Katalog

Melisa Gürpınar’la yeni şiir kitabı ‘El Yazısı Yılları’ üzerine ‘Yıkıcı şeyler yazmamalıyız gelecek adına’ Bunca yıl üşüdü duyarlılık duvarına sırtını vererek… Alışmadı hiç içine işleyen soğuğa. Sordu, sorguladı durmadan onu her sabah yatağından çıkaran kaygıları… Susmadı, susamazdı… Ülkesinin hallerinden, gidişatından kaygıları dize dize eklemlendi günlük yaşamın kaygılarına şair yürekte. Panzerlerin, erk oyalamalarının önüne dikildi dizeleri. Şiirini yandaşlık fikrinden olanca soyutlukta donattı günümüz gidişatı da. Şiirin sorunsallarına, insan olma hallerine, anımsanan güne, geçmişe, isyanı ölçülü, yüreği sevgi dolu, sesi, soluğu önce çocuklara sonra kitlelere adanmış bir Melisa Gürpınar, bir Elyazısı Yılları okuyacağınız. Gürpınar’la yeni şiir kitabı Elyazısı Yılları‘nı konuştuk. Ë Gamze AKDEMİR “(…) Hangi kentte uyansam,/ bir de bakıyorum/ binlerce cüce/ yürüyor caddelerde, / takkelerle külahlar/ karışmış birbirine./ Kime güvensem, köle olmuş/ bir yoklar ülkesinde,/ ilişmiş/ teneke bir sarayın/ kapısına yüzsüzce.” (Düş Gezintisi adlı şiirinden) lyazısı Yılları, Melisa Gürpınar’a en çok neleri anımsattı, hangi duygularla yola çıkarttı? En çok dünden yola çıkıp bugüne gelmeyi bana arzu ettirdi. Bugünden hiç kopamazdım, bugüne çok sadık kaldım ama dün de hiç aklımdan çıkmıyordu. İkisi arasında bir bağlantı noktası kurmaya çalıştım. Bir de kendi konumum, bu kitabımı yazdığım yıllarda biraz daha rahatsız oluşum, biraz daha dünyaya veda gibi, biraz daha yaşlılığın naifliğini taşısın istedim. Ama ozanlığın sertliğini, toksözlülüğünü taşısın da istedim. Yani çelişkilerle, bir anlamda gitgellerle dolu bir kitap oldu. Sadece yaşlılık değil gençlik de var... Evet ama bugünkü konumumu da ihmal etmedim. Ne kadar zamanlık bir emeğin ürünü Elyazısı Yılları? Benim tüm kitaplarım aşağı yukarı 34 yıl aralıklarla yayımlanıyor. Bu da öyle, yazılma süreci 3 yıl. Belli bir zaman aralığından sonra artık daha fazla oynamayı sevmiyorum çünkü üzerinde ne kadar uğraşırsanız o kadar çıkmaza girebiliyorsunuz. Yıktıkça yeniden yapmak gerekiyor şiiri ve bu sonsuz bir uğraş. Bir yerde, aynı romanı bitirir gibi bir şiir kitabını da bitirmek gerekiyor. O nedenle süreyi ve süreci fazla uzatmayı tercih etmiyorum. Elyazısı Yılları çok bağlamlı, çok oylumlu yapıtlarınıza en güncel örnek kuşkusuz… Çocuklara gülümseyiş de var, mitoloji de… Devlete, erke sesleniş de var, panzerlerin önüne dikiliş de… Var evet… Bugün Gazze’de olanlarla örtüşen bir “Sarı Çiçek” şiiri de var. Sanki bugün yazılmış gibi... Aynısı birkaç yıl önce de yaşanıyordu ben ona da kayıtsız kalamazdım. Gözümüz dünyaya açıkken onun bir ucundan şiire de girmesi lazım. O benim sorumluluğumdu, yani şair sorumluluğundan da öte insani sorumluluğumdu. Elimdeki tek aracım da, isyanımı şiire benzeterek yapabilmekti. Ama bu kadarcık bir şey yapabilirdim; onu da bu kitaba aldım tabii. ‘Şair yürek’te duygusal anlamda bir SAYFA 4 E panik yaşanıyor mu? Çok yaşanıyor, bir şey yapamamanın, hiçbir şey yapamamanın paniği yaşanıyor. Bu, şiirinizin tadını daha da dramatikleştirir mi? Onu hiç düşünmedim. Şiir işçiliği içinde, böyle güncel hatta çok acılı, trajik insani konuları koyarak öyle bir arttırıma gitmedim. O zaman çok daha uçlarda bir şiir yazabilirdim. Her konuda; sadece bir yönde değil, çok uçlarda yazmak mümkün. Ya da bir şeyi sırtlamak... “ŞİİRİMDE YANDAŞLIK YOKTUR” Şiirinizde yandaşlık fikri yok, hiç kimseyi harcamak da yok… Tabii. Hasmane değil ama yandaşlık da yok. Ötekileşmek, ayrışmak bunlar bana biraz ters geliyor. Ölçülü ve anlayışa dayalı bir tepki vermek istiyorum. Hep ölçülü ve karşımdakini de anlamaya çalışmakla ilintili tepkilerim var… Bu yaklaşım her zaman bütün yazdıklarımda etkili oldu, düzyazılarımda da öyle. Kendimi hep şöyle bir denetlerim, yani duygusallığa ya da yandaşlığa kapılıp veryansın etmem. Elyazısı Yılları’nda da bu böyledir. “Sevgi ile İsyan” adlı şiirinizden bir alıntı: “(…) Eğer sevgi ve isyansa/ içinde eriyen cevher,/ hiçbir şey karşılığında/ ve hiçbir pazarda/ satma çocuğum/ bu ateşi kolayca.” Peki isyan duygusu… Biçeminizde sıklaşır mı/sıklaşacak mı? Gençliğimden bu yana isyanımı çok ölçüde kullandım. Çünkü isyan hem kendini hem karşısındakini yıkan bir şey. Eğer bir şey yapamıyorsanız bu kuru kuru isyan. Yani yaptırımınız yoksa ucunda, böyle bir umudunuz yoksa, insanın kendi ruhsağlığını bozmaya ya da karşısındakine isyan ettiği konuların gelişmesi için olanak vermeye yarıyor bu. Yalnız Elyazısı Yılları’nda değil diğer yapıtlarınızda da geleceğe umutla bakmak, çocuğa seslenme özellikle var, geleceğe ille de umutla bakma var. Hayatın özünde bu var. Bir şair olarak, duyargaları bu kadar açık bir aydın olarak, bir birey olarak, duygulara yenilmeden ya da kapılmadan demeli devam edebilmek zor değil mi? O kadar zor bir şey yaptığımı düşünmüyorum ama tüm yılgınlıklara rağmen bütün ömrümüz gene bir sürü olaya rast geldi, biliyorsunuz Türkiye’nin gündemini. ‘60’lara ya da çocukluğumuza döndüğümüzü varsayın, o günkü değer yargıları, içinden çıktığımız koşullar hiç de elimizden tutup, umut verip, bir yerden kaldırıp bir yere götürmeye yönelik değildi. Hep tırnağımızla kaza kaza, toplumun ve çevremizin genel kabullerini buna alıştıra alıştıra ulaşmaya çalıştık hedeflerimize. Yorgunluk hep vardır ama bu yorgunluk umutlarımızı bitiremedi, bitirseydi gelemezdik bugünlere. “Siz geldiniz de ne oldu, ne değişti, hangi taş yerinden oynadı” derseniz, bir bireyin bu kadar iddiası olamaz derim. İşte böyle zamandan zamana belki kalacak, belki kalmayacak birkaç işaret fişeğini bulabilir okurlar yapıtlarımda. Yapabileceğim buydu, budur. Uğraş alanım ve ruhum bundan fazlasına izin vermiyor. Bu kadar az etkileşim içindeki bir uğraşta, bir de umutsuzluk yayarsak olmazdı. Çünkü ben de bir umut ile yazıyorum. Hem kendi bilincimden hem de gelecek günlerden, yani bana olmasa bile kuşaklar sonrası için dünyada yaşanabilir anların umudunu taşıyorum. Hatta belki şiirin bile gündemde kalabileceğini hâlâ umut etmekteyim. Çünkü bu şiir olayı da genetik bir olay. Sözel eğilimler, sözel yetenek ‘genetiğin bastırması’dır. Yani insan istedim diyerek ya da biri bana ille yaz dedi diyerek şair olamaz. Genetiğin bastırmışlığı vardır, bir de sizin o yönde ağırlık koymanız vardır. Biliyorum ki gene bu ‘genetik bastırması’ ağır basan, yeteneği ağır basan gelecek kuşaklar da bu sözel olaya, şiire, söz dizimine bir eğilim olur. Bunun yürümesi için de bizler bugün umutsuz, yıkıcı şeyler yazmamalıyız gelecek kuşaklar adına. Yıkım günlerine biz de katkıda bulunmamalıyız. Yıkım günlerini her an bir dize ile onarmaya çalışmak, bir güzellik ile onarmaya çalışmak iradesini göstermeliyiz. Elbette sanatın en önemli gücü de bu… Sanatçılar da küçük güzellikler, umut larla katkıda bulunmalı insanlığa elbirliğiyle. Yoksa hepimiz her şeyden elimizi ayağımızı çekelim ve köşemizde yeise kapılalım. Çünkü gündem bizden bunu istiyor. Yeise ve korkuya kapılmamızı istiyor. Ben de öyle şeyler yok, olmasına da izin vermeyeceğim. Melisa Gürpınar ve Gamze Akdemir. “YIĞINLAR YOK SAYILIYOR” Yok olup giden bireye vurgu… Hele ki “Yaşlılık Günlüğü” adlı şiirinizde… Soruya ne hacet aynen alıntılamalı; “Artık fasıl dinlenmiyor/ evlerimizde,/ kapıları şenlendiren/ ayak sesleri de/ duyulmuyor nedense,/ kimseler öksürmüyor/ ve ceplerine tütün dökülmüş/ ceketleriyle/ o yaşlı adamlar/ ikinci mevki tramvaylarda/ kalp sektesinden/ ölmüyorlar galiba peşpeşe./ (…) bir kayanın üzerine iliştim./ Terlemişim./ Bir iki düğmemi çözdüm ki/ ne göreyim,/ paltomun içinde yokum!/ ‘Oh’ dedim,/ şimdi nispeten/ daha hafifim,/ kimseye sezdirmeden/ buharlaştı demek bedenim.” Tabii bütün yığınlar yok olup gitmese de yok sayılıyorlar. Kendim için de bu böyle. Hepimiz bir ‘yoksanma’ içindeyiz bir anlamda. Ortam budur. Sade taşla, sopayla, silahla değil sözle de şiir yoluyla bir savunmaya geçebilir insan. Bu şiirin de bir yanı tabii, bütün amacı değil ama bu da susturulmak isteniyor. Önce roman bitti dediler 2030 yıl önce, sonra tiyatro bitti dediler bütün dünya genelinde. Ama istekler bitmiyor her yeni gelen kuşak yeni bir şey keşfederken. Dediğim gibi, bu sözel eğilimler genlerde var. Gereken yanıtı ister istemez veremiyor toplum yüreği de... Mesajı alıyor ama… Ama toplum başka şeylere, başka değerlere yönlendiriliyor. İşte o zaman bu çatışma yaşanıyor ve mesela şiir yazanlar çok zorlanıyorlar. Bu bir kişinin bir kişiye ettiği kötülük ya da bir toplumun bir yazara gösterdiği ilgisizlik değil. Genel olarak toplumlar başka şeylere, başka oyalanmalara yönlendiriliyorlar. Pop kültürü denen şeye zaman harcama, yani uyutulma, bir toplum bilincinin boşaltılması eylemi var. İnsanlar bu baskının altında ister istemez şiire yer bulamıyor. Başbakan’ın birkaç şiir okumasıyla halkta şiir sevgisi canlanmıyor yani. Bilinçlerimiz pek çok sanata karşı köreltilmiş. Artık piyasaya, borsaya endeksli bir mutluluğu var insanların. Sanat çok kıyıda kalıyor. Şiir daha da kıyıda. Oysa şiir bir de bizim geleneğimizde var. Ama ¥ yok ediliyor. CUMHURİYET KİTAP SAYI 998