Katalog

Hazırlayanlar: Nilay Yılmaz, Aytül Akal, Mavisel Yener, Çiğdem Gündeş, Mustafa Delioğlu. ÇOCUKGENÇLİK OKUMA Cemil Kavukçu ilgi çekici bir kitapla çocuklara gülümsüyor Havhav Kardeşliği Ë Mavisel YENER avhav KardeşliğiBopato, “İyi çocuk kitabı erişkinlerin de zevkle okuyabileceği kitaptır” savını doğrulayan bir yapıt. Havhav Kardeşliği’nde ilkin yavru köpek Topik’le tanışıyoruz. Topik, yakınlarından ayrı düşmüş, tanımadıkları bir ortamda şaşkın şaşkın bekleyen hayvanlara dolu bir dükkânda, kafesin içinde, üç minik arkadaşıyla birlikte satılmayı bekliyor. Topik annesini tam olarak hatırlayamıyor ama onun sıcaklığını, kokusunu unutamamış. Annesinin onu neden terk ettiğini de bilmiyor; üstelik, kardeşlerinden de ayrı düşmüş. Bir gün, annesiyle birlikte dükkânı gezen küçük bir kız kafesin önünde duruyor, hayran hayran bakıp annesine bu şirin köpeği satın almak istediğini söylüyor. Bu iş o kadar kolay olmasa da sonunda minik kız onu eve getirmeyi başarıyor. Topik artık rahat edebileceği, karnını tıka basa doyurabileceği, sevileceği bir evde… Topik’i yeni evine yerleştirdikten sonra bir başka yavru köpekle tanışıyoruz. O, yarım kalmış bir inşaatın kuytusunda doğmuş, sokak köpeği bir annenin birçok yavrusundan biri. O ve kardeşleri yarı aç yarı tok uyuyorlar, bir deri bir kemik olan annelerinin sütü onları besleyemiyor. Üstelik havalar çok soğumuş, üşüyorlar. Biraz büyüdükten sonra anneleri onları Türkan Teyze’nin evinin önüne götürüyor, biliyor ki bu iyi kalpli kadın onların karnını doyuracak. Sokak köpeklerini besleyen Türkan Teyze’nin “Pamuk” diye seslenişine kadar onun bir adı bile H yok. Pamuk’un mutluluğu öyle pek uzun sürmüyor, çünkü annesi ve kardeşleri “birileri” tarafından zorla götürülüyor. Pamuk saklanıp kurtulan tek sokak köpeği. Her gün Türkan Teyze’nin evinin kapısına gidip bekliyor. Fakat yaşam değişim ve dönüşüm demek. Bunu anlaması uzun sürmüyor… Topik’i hüznüyle baş başa bırakıp Bobo’nun iç burkan öyküsüne yelken açıyoruz. Bobo, Çoban Yusuf’un bir zamanlar çok sevdiği çoban köpeği. Ama Bobo yaşlanıp da iş göremez hale gelince sahibi onunla eskisi gibi ilgilenmez olmuş. Bobo yaşamın değişim ve dönüşüm olduğunu anlamakta gecikmiyor, istenmediği yerde durmaması gerektiğini düşünüp yola koyuluyor. “Kuyruğunu bacaklarının arasına aldı. Sırtı ona dönük olan Çoban Yusuf’a, otlayan koyunlara, sürüyü kontrol etmek için birbirinden uzak iki noktaya oturmuş, dilleri dışarıda, kulakları kirişte yavrularına son kez baktı. Başını eğip köye doğru yürüdü.”(s. 44) Bobo uzaklara giderken, adı olmayan ama köyde “Dertsiz” diye bilinen köpekle karşılaşıyor. Dertsiz, Cemil Kavukçu’nun kurguya ustaca oturttuğu bir ‘karakter’. Dertsiz, Bobo’ya özgürlüğün tadını çıkarması önerisini getirirken özgürlük, tutsaklık, kalmak, gitmek, koşullanmışlık, gibi pek çok kavramla yüzleştirir okuru. Kitapta çok etkileyici bir başka yan karakter de Sakat Köpek; bir bilgenin sesi olup düşündürüyor okuru. “…Çok acı çektim, çok ağladım, günlerce inledim, ama kimse yardım etmedi. Her acı gibi o da bir süre sonra dindi. Bütün acılar bir gün biter arkadaşlar, ama izi kalır.”(s.87) Bobo, Pamuk ve Topik’in yolları nasıl kesişir bunu anlatacak değilim elbette. Yaşadıkları onca olaydan, atlattıkları tehlikelerden sonra buluştukları yerin şartları onları ortak planlar yapmaya itecektir. Kimi zaman çaresiz kalırlar yaşamlarında ama bu çaresizlik çözümsüzlüğü getirmez. Bobo, Pamuk ve Topik çöküşleri yaşar, sıkışıp kalır fakat bu çöküşleri bir biçimde onarırlar. Bu açıdan bakıldığında, Kavukçu’nun yetişkinler için yazdığı romanlardaki karakterlerle Bobo, Pamuk ve Topik arasında benzeşim kurabiliriz. Dramatik sonuçları çocuklara yazmak kolay değildir, onların ruhunda olumsuz izler bırakmadan bunları anlatmak ustalık gerektirir. Yetişkin için yazarken bu tür kaygılarınız yoktur, bu nedenle çocuklar için yazmak daha zordur. Kavukçu, hüzünlü bir anlatıyı çocuklara öylesine bir dille, onları zedelemeden, duygusal incinme yaratmadan anlatmış ki, buna şapka çıkarmamız gerekir. Cemil Kavukçu okurları iyi bilir, küçük insanların dünyalarını anlatır o. Diyaloglarda çok başarılı, yetkin bir dili olan, sokağı iyi yansıtan bir yazardır. Havhav Kardeşliği Bopato, yazarın genel çizgisinin dışında bir anlatı değil. Yetişkinler için yazmış olduğu öykü/romanlardan ayrılan yönleri de var elbette, bu da akademisyenlerin araştırma konusu olur belki bir gün… Havhav Kardeşliği’nde dikkat çekmek istediğim bir başka nokta da, bu kitabın duygu eğitiminde kullanılabilecek yetkin bir örnek oluşu. Köpeklerin yaşamlarını, yaşamlarındaki yarılmalar anlatılırken onların hüzünleri, kaygıları, sevinçleri, direngenlikleri, onurlu duruşları, ürpermeleri başarıyla dile getirilmiş. Örneğin, “Sokaklar tehlike doludur” önermesinden yola çıkarak bunun bir köpekte yarattığı korku ve kaygılar ele alınmış. İç acıları, iç çalkantıları verilmiş. Öykü dili dinamiği ile yazılmış bu roman, bir olaya ya da duruma farklı açılardan bakmaya çalışmanın ipuçlarını da barındırıyor. Eğitimciler kitabın bu özelliğinden yararlanarak duygu eğitimi çalışmaları yapabilirler metin üzerinden. Evde bakılarak şımartılmış olan Topik’in sefaletle, açlıkla tanışması, sokaklarda yiyecek araması ve köpeklerin “karın doyurmak” gibi yaşamsal bir nedenle kurdukları gruplara tutulan büyüteç, yoksulluğu anlamak ve anlatmak için, birer imge gibi kullanılmış. Aç olan köpeklerin kurdukları sokak grupları, yazarın yapıtıyla dünya görüşü arasındaki ilişkiyi sosyolojik bir yaklaşımla açıklamaya da olanak verecek denli başarıyla sergilenmiş. Yetişkinler için yazanlar çocuklar için yazmaya “soyunduğunda”, onları bekleyen en büyük tehlike yaş grubuna uygun dili yakalamak ve konu yapılandırmasındaki sorunlardır. Kavukçu’nun dilindeki yalınlık ve içtenlik çocuk okura sıkılmadan okuyabileceği bir metin sunuyor. Yetişkinler için yazanların, çocuk tarafından kolayca anlaşılabilir olanı başarması zordur! Bu zorluğu da aşmıştır Kavukçu. Bobo, Pamuk ve Topik’in ortak özelliklerinden biri nereye ait oldukları konusunda kafalarında kocaman soru işaretleri barındırmaları. Okuru düşünmeye yönelten bir başka soru da onları “yaşamda yitirenler, itilmişler” sı nıflamasına sokup sokamayacağımız. “Adsız olmak” konusu da alt metinde başarıyla işlenmiş. Bunu kendi içinde tartışan çocuk okurun varacağı sonuçları kestirmeye çalışmak bile çok eğlenceli. Çünkü çocuklar en başarılı eleştirmen! Kentler, köyler, sokaklar, insanlar, hayvanlar üzerinde düşünürken okura felsefe kapısını açan yönleri de var bu romanın. Bobo, Pamuk ve Topik yaşayan karakterler olup gözümüzde canlandığında, onlarla birlikte değerdeğersizlik kavramları üzerine de kafa yoruyoruz. Onların iç dünyasının ipuçlarını yakalarken özdeşim yapma olanağı da veriyor metin. Çocuk okur, karakterlerle özdeşim kurabildiğinde o kitabı sevmiş demektir. Sevmek, alışkanlık edinmenin anahtar sözcüğü. Eğer kitaplarla dost nesiller yetişecekse, onları severek okuyacakları kitaplarla buluşturmamız gerek. Havhav Kardeşliği bu sevgi bağını kurabilecek, okuru eğlendirip düşündürürken onu geleceğin iyi edebiyatına hazırlayacak bir kitap. “Bu kitabın devamı olmalı…” dediğim anda gördüm son sayfanın son satırını. Ne mi yazıyor? Söylemeyeceğim, en güzel sürprizi bozmayayım! Bopato’nun yaydığı sıcaklığın kucağında, keyifli bir okuma bekliyor her yaştan okuru. ? www.maviselyener.com *Havhav Kardeşliği – Bopato/ Cemil Kavukçu/ resimleyen: Mustafa Delioğlu/ Can Çocuk Yayınları/ 2010/ 102s/ 9+ SAYFA 28 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1049