Katalog

Atilla Keskin’den bir anlama kitabı Ë Ali BULUNMAZ Bu bir anma yazısı değildir hepsi, neye nasıl inanıldığını; palavraların nasıl “gerçek” kılındığını gösteren trajikomik hikâyeler. Sonra Keskin’den bir Gezmiş öyküsü; onun, idam yolundaki şakalarını, yaşanan çarpıklıkları kendi üslubuyla yorumlayışını anlatan gerçek bir öykü. Eğip bükmeden ve bir şey katmadan aktarılan bir hikâye. Ardından iki uzun bölüm var kitapta: “Aykırı Öyküler” ve “Federal Almanya’dan İnsan Manzaraları.” “Aykırı Öyküler”de, Keskin’in anlattıkları, en az ilk bölümdeki kadar trajikomik. Buradaki fark, 12 Eylül döneminden; darbe sonrası yaşananlardan gerçek, bazen güldüren bazen iç sıkıntısı yaratıp düşündüren hikâyeler olması. Hemen herkesin “Benim de buna benzer anılarım var” diyebileceği türden yaşanmışlıklar bulunuyor kitapta. Ne de olsa tüm bunlar bir Türkiye gerçeği. O anıları izleyen dönüşüm, değişim ve “yükselen değerler” dönemi. Keskin’e “globalleş” öğüdünde bulunan eski “yoldaş”lar. Bu öğüdü “hayat felsefesi” haline getirenler mi dersiniz yoksa Nâzım Hikmet’in Şiirinde Mozart’ın Etkilerini Araştırma Vakfı (NHSMEA) üyesi “araştırmacışairyazarlar” mı?!. Tam bir cümbüş anlayacağınız. Kitabın son bölümü, “Federal Almanya’dan İnsan Manzaraları” ise Keskin’in bu kez Almanya’dan aktardığı öykülere ayrılmış. Burada da Almanya’ya göçmüş Türklerin uyumsuzluğu ve orada yaratılan “Küçük Türkiye” başrolde. Özellikle en sondaki kısacık estetiktürban öyküsü evlere şenlik. Atilla Keskin’in üç bölümden oluşan kitabını, kim ne derse desin, ilk bölüm; yani Deniz Gezmiş’le ilgili anlatılar sürüklüyor. Kitaba ismini veren bu öyküler, yalnızca anı değil; anlatma ve anlama çabası çoğunlukla. Efsanelere karşı gerçek Deniz Gezmiş… Böyle bir kitap için kaleme alınan da bir anma değil dolayısıyla; anlama ve anlatılanı anlatma yazısı.? bulunmazali@hotmail.com http://bulunmazali81.blogspot.com Herkesin Bir Deniz Gezmiş Öyküsü Vardır/ Atilla Keskin/ Tekin Yayınevi/ 152 s. manizmanın kurucuları; Fransa’da Frank Sebastian, Hollanda’da Desiderius Erasmus, Martin Luther aracılığıyla ondan etkilenmiş. Avrupa’daki dinde reform ve hümanizm gibi iki büyük akımın, inanç ve düşünce özgürlükleri akımlarının doğuşunda bir Türk ozanının payı olması bizler için, kültürümüz için büyük onur. Uzun öykü de diyebileceğim bu küçük romanı, Seghers’in L’Amour Sublime (Yüce Aşk) adlı kitabından ve o kitaptaki sözlerinden esinlenerek yazdım. Yunus’un şiirlerini, ilahilerini okuyanlar için “katli vaciptir” fermanını verdi. Osmanlı’nın yobaz şeyhülislamları. Çünkü yoksul halkın zeytin ekmeğiydi, yavan ekmeğiydi Yunus’un dizeleri. Onları bile çok gördüler yoksullara. Ama Yunus’un dizeleri hep yoldaş oldu halka. Bunu gören yobazlar kendileri gibi Yusun’a da yobazlaştırmaya kalktı. Etkili de oldu. 1965 yılında, Belçika’da ki Inbel Amme Enstitüsü’nde mastır yapıyordum. Peau de Serpent (Yılan Derisi) adlı Peri sanat topluluğu Lunden kendi şiirlerim, Nâzım Hikmet’in şiirleri ve Yunus şiirleri üstüne bir konferans vermemi istedi. Otuz yaşlarında olduğum o yıllarda ben de Yunus Emre’yi yeteriyle tanımıyor, daha doğrusu mistik, karanlık bir ozan sanıyordum. Yıllar sonra İsveçli bir yönetici arkadaş benden çekeceği turistik bir film için senaryo yazmamı istedi. İşte o zaman Yunus’u araştırmaya başladım. Bütün şiirlerini, hakkında yazılan bütün kitapları okudum ve çok büyük bir şair buldum karşımda. Bu çalışmaların bir kısmını 1995’te, E Yayınları’ndan Yunus Emre adıyla yayımladım. Yunus üstüne araştırmalarımı derinleştirince Pier’re Seghers’in, yukarda da belirttiğim gibi, Avrupa’daki rönesans ve reformun temellerini Yunus Emre adlı bir Türrkmen dervişi mi attı? Sözlerinden kalkarak ve bunun yakın bir olasılık olduğu görüşüyle bu romanı yazdım. Yunus Emre’nin şiirlerini okuyanlar onun yalnız bir halk ozanı değil, büyük bir düşünür olduğunu da görür.? Yunus’tan Luther’e Çağrı/ Erdoğan Alkan/ Arkadaş Yayınevi/ 160 s. SAYFA 23 Atilla Keskin, Herkesin Bir Deniz Gezmiş Öyküsü Vardır isimli kitabında Gezmiş’e ilişkin efsanelerden gerçeklere; Türkiye’de, darbe dönemlerinde ve Almanya’da yaşanmış trajikomik hikâyelere dek uzanan bir anlatı demeti sunuyor. tilla Keskin, Deniz Gezmiş’in en yakın arkadaşlarından. Aynı şekilde Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’ın da. Beraber yargılandıkları davada üç arkadaşının idam edilmesinin ardından yıllar geçti. Keskin, göçtüğü Almanya’dan Gezmiş’i anlattı; o yılları, Türkiye’nin umutlu zamanlarını, davaları ve hapisliği… Herkesin Bir Deniz Gezmiş Öyküsü Vardır kitabıyla bizdeki Deniz’i kendisininkiyle karşılaştırıyor. Ama başlangıç ilginç: “Efsanelere ve efsane yaratmaya meraklıdır halkımız.” Sonra da unutmaya, diyebilir miyiz? Bugün Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’ı hatırı sayılır bir kitle tanıyor, tamam. Ama bir o kadarı da unuttu veya hiç tanımadı. Mücadelelerinden bihaber büyüdü. Bazıları da suçu 12 Eylül’e atıp işin içinden sıyrıldı. Keskin’in söylediği “efsanelere” sığınıp gerçekleri göz ardı etti. “Olur böyle şeyler” dememek gerek. “Tehlike” geçip gittikten sonra, Deniz Gezmiş’i ağızlarına dolayanlar da dikkatle izlenmeli bugün. Onu, arkadaşlarını ve mücadelesini kavrayıp kavrayamadıkları sorgulanmalı. Keskin, kitabına “efsane” Deniz Gezmiş öyküleriyle giriyor. Aslında A Atilla Keskin Erdoğan Alkan’dan bir kültür araştırması Yunus’tan Luther’e Çağrı İtalya’nın Dante’si gibi Yunus Emre, Türk şiirinin ve Türk şiir dilinin kurucusu diyebileceğimiz büyük bir şair, büyük bir ozan. Araştırmacıların genel kanısına göre 13. yüzyıl ortalarıyla 14. yüzyıl ortalarına doğru sürdürdü yaşamını. Nerede doğdu, nerede öldü bilinmiyor. Kimi araştırmacılara göre Eskişehirli; Sakarya çevresinde, Sarıköy’de doğdu ve yine orada öldü. Kimi araştırmacılara göre Karamanlı; orada doğdu, orada yaşadı ve orada öldü. Türkiye’nin çok yerinde Yunus mezarları var. Bu demektir ki halk onu kendi yüreğine gömdü. Ë Erdoğan ALKAN ouis Aragon, Pablo Neruda, Rene Char, Paul Eluard ve Nâzım Hikmet gibi büyük şairlerin yakın dostu, Pokes d’Aujourd’hui (günümüz şairleri) yayınlarının sahibi Pierre Seghers, kendisinin, Halbout du Tanney’nin, Güzin Dino’nun çevirilerini yayımladığı L’Amour Sublime (Yüce Aşk) adlı Yunus Emre kitabında şunları söyler: “Yunus’un şiirleriyle Batı dünyası ilk kez, 1438 ve 1458 yılları arasında Osmanlı zindanında yatan bir İtalyan sayesinde karşılaştı. Bu İtalyan’ın çevirilerini 16. yüzyılın başlarında Martin Luther, Erasmus ve Sebastian Frank kendi dillerine aktararak Avrupa’ya tanıttı. Şöyle bir soru akla geliyor; Rönesans’ın bu üç hümanistinin zihinlerine, onları zincirlerinden kurtaran düşüncenin ilk tohumlarını, onlardan yüz küsur yıl önce yaşayan bu genç Türk şairi, bu genç Türk dervişi mi attı acaba?” Ciddi bir araştırmacı olan Pierre Seghers’in çıkardığı L’Amour Sublime (Yüce Aşk) kitabını ve yazarın önsözünü okuduğumda hemen ilişki kurmak istedim. Yazık ki Seghers bir yıl önce ölmüştü. Yunus’u Seghers’le ortak çeviren Halbout du Tanney bir tarihlerde İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde çalışmış. Fransa’nın bir taşra kentinde oturduğunu öğrenip mektup yazdım. Bir yanıt alamadım, Türk kültür yaşamını ve geçmişini derinden etkilemesi gereken bu olayı araştırmak benim bireysel çabamı aşıyordu. Çeşitli dergilerde yazılar yazarak Kültür Bakanlığı’nı bilgilendirmeye çalıştım, ses soluk çıkmadı. Aslında kültür dünyasını sarsacak bir olay. Martin Luther’in yaşadığı 16. yüzyıl Avrupası’yla 13. ve 14. yüzyıl Anadolusu arasında benzerlikler var. Yarımada beylikler arasındaki siyasal, öte yandan Bizanslılar ve Rumlar gibi Hıristiyanların varlığı yüzünden dinsel çatışmaları yaşıyordu. Ayrıca İslam’ın içinde de vardı bu tür din kavgaları, mezhep kavgaları. Bunların başında geliyordu SünnîŞii çatışması. Yüzyılı aşkın bir süre sonra, Anadolu’nun yaşadığı bu siyasal erk ve din savaşlarını Avrupa da yaşamaya başladı. Böyle bir ortamda, insanları birliğe, barışa, dinsel hoşgörüye çağıran Yunus Emre’nin evrensel sesi, elbette Anadolu’nun dışına da taşacak, aradan uzun yıllar geçse de etkisini duyuracaktı. Osmanlı zindanında yatan İtalyan aracılığıyla Martin Luther Yunus Emre’yi öğrenmiş ve ondan etkilenmiş. hü L CUMHURİYET KİTAP SAYI 1055