Katalog

Türkçe Günlükleri 26 Ağustos Salı brahim Yılmaz’ın mektuİ bunu, “teknik” bir soru içerdiği için epeyce beklettim. İbrahim Yılmaz, İngiliz arkadaşlarının Türkçe öğrenmelerinde yardımcı olurken akıllarına takılan bir soruyu aktarıyordu mektubunda. Ali ev satıyor. (B.siz N. herhangi bir ev) Ali evi satıyor. (B.li N. bilinen bir ev ) Bu örneklerde eklendiği sözcüğü belirtili nesne yapan “i”, herhangi bir sözcüğü sevmek eylemine bağlı belirtili nesne durumuna soktuğunda, ilk örnekte olduğu gibi, İngilizcedeki “the” anlamını neden katmıyor? Soru bu, örnek de şuydu: Ali balık seviyor. ( B.siz N. herhangi bir balıkgenel) Ali balığı seviyor (B.li N. ancak belirli bir balık anlamı da çıkabilir veya genelherhangi bir balık anlamı da çıkabilir) “Sevmek” eyleminin nesnesi durumuna sokulan sözcükten çok, “sevmek” eyleminin anlam özelliğinden dolayı farklılaşıyor durum. Sevmek eylemi, yanına belirtisiz nesneyi pek istemiyor. “Ali ev seviyor.” değil, “Ali evi seviyor.” diyoruz. “Ali doğa seviyor.” değil, “Ali doğayı seviyor.” Bu yüzden “sevmek” eylemiyle birlikte kullanılan belirtili nesne, genel bir anlam ifade ediyor. Nesneler çoğul yapıldığında da durum aynı. Sözgelimi “satmak” eylemi çoğul nesne ile kullanıldığında anlam sınırlaması oluyor; ama aynı nesneler “sevmek” eylemiyle kullanıldığında anlam sınırlanmıyor: “Ali evleri satıyor. (bilinen evleri) Ali balıkları satıyor. (bilinen balıkları) Ali balıkları seviyor. (Anlam genelleşiyor.) Ali evleri seviyor. (Anlam yine genel.) 3 Eylül Çarşamba arık Konal, düzeltme T iminin kullanıl FEYZA HEPÇİLİNGİRLER 31 Ağustos Pazar az tatilinden önce söz Y edemediğim ki tapları, masamın üzerinde dönüşümü bekler buldum. Erendiz Atasü’nün, 1996 Orhan Kemal Roman Ödülünü kazanan “Dağın Öteki Yüzü” adlı romanı yeni bası mıyla Everest Yayınları arasında yayımlandı. Tahsin Şimşek’in “Afrodisyas’tan ‘Günaydın Yeryüzü’ne” (Afrodisyas Sanat Yayınları) adını verdiği resimli kitabı hem denemelerini, hem de kimi özel kişileri de tanıttığı ve memleketi Karacasu’dan İtalya’ya, Japonya’ya uzanan gezilerinin izlenimlerini kapsıyor. Üstün Akmen’in “Bay Kuş”u (Evrensel Basım Yayın), alt başlığında çok güzel tanımlandığı gibi, “öyküsel denemeler”. Yazarın yaşamının içinde yer alan bütün düşünsel etkinliklerine yer veren, tiyatro başta olmak üzere, müzik, edebiyat, felsefe, siyaset gibi uçsuz bucaksız denizlerde kulaç attıran, okuru sıcak kumlardan alıp vücudunun “cosss” edeceği serin sulara bırakı bırakıveren tarihsiz günlükler... Sevgi Ünal’ın “Özgürlüğü Severim Ben” (Etki Yayınları) kitabı, gezi izlenimleriyle, düşünsel izdüşümlerle, Fazıl Hüsnü Dağlarca’dan “Doğada ilk kirlenmedir ülkelere bölünmesi yeryüzünün” gibi, Kemal Özer’den “atımı / bir yerde duramamanın / güzelliğine bağladım” gibi düşündürücü alıntılarla renklenmiş günlük tadındaki denemelerden oluşuyor. ması; daha doğrusu kullanılmamasıyla ilgili rahatsızlığını dile getiren bir mektupla birlikte bu imin nasıl kullanılacağını Dil Derneği’nin Yazım Kılavuzu’ndan özetleyen bir de yazı göndermiş. Kim bilir kaçıncı kez değinmiş olacağız; ama mademki aynı yanlışlar yineleniyor biz de aynı bilgiyi yinelemek durumundayız: “Şapka” da denen düzeltme iminin kullanımı: Arapça, Farsça kaynaklı sözcüklerde “k” ve “g” ünsüzlerinden sonra gelen ve “ince okunması gereken” “a” ve “u” ünlüleri üzerine düzeltme imi konur. (dükkân, kâğıt, hikâye, mekân, sükun, rüzgâr, yadigâr, ikametgâh, harekât, rengârenk, iskân, mahkum, makus, kâfi, kâbus, bekâr, zekâ…) Yazımları aynı, anlamları ve okunuşları ayrı olan kimi yabancı sözcüklerde de bu im kullanılır. (halahâlâ, halehâle, adetâdet, alemâlem, hayahayâ,dahidâhi, aşıkâşık, lallâl, varisvâris, hâkimhakîm, vakıfvâkıf, vasivâsi, rakımrâkım...) Arapça, Farsça ve batı kaynaklı sözcüklerde “l” ünsüzünden sonra gelen “a” ve “u” ünlüleri üzerine düzeltme imi konmaz. (lakin, lazım, plan, ilan, reklam, selam, layık, plaj, mülakat, felaket, ithalat, istiklal, silah, üslup, lale, laf, klakson, billur, laik, istila, iflas, lahit, ahlak, klasik...) Özel adlarla, belli yazım biçimleri devlet kuruluşlarıyla benimsenmiş olan yer adlarında, bu imin korunması zorunludur. (Bâlâ, Lâdik, Hakkâri, Lâpseki, Kâhta, Lâmia, Nigâr, Türkân, Yadigâr, Âli, Agâh, Hâdi, Hâle, Kâmil, Nâzım, Lâl, Kâzım, Zekâi, Kâmuran...) Nisbet eki olan “i” lerin üzerinde kullanılmaz. Hukukî değil “hukuki”, insanî değil “insani”, millî değil “milli”, iktisadî değil “iktisadi” biçiminde yazılır. Yabancı dillerden dilimize girmiş sözcüklerdeki “uzun ünlü”lerin üzerine de düzeltme imi konmaz. Adalet, rica, şair, vali, hayati, idare sözcükleri, düzeltme imsiz yazılır. Nasıl yazılacağı üzerinde de daha önce durmuş; hatta teşekkür mektupları almıştık; ama bunu da bir kez daha söylemekte yarar var. Üzerine düzeltme imi konacak harfi yazmadan önce, büyük harf yazarken kullanılan tuş (shift) ile birlikte bu işaretin bulunduğu tuşa (3 ya da 2 rakamının bulunduğu tuş) birlikte basılır. Hemen sonra hangi harfe basılırsa o harf düzeltme imli çıkar. ? www.feyzahepcilingirler.com [email protected] Yıldız Teknik Üniversitesi, Türk Dili Bölümü Çukursaray Binası Kat: 2, Barbaros Bulvarı34349 Yıldız / İst. B U L M A C A Önce aşağıda tanımları verilen sözcükleri bulmaya çalışın ve her bir harfi bir yatay çizgi üzerine gelecek biçimde yazın. Sonra çizgilerin altlarındaki sayılara göre bu harfleri bulmacadaki aynı sayılı karelere aktarın. (Kara kareler iki sözcük arasını gösterir. Bir satırın sonunda kara kare yoksa bu, sözcüğün alttaki satırın başına sarktığını gösterir.) Bulmaca tamamlanınca, sorulan tanımların karşılığı olan sözcüklerin ilk harfleri yukarıdan aşağıya doğru bir edebiyat dergisinin adını oluşturacak; bulmaca karelerindeyse, aynı dergide yayımlanan bir şiirden alıntı ve şairin adı ortaya çıkacaktır. 1 B 2 G 3 E 4 C 5 J 6 B 7 A 8 J 9 L 10 L 11 F 12 E 13 K 14 E 15 L 16 G 17 E 18 E 19 A 20 L Hazırlayan: İLKER MUMCUOĞLU I. İlhan Berk’in bir şiir kitabı. 64 22 60 52 23 62 33 76 59 24 21 B 22 I 23 I 24 I 25 E 26 C 27 B 28 H 29 D 30 H J. “... Yaşar” (Ölü Kitap ve Yeni Kuşbakışı adlı şiir kitaplarını da yaratan şair). 31 K 32 F 33 I 34 K 35 C 36 L 37 B 38 H 39 E 40 B 49 45 8 5 78 41 H 42 L 43 F 44 C 45 J 46 B 47 H 48 L 49 J 50 A K. Akışkan (yalnız ünsüz harflerini yazacaksınız). 51 L 52 I 53 B 54 D 55 L 56 B 57 L 58 D 59 I 60 I 61 A 62 I 63 B 64 I 65 B 66 L 67 G 68 C 69 L 70 L 71 B 34 72 31 13 L. Tennessee Williams’ın bir oyunu. Tanımlar ve sözcükleriniz: A. Heykeltıraşlıkta başı, göğsü, bazen de omuzları içine alan sanat ürünü. 72 K 73 H 74 G 75 L 76 I 77 L 78 J 79 G 80 C 20 48 77 42 70 57 75 55 36 D. Sabır (yalnız ünsüz harflerini yazacaksınız). 10 7 61 50 B. Lev Tolstoy’un bir romanı. 11 32 43 G. Kopya. 9 15 66 69 51 10 968. sayının çözümü: A. ORHAN, B. 54 29 58 E. Yağı alınmış sütten yapılan peynir. 1 37 6 40 67 2 79 74 16 H. “Ben yalnız bir kovboyum” diyerek yeni serüvenlere doğru at koşturan çizgi roman kahramanı. 56 46 21 65 53 27 63 71 C. “... belirlemek” (sınırı çizmek). 25 3 18 12 14 17 39 F. Yunan mimarlığının üç biçeminden biri. 4 35 26 44 68 80 28 38 41 47 30 73 SİPRU, C. MIRIL MIRIL, D. ABO, E. NİGARİ BÖYLE YAZDI, F. ANNA KARENİNA, G. ÇÖLDE ÇAY, H. KÜRŞAT BAŞAR, I. MİG, J. ABC, K. KOÇİBEY, L. ÇİÇU, M. IRZ. Şiir: “Hiçbir biçim anlamını dolduramaz/ dolayısıyla boştur/ Hiçbir köprü karşıya geçirmez ayrıca/ Göçebe” CUMHURİYET KİTAP SAYI 969 SAYFA 31