Katalog

Daha önce John Lister’in Sağlık Politikası Reformu kitabını yayımlayan İnsan Sağlığı ve Eğitim Vakfı (İNSEV) Yayınları, editörlüğünü Michael Marmot ve Richard Wilkinson’un yaptığı ve 2006 yılında İngiliz Tabipler Birliği (BMA) Halk Sağlığı Kategorisi Birincilik Ödülü’nü kazanan Social Determinants of Health (Oxford University Press, 2006) kitabını Sağlığın Sosyal Belirleyicileri adıyla Türkçeye kazandırdı. Ë Fatih ARTVİNLİ ünya Sağlık Örgütü’nün tanımına göre sağlık “yalnız hastalık ve sakatlığın olmayışı değil, bedenen, ruhen ve sosyal yönden tam bir iyilik hali.” Sağlığın bu tanımı üzerinde, özellikle de “tam iyilik hali”nden neyin anlaşılması gerektiği konusunda çeşitli tartışmalar süregeldi. “Tam iyilik hali”ni sağlayacak şeylerin neler olduğu, insanların “sağlık”lı bir şekilde hayat sürmelerine imkân tanıyacak olan çevre ve yaşam koşullarını kimin ne şekilde hangi ölçülerde sağlaması gerektiği gibi noktalarda süren tartışma, zamanla, “tam iyilik hali”ni hangi siyasal sistem ve örgütlenmenin gerçekleştirebileceği sorusunu da içerecek şekilde daha geniş bir boyuta taşındı. Sağlık ancak güçlü bir sosyal örgütlen Sağlık politikaları ve hakkına dair bir çalışma: Sağlığın sosyal belirleyicileri me bağlamı içerisinde gerçekleşebilir ve yoksulluk, eğitim, barınma ve diğer sosyal etmenleri dikkate almaksızın başarılı bir sağlık uygulaması ve “sağlık hakkı”ndan bahsetmek mümkün değil. Sağlığı daha geniş ifadeyle “iyilik hali”ni belirleyen ve bireyin içerisine doğduğu ve içerisinde sosyal olarak kalıplandığı tüm yaşam koşulları ve değişkenler, “sağlığın sosyal belirleyicileri” kavramıyla tanımlanıyor. Yani sağlığı, “hastalık” “teşhis” ve “tedavi” üçleminden sıyrılarak ele almak ve “nedenlerin nedenleri”ne odaklanmak gerekiyor. Araştırmalar, ülkeler arasında ve içinde yaşanan sağlık eşitsizlikleri gibi hastalıkların da “zengin” ve “yoksul” hastalıkları şeklinde ayrıştırılabilecek farklılıklarının kökeninde yatan temel nedenin büyük ölçüde “sınıfsal” olduğunu ortaya koyuyor. Örneğin Bir İskoç şehri olan Galsgow’da, en yoksul bölgelerde yaşayan insanların yaşam beklentisi, en zengin olanlardan 12 yıl daha kısa, benzer şekilde ABD’de yoksul bölgelerdeki siyahi erkeklerin yaşam beklenti Michael Marmot si, zengin beyaz erkeklerden 20 yıl daha kısa. Sosyal sınıf ve gelir eşitsizliğinin sağlık üzerindeki doğrudan etkilerini tespit ederken, yazarlar alan araştırmalarıyla belli başlı değişkenlere dikkat çekiyor: Yoksulluk, kişisel gelir, tıbbi bakım sağlanmasındaki farklılıklar, sosyal yardım aktarımları, kadınların işgücüne katılımı, okuryazarlık, alkol tüketimi, eğitim düzeyindeki farklılıklar, medeni durum, sigara içmeiçmeme durumu, hanehalkı büyüklüğü, etnik farklılıklar, şehirleşme, toplumsal ayrımlar, işsizlik, bölgesel yoksunluklar, obezite, sosyal sermaye, nüfus yoğunluğu, diyet, suç oranı, fiziksel etkinlikler vb. Sağlığın sosyal belirleyicileri olduğunda, odaklanmamız gereken nokta kişinin şu ya da bu hastalığa götüren kolesterol ya da kan basıncı gibi biyolojik belirteçlerin tespiti değil arka planda yer alan temel belirleyicilerin açığa çıkarılması. Örneğin, insanların doymuş Richard Wilkinson yağ ve tuz oranı yüksek gıdaları tüketmeleri bir kazanın sonucu. Bu durum gıda arzı yapısı, kültür, alım gücü, bulunabilirlik ve yanısıra diğer etkilerle ilişkilidir. Kitaptaki ilgili makalenin başlığı ile ifade etmek gerekirse “gıda politik bir mesele”. Tıpkı sağlığın “politik bir mesele” oluşu gibi. Halk sağlığının en önemli bileşenlerinden birinin “politika yapmak” olduğu düşünülürse, bu açıdan da kitabın Türkiye’deki halk sağlıkçıları, sağlık politikalarıyla ilgilenenler, sağlığın sosyal ve ekonomik arka planı ile daha geniş bir perspektiften sağlığın somut politikalarla ilişkisini merak edenler için çok önemli bilgiler içeriyor. Her makalenin sonunda yer alan “politika önermeleri”, yeni politika üretmek ya da var olanı değiştirmek için izlenebilecek yollar konusunda çok değerli yöntem ve deneyimleri aktarıyor. Sağlığın Sosyal Belirleyicileri bu alanda şu ana dek yapılmış “en kapsamlı” araştırma olarak biliniyor ve özlü anlatımıyla sadece uzmanlarının değil toplumların “iyilik hali”yle ilgilenen herkes için temel başvuru metni özelliği taşıyor. Michael Marmot, Türkçe baskıya yazdığı Önsöz’de çalışmanın amacını şöyle özetliyor: “Amacımız, tüm toplumlar ve halklar için anahtar konumdaki bir sorun sağlığın adil paylaşımı hakkında en iyi bilimsel kanıtları ortaya koymaktır. Dünya genelinde, bundan daha önemli başka ne olabilir?”? Sağlığın Sosyal Belirleyicileri/ M.Marmot, R.G.Wilkinson, Çeviren: İ.KayıY.Yasin/ İnsev Yayınları/ 411 s. Kitabı edinmek için: www.insev.org.tr D A A yın Şiiri ARİF DAMAR varoluş titreşimleri (arya) éxilé sur le sol au milieu des huées ses ailes de géant lempèchent de marcher AlbatrosBaudelaire vücud iklîminin sultanısın sen ve mutsuz sokaklarda dokundu. çaresizliği metruk binalarımın. ve çelimsiz kırantalar oturuyordu kemerli girişlerin eprimiş mermer basamaklarında. ve boz kaldırımlarda hap satan çingeneler büyülü gözlerle çekiyorlardı kurbanlarını. ve tepebaşının kaldırımlarında çürüyen sevi kokuşmuş dereciklerle sızıyordu meyhane kapılarındaki birikintilerde yakamozlanan neon süprüntülerine. efendim derdimin dermânısın sen özlenen düşüydün yaklaşan güzlerimin. ve çiçek yosunlu saksılarımda kuruyordu birer birer. ve sisler uzanıp soluk yapraklarına üşüyen pencerelerimin resmini çizmişti gün sonlarının kızıl tuvallerine. bi cismi nâtüvânın canısın sen sîm haikularda arıyordum aşkımın dağılan anılarını. ve uzun sofalarda çizilen kader ve yılgın eylül îmâsı berkitmedeydi kalbime saplanan bıçaklarını hüznün. içimde yitirdiğim kuğuların solgun ihtirâsı ve ufuklarımda biriktirdiğim mücellâ ölüm... efendim derdimin dermânısın sen odun kesiyordum güney dağından ve kömür yakıyordum ormanda. yüzüm duman rengi toz ve kül lekesi. şakaklarımda gri saçlar ve on kara on parmağımda... odun kesiyordum güney dağından ve hiçbir şey bilmiyordu konuşanlar ve bilenler susuyordu ve kömür yakıyordum ormanda. ve rüzgar fısıltılarıyla akıp bitiyordu hayat. ? CUMHURİYET KİTAP SAYI 1044 ralık/2009 ve bu ayı da kapsayan edebiyat dergilerinden: Afrodisyas Sanat, Akatalpa, Asbük, Akköy, Arkadaş, AZ Edebiyat, Berfin Bahar, Deliler Teknesi, Denizsuyukâsesi, Dize, Edebiyat, Eliz Evrensel Kültür, Gediz, Gösteri, Hayal, Heves, Karakalem, Karşın, Kertenkele, Kitaplık, Lâcivert, Mor Taka, Patika, Sanat ve Hayat, Sincan İstasyonu, Sunak, Sözcükler, Şehir, Şiirce, Şiir Sanatı, Tavır, Tay, Varlık, Yasakmeyve, Yazılıkaya, Yeniyazı ve Yedi İklim’de yer alan şiirleri okudum, inceledim. Ve Ali Günvar’ın Yedi İklim dergisinde yer alan dört uzun bölümden oluşan “Sürgün Şarkıları” adlı şiirini Ayın Şiiri olarak değerlendirdim. Yedi İklim dergisi bilmem nasıl söylesem İslâmcı mı desem yoksa dindar mı desem evet çıkardıkları bir dergi. Ali Dündar da bu güzel şiirini bu dergide yayımladığına göre derginin dünya görüşünü paylaşıyor diye düşünüyorum. Ali Günvar’ı uzun yıllar önce sanki tanışıyoruz gibi anımsıyorum. Hattâ benim bir şiirimi beğenmediğini kendisi değil de bir arkadaşından duymuştum. Oysa öteki şiirlerim için böyle düşünmüyormuş. Neyse, yıllar önce işte. Ali Günvar’la aynı dünya görüşünü paylaşan İsmet Uzel ve Sezai Karakoç gibi kültürlü aydın kişilerden. Zaten “Sürgün Şarkıları”nda yer alan başka ve yabancı kimselerden yaptığı alıntılar buna tanıklık ediyor. Şiiri yukarıda söylediğim gibi çok uzun. Ben ancak bir bölümünü sunabileceğim okurlara. Merak edenler bir Yedi İklim dergisi edinerek oradan okuyabilir. Ali Günvar’la konuşma olanağım olsaydı, kendisinden rica ederdim seçeceği parçayı, bölümü. İsmet Özel’i seçerken öyle yapmıştık. Ne yapalım, sağlık olsun. Artık bu bölümü ben tek başıma seçmek durumundayım. Şiiri bütün dikkatimi vererek kendimce en güzel parçasını siz, değerli okurlara sunuyorum. İyi okumalar dileklerimle. Ali GÜNVAR 1953 yılında İzmir’de doğdu. İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’ni bitirdi (1978). Üç sayı süren Üç Çiçek dergisinin kurucuları arasında yer aldı (1983). 1986’da arkadaşları ile birlikte kurduğu Şiir Atı Yayıncılık’ta Şiir Atı kitaplarını yayımladı. Şiir ve yazıları 1978’den itibaren Birikim, Yazko Edebiyat, Yazko Felsefe, Yazko Çeviri, Gösteri, Oluşum, Üç Çiçek, Poetika, Şiir Atı, Yedi İklim, Kitap Zamanı ve Est et Non gibi dergilerde yayımlandı. Üç şiir kitabı var: Çarpık Hüzünler Kantatı (1984), Anthropomorpus (1987), Eyzan (1997). SAYFA 20