğradıkları ilk yer ve savaşa giderken uğradıkları son yer olan Fenerbahçe tesisi, dostluğun önemini hatırlatan yer olarak düşüyor satırlara. Goeben ve Alman eratın Osmanlı başkenti İstanbul hakkındaki düşüncelerini, Alman kültürü ve Türk kültürünün özelliklerini ve arasındaki farkları, Os yi düşündükleri Osmanlı İmparatorluğu, imparatorluğun başındaki İttihat ve Terakki Partisi’nin kararıyla savaşa giriyor ve Alman ordusuyla ilk seferine çıkıyor: Rusya Odesa! Ama bizim okur olarak düşündüğümüz daha çok, romanın başından beri artık tanır ve sever olduğumuz kahramanların başına bir şey gelip gelmeyeceği. Kahramanları artık öyle tanır oluyoruz ki ölen her kahramana üzülüyoruz. Taraf tutmuyor; Rusya bombalandığında onlar için üzülen en çok anlatıcı oluyor. “Zaferin” gururlanılacak yanı ya da savaşların hiç olmaması gerektiği düşünceleriyle değil, o dönemin Osmanlı’sının bakış açısıyla bakıyor roman ve “Savaş olmasın ama savaşta ölenler şehitlerimizdir” savını sunuyor. Fenerbahçe Kulübü, Goeben Alman futbol takımıyla, sonra da Rus Odesa futbol takımıyla maç yapıyor. Osmanlı sporcularının yurtdışıyla bu ilk temasları sonucunda, aralarında din, dil, ırk farkı olan bu insanlarla hiçbir bağın kuramayacağı bir yakınlık oluşuyor. manlı Devleti’nin durumunu, o dönemdeki İstanbul’u, kadınların toplumdaki konumunu, kadın erkek ilişkilerinin nasıl yaşandığını bize hiç fark ettirmeden fısıldıyor ve en önemlisi, “farklarımızı” hiç hissettirmeden yapıyor bunu. Romanda, Rum, Musevi, Ermeni kökenli kahramanlar, ayrıştırmadan, o dönemde herkesin Osmanlı olduğu algısıyla veriliyor. Bir yaz mevsiminde olup bitiyor her şey. Almanya’nın aksine sıcacık havasından ötürü Alman erlerin bayıldığı, bir süre sonra öylesine alışıp savaştan sonra ülkelerindense onun topraklara dönme Ve Hıristiyan için hem kilisede ayin yapan hem Müslüman evlerde mevlit okutan barışçıl ve birleştirici, artık unuttuğumuz bir “ideal ülke” burası. Futbolu sevenlerdenseniz ve futbolun tarihinden yer yer bahseden bir kitap okumak isteyenlerdenseniz şanslısınız: Romanda baştan sonra futbolu, özellikle Fenerbahçe’yi görüyoruz. Fenerbahçe’nin nasıl kurulduğuna, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin önderlerinden Cemal Paşa ve Osmanlı şehzadelerinin ona gösterdikleri ilgiye, ne zor şartlarda yaşatıldığına, bir topun alınmasının bile ne kadar zor olduğuna ve takımın ilk 2012 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1186