Katalog

Ahmet Ada’dan kuramsal bir kitap Şiir Dersleri Ahmet Ada poetik yazılarını Şiir Dersleri adlı kitabında bir araya getirdi. Kitap Ada’nın aralıklarla yayımladığı şiir üzerine yazılar kitaplarının dördüncüsü. Ada ile kitabını konuştuk. ? Kenan YÜCEL iir Dersleri, bu yıl (2011) yayımladığınız poetik bir kitabınız. Daha önce “Şiir Okuma Durakları”, “Şiir İçin Boş Levhalar”, “Modern Şiir Üzerine Yazılar” adlı şiirin kıyıda köşede kalmış sorunlarına eğilen, kuramsal nitelikte kitaplarınız yayımlanmıştı. Şiir Dersleri hangi poetik yazıları içeriyor? Modern şiirin klasik şiirden koptuğu yıllardan bu yana epeyce zaman geçti. Modern şiir kendi kavramları ve terimleriyle ifade edilebilir poetik bir çevrende var olabildi. Klasik şiirden temel farkı şiir dilindeydi. Modern şiirin dilinin ne olup ne olmadığı başta olmak üzere, imge, ironi, biçim, biçem, pathos gibi kavramları içeren, örneklerle bu kavramları açıklayan yazılar yer alıyor Şiir Dersleri’nde. “Üstdil” gibi bazı kavramların yanlış kullanımına karşı eleştirel bir yaklaşım da var. Karakuşi şiir eleştirisinin yıkılmasını, modern şiiri kendi kavramlarıyla açımlamayı öngören yazılar. Felsefe gibi öteki disiplinlerin de şiirin açımlanmasında eşik oluşturduğu biliniyor. Yaşadığımız çağa özgü toplumsal karmaşıklığın içinden üretilen şiirin kültürel birikimle, disiplinlerarası geçişlerle çözümlenebileceğini dile getirdim. Şairlerin de entelektüel birikimle şiir üretmeleri gerektiğini belirttim. Bilgi kuramsal çevreni şiirimi konuşurken de göz ardı etmedim. Kitabın ‘Şairin Portresi’ bölümünde görülebilir bu. Kışkırtıcı sorular sordum. Kışkırtıcı soruların amacı modern şiirin bütün öğelerini ve sorunlarını bir ‘yapı’ çevresinde açıklamaktı. Modern şiir dil içinde yeni bir dildir. Poetik dil ise şiir dilini açımlayan ikinci bir dildir; bir üstdildir. Şiir Dersleri’nde bir üstdil kurmaya çalıştım. Metinlerde, referans aldığım kaynak metinleri gösterdim. Dilbilimin, göstergebilimin kavram ve terimleri, şiir dilinin oluşumunu açımlamakta yol açıcı oldular. Bir tek “Osip Mandelştam’a Mektup”ta, mektup biçiminde kurulan bir dil vardır. Dolayısıyla biçem de değişiktir. Okur, kitapta hangi poetik yazıların yer aldığını öğreneceği için, bu yazıların dili konusunda bilgi vermeyi uygun buluyorum. Söylem üzerine geliştirilen söylem oldukları için bir üstoSAYFA 14 ? 19 OCAK Ş kur yerli yerine oturtabilir, kavrayabilir yazdıklarımı, söylediklerimi. Referans aldığınız kaynak metinlerden söz ettiniz. Buradan hareketle kitabınızı oluşturan yazıların yazılma sürecine, çalışma yönteminize getirmek istiyorum sözü. Nasıl bir sürecin ürünü bu yazılar, nasıl yazıyorsunuz? Önce hazırlık çalışması var tabii: Eleştiri kuramları, dilbilim, göstergebilim, felsefe kitaplarının okunması, özümlenmesi var öncesinde. Sayısız bilgi kuramsal kitap; şimdi burada saymaya kalksam sayfaları doldurur. Martin Heidegger’den Wittegenstein’a, Edmund Husserl’e, Terry Eagleton’dan Todorov’a, Özdemir İnce’den Metin Cengiz’e, Celâl Soycan’a, Mehmet Rifat’a dek okumalar sürer gider. Çağdaş şiir eleştirisi ya da poetik yazılar yoğun okuma sürelerini gerektirir. Şiir çözümlemelerinde disiplinlerarası geçişler önemlidir ve metnin açımlanmasının yol göstericileridir. Günümüzde şiir eleştirisinde öznel tutumlar bitmiş, şiirbilimi öne çıkmıştır. Dizgeli eleştiri için yeterince kaynakçamız var. Yazacağım konularda ön okuma esastır. Sonra oturur yazarım. Yazarken yazınsal terim ve kavramlara hâkim olmak gerekir. Bazen hazırlıksız yakalandığım da olur: Şiir Dersleri’nde yer alan “Ece Ayhan’ın Şiirsel Söylemi” başlıklı yazı 4. Uluslararası Yalova Şiir Akşamları’nda, şairin öldüğü haberini aldığımda, otelde yazdım. 12 Temmuz 2002’de yitirdiğimiz Ece Ayhan’ı, Yalova’da bu kısa yazıyla andık. Bir başka yazı, “Ahmed Arif’in Şiiri”. Ahmed Arif nasıl bir şiir ortaya koyar? Bu şiirin özellikleri nelerdir? sorusuna yanıttır. İnternet yazışmaları ile oluştu. “Şiir, Dil, Vicdan” üzerine başlıklı yazı, 21 Mart 2007’de Dünya Şiir Günü’nde Mersin Ütopya Kültür Merkezi’nde yaptığım konuşmanın metnidir. Şiir Dersleri’ndeki öteki yazılar, araştırma, okuma, inceleme sonucunda yazıldılar. İmgeden ironiye, lirik şiirden nesnel bağlılaşığa, kısaca şiire ait çeşitli konularda yazdım. Yazmadan önce kuramsal altyapının oluşması gerekiyor. Öyle ki Alain Badiou okudukça, kültürel okumaların bakış açılarını ne kadar genişlettiğini kavradım. POETİK YAZILAR BİRİKİMİ Sizden önce de çağdaş şiirin poetik sorunları üzerine yazıldı. Yazınımızda zengin bir poetik yazılar birikimi oluştu. Bu birikimi nasıl görüyorsunuz? Evet, gerek çeviriyle, gerekse şair ve yazarlarımızın kuramsal bilgi birikimiyle, enikonu bir kaynakça oluşturuldu: Adorno, Benjamin, Bahtin, Barthes, Todorov, Eco, Caudwell, Brecht, Blanchot, Thomson, Bacheland, Lacan, Jameson, Moretti, Bloom, Jakobson, Sartre, Paul de Man, Lucas, Derrida, Delauze, Joubert, Ricoeur, Lunn, Gagnebın gibi düşünür yazarların bilgi kuramsal kitapları çevrildi. Bunun yanı sıra Heidegger gibi düşünürlerin şiir üzerine yazıları da çevrilerek kaynakça genişledi. Henüz çevrilmeyenler de var: Riffaterre, Kristeva gibi. Eliot, Paz, Neruda, Rilke, Aragon, gibi şairlerin poetik metinlerini anmalıyım. Özdemir İnce, Ahmet Oktay, Orhan Koçak, Mehmet Rifat, Mehmet Yalçın, Metin Cengiz, Mustafa Durak, Celâl Soycan, İ.Mert Başat, Yücel Kayıran, Yavuz Özdem, Hasan Bülent Kahraman, Necmiye Alpay, Erhan Altan, Mahmut Temizyürek, Ünsal Özünlü, Mehmet H. Doğan, Doğan Aksan, Adnan Benk, Hilmi Yavuz, Ataol Behramoğlu, Enis Batur, Eser Gürson, Hüseyin Cöntürk, Memet Fuat, Asım Bezirci, Fethi Naci, Doğan Hızlan, Nizamettin Uğur gibi yazarlar modern şiir üzerine yazılarıyla, elbette her biri kendine özgü biçemleriyle, açımlayıcı oldular, oluyorlar. Bu birikim yine de şiir eleştirisinde yöntemsizliği, ilkesizliği, öznelliği önleyemedi. Dayanaksız, ölçüsüz yazılar dergilerde devam ediyor. Şiiri, yine şiirin dizeleriyle açımlama kolaycılığı ‘yaratıcı’ olmayan bir yolda ilerliyor. Şairler bu birikime yeterince eğilmiyorlar, gözlemlerim bu yönde. Sanırım bu yüzden “şiir geldi entelektüel birikime dayandı” diyenlerdensiniz, değil mi? “Şiir geldi biçime dayandı”, “şiir geldi sözcüğe dayandı”, “şiir geldi imgeye dayandı” diyenler de doğru söylüyorlar. Modern şiirin bütünlüğü, yapıyı tamamlayan önemli öğeleri bunlar. Birini saysan öbürü eksik kalır. Şiirin anlam eksenini ses öğesinden ayıramayız. Her dönem kendi biçimini var eder: Dolayısıyla, şiirin tarihi biçiminin tarihidir. Çünkü hayat değişiyor ve yeni bir biçim alıyor. İç içe geçen biçimler kavranamaz hal alıyor. Çağın ruhunu mutlaka yeni biçimler içinde vermenin zorunluluğu ortaya çıkıyor. Çağın hızını, karmaşıklığını, olup biteni kavramanın olanağı yok. Ancak entelektüel donanımı olanlar, yerleşmiş şiir anlayışını yerle bir ederek yeni biçimler içinde çağın ruhunu yakalayabilirler. Kitabınızda “söylem”, “üstdil”, “alımlama estetiği”, “imge”,” nesnel bağlılaşık”, “modern lirik şiir”, “şiir dili”, “şiir tekniği”, “pathos”, “ironi”, “humor” gibi şiire ilişkin kavramlaştırmalar üzerinde duran, açımlayan yazılar yer alıyor. “Şiir Dersleri” adlandırması da kitaptaki yazıların şiire yeni başlayanlara, genç şairlere ve modern şiiri anlamaya çalışan okurlara şiirin temel kavramlarına ilişkin bilgi vermek amacıyla yazıldığı izlenimi uyandırıyor. Bu yazılarda neyi amaçladınız? Şiire yeni başlayan arkadaşlara, şiire ait kavramları açımlayarak bir kaynak bırakmak istedim. Örneğin “İroni” yazısı çok emek verdiğim bir yazıdır. [Şiir Okuma Durakları’ndaki “Modern Şiirin Müziği” başlıklı yazım da öyledir.] Bir de kavramların yanlış kullanılması var. Onarıcı yazılar yazdım. Üstdil, konu, imge konularında onarıcı yazılar. Daha önceleri yazıldığı halde, kavramları yanlış kullanmalar devam ediyor. Şiir Dersleri’nde yazdığım kısa bildiriler de var: Biri 2009 Dünya Şiir Günü için yazıldı: “Göründü Göğün Faytonu”, ikincisi “Şiir ve Kadın İçin Küçük Poetika”, onu Adana Tüyap’ta okumuştum. Üçüncüsü “Vahşetin Şiiri Yazılmaz”, internette yayımladığım bildiri; 2009 yılının ilk günlerinde İsrail, Batı Şeria ile Gazze’yi bombalamıştı. “Şiir ne yapabilir?” sorusuna yanıt aramıştım bu yazıda. Dördüncüsü Barış İçin Akdeniz Girişimi’nce yapılan “Şiirle Barıştır” gününde (2006) sunduğum ? “Barış ve Şiir” başlıklı bildiridir. ? Bu su da var Teyel” ken kü Şiir”de tinsel d durdum tanımla ‘Akademik eleştirinin olmadığı bugünkü ortamda, bunu şairler, yazarlar üstlenir. Ortalığı üfürükçülere bırakmamak için’ diyor Ahmet Ada”. Yukarıda Güven Turan ve Celâl Soycan’la bir toplantıda... MOD Şiir mar, E Erhan yazılar gördü m İlgid “Mode Yılkı A han’ın açısınd ir dilin şiirin d tım. Ep değiştir Metin C dilinin açımlay belirtti lar ise d “Büyük taplık sında y ramlaşt yazdığı fak gaz dan Ka Şiirden madığı dıkların koyduğ ğında, niz’e ya dum ki “Mode küçük teryalis ilk kez nin tem Söyl ölüm y kitabın Türk M getirme ve bu k lim bu Kıbr bir olgu karşın a mosfer rik olar Akdeni gibi far de tarih Elence belirtti Elence içkin b Molesk Yaşın, şairleri dönüm yorum. Kita ulaşma aralıyor bir ‘oku la çıkar tum içi Elbe dığı bu yazarla bırakm kılmış b ilişkiler estetiks 2012 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1144 CUMH