Katalog

öykü yazmaya doğrudan anlamlandırmayla başlayan bir genç yazar, eğer bu yönde donanıma sahip değilse anlamlandırmayı kapalılıkla, bulanıklıkla karıştırabilir. Oysa enikonu gizeme çekilmiş, anlamı özellikle bulandırılmış bir öyküleme, öyküde anlamlandırmaya karşılık gelmeyebilir her zaman. ykude anlamlandırma derken,, olayın, kışının, y ş , ılışkının vb anlatddığı betımcı (hıkâyeci) tan rıyazar tutumunun buakıldığı, vcrımleyen yazarla alımlayan okuı un aynı duzlcmde buluştuğu bır oykulemeyı anlamak gerekıyor Soyut resım yapabılmek ıçın ıl kın nasıl somuttan başlamak ge rekıyoısa oykuye başlangıç ıçın de alışılagelmış oykulemeyle kol lar sıvanmalı bana gore Llbet ya ?ar, bu ılk verımleunı yayımlayıp yayınılamamakta o/guıdur, buna kendısı karar verıı Ne kı oyku ya/maya doğrudan anlamlandır ınayla başlayan bır genç yazar, eğer bu yonde donanıma sahıp dcğılse anlamlandırmayı kapalı lıkla, bulanıklıkla kariştırabılır ()ysa en^opuj gı/emc çekılmış, anlamı ozelldde bulandırılmış bır oykulcme, oykudc anlamlandır maya karşılık gelmeycbdır her za man Bır oyku kapalı, karanlık olabılıı elbelte, ancak oyku bunu ge reksındığı ıçin oyle olur Ya/arın canı oyle ıstedı dıye oyku kaıanlı ğa bırakılamaz ükur, anlatıyı ko layca çozumleyebılsın dıye yapıl ma7 elbette bu 1 Kaldı kı yazınsal metın, ya/aıla okuı atasmda ım zalanmış so/leşme değıldır, ya zarla ya/arın kendısı aıasındadır sozleşme Ne vaı kı so/leşmenın dcnetçtsı, mctnın kendısıdır her /aman Oyku yalnı/ca kcndısınden cl kılatak kuıuluı, ama bunun dıı /enlevıusı dıyelım so/e dokucu su yazar anlağiclıı \ınc de () hal de genç ya/aılaıın bu konudakı deneylemesıne go/ atnıak zorıın lu' Pekı ne yapıyor gcnç ya/ar lar'' Gelın dort genç oykueıınun, ( an Gazalcf nın Annemin Sandığından Daha Mutsuzum (Fpsi ria'nın Yıldızları ((, ıtlcmbık, 2005), Cunhan Kuşkanat'ın Kış Leylekleri (Doğan 2005), Os man Akalın'ın En lyi Korunan Oda (tdıl 2005) başlıklı oykuler demetınde gcvınelım bırlıkte ANLAMLANDIRMA, ARINDIRMADIR Dort yazar da hıkâyecı olarak değıl oykucıı olarak gclıyor onu mu/e Oylcyse anlatnuyor, betını lemıyor, ama anlamlandıraıak, o/leyerek sunuyor oykusunu An cak adını andığım doıt ya/aı da apayrı yollaıdan ulaşıyor bu so nııca Bıı ke7, ya/ınsal yonsemekıın de tumıı de farklı eğılını ıçıncle gorıınuyoı Ilk saptamamı/ bu ol sun So/gelımı Cıa/alcı kaıa anla tıya dayalı olaıak orcıken oyku sunu, Dınç lekeleı serpıştııerek gelıştırıyor Kuşkanat, gorecclı C U M H U R İ Y E T K İ T A P M. Sadık Aslankara Kitaplar Adası Oyküde anlamlandırma gerçeklığın aktanmını dolaysu laştırıyorlar da sonuçta tstcı ıç, dış gerçekçı olsunlaı ıster aykırı, buyuJıı ger çekçı olsun lar dordu de en kısa yol dan oykuyu dokuyup oluşturmaya bakıyorlar Hıkâyeciler de gorulduğu gıbı ardatma ya, betımle meye gırışmı yorlar kesın lıkle Can Cazalcı Annemin Sandığından Daha Mutsuzum (Epsllon/2005) bır anlatımla oruntulerken Aka lın, duşlemcı anlatımı yeğhyor Yaslandıkları yazınsal tutumla u da farklı kuşkusuz oykuculerın Buna gore gerçeklığı ele alışları, bunu ışlcyışlerı de bu yonde de ğışıyor Can Ga/alcı'nın aykırı gerçekçılığe yakın durduğu soyle nebılır Oğıi7 Dınç, tam anlamıy la bır dış gerçekçı, lekcler serpış tırerek anlatması, ı/lenımlerle ye tınmesı bundan Gunhan Kuşkanat, gerçeklığı buğulanmış, buyulu bır tulıın ge rısınden alımlatmaya çabalıyor bızc Buyulu gerçekçi olduğu du şunulebılır bu nedenle onun C)s man Akalın ıse, duşlemlenıeyle yol alırken hep ıç gerçcğı go/ onunde tutuyor Buna goıe ome ğın Dınç, dış gerçekçı tutumuyla oyku kisıleıının davranışlarını, le keler, ı/lenımleıle yansıtmayı on celerken Akalın, buna ters bır tıı tıım sergılıyor ()nun oyku kı^ıle rı ıç gerçeklık yonunde davıan dıklarından, dıişta olııp bıtenler değıl, ıçte yaşanılan fırtınalar onem ta^ıyor Oyleyse Dınç le Akalın'ın gerçeklığe yakla^ım bağlannnda bırbırıne taban taba na ters duıu^ sergıledıklerını du ^unmek olası1 Aynı şekılde, Ga/alcı'yla Ku^ kanat'm geıçeklık algılayı^ı da bırbırıne ters Ne var kı Dınç'le Akalın da, Ga/alcı'yla Kuşkanat da geıçeklığe yaklaşımları açısın dan ortuşen tutumlaı sergılıyor denebılır Çunku dort genç oykuuı, doıt faıklı geıçeklık yansıtımıyla da çıksa karşımıza, bırbıııne ters de duşse, ışleyış teknıklerının ortus tuğu soylenebilıı bu genç yazarla ıın Hepsı dt oyku sanatının ge rektırdığı anlamlandırma ağırlıklı bıı oykutulıık anlayışına yaslana ıak çıkıvorlar gerçekten de kaışı mıza Sol ya da sağ dunya goruşune yaslansalar da oykıınun anlanı landııma kavrayışı bağlannnda bırleştıkleıl, ortuştııklerı kcsin oykuculerın Bu çerçevede gerçeklığe yakla şırken bunu soyutlayıp donuştu rurken yalnı/ arındıımı>orlaı, S A Y I 8 14 Anlatnıak, betimlemek yuk getırdığınden dort genç yazar, oykulemede an lamlandırmayı oncelıyor, bu ne denle de kendı gerçeklık kavra yışjarı yonunde arındırmaya gırı şıyorlar anlatılarını Bunun ıçın esaslı bır temi7İığe gırışıvorlar Oykunun gereksındığını ıçte tu tarken, gereksınmedığını dışarıya atıyorlar Arılık bu ışte, katışıksız lık yanı1 yıllara dağılan ergenlık surecının anlatıya ustalıkla yerleştırılıp ışle nebılmeMnde Adına "a^k" dıye bıleceğımız dclıkanlı duygula nımlarını, bır tulun gerısınden le kelerle aktaran, ızlenımlerını on de rutan yazar arındırma kadar ınceltmeyı de yenne getınyor gorunduğu kadarıyla Gunhan Kuşkanat, "Yeşıl Hırkalı Kadın "da yoğun tumce orgulerıyle sıradan bır durumu, yaşlı kadınla sutçunun tlışkılenışinı ılkın bır buyunun ıçıne buyur edıyor, sonra da bunu Memduh Şcvket Esendal bıçemıyle sıra dan, yapyalın ışlemeye koyuluyor Buyunun ıçıne ınsanı rahatsız edıcı bır gızıl duşunce gırdırmeyı savsaklamadan Kuşkanat'ın da başarıyla anndınp ıncelttığı bır oyku bu 1 Osman Akalın, bır ça lım Borgeb'ı çağrıştıran oyktılerle karşı karşıyagetırıyorbı?ı "Gokkuşağı"nda onun kutuphanesını kullandığı bıle one surulebılır Ancak yıne ıle yerlı, bızden oyku ler bunlar Akalın, ıç gerçekçilığı onemsedığı ıçın hem daı, hem oylumsu/ tuttuöu oykulerını yıne de duşlemcı, ıçlekçı tutumuyla genışletmeyı, yavabılmeyı başarı vor Ancak Akalın'ın anlamlandırmak yenne anlatmayi yeğledığı oykulerı de yok değıl1 "Ahenk", "Saklı Kahraman" bunlar arasın da Otclu oykuculerın de kendı lerını yer yer anlatıcı olmaktan kurtaramadıkJarı gorulebılıyor lon,2()()5),O&u/l)ınç'ınMa ANLAMLANDIRMA. DAMITMADIR Oykudc arındırma derken bu 1 kadarla bıtmıyor ış Arındırma nın yonu ne olacak'1 Nasıl bır yaklaşım benımsenetek'1 Dıl Demeğı'nın Türkçe Sözlıık unde "damıtmak " so/tuğu nun değışkelı anlamı ıçın şu kaı Genç ya/arlar dılde anlatımda kımı ozensızlıkler vansıtabılıyor, şılık verılmış "lnce ınce ışlcmek, hatta otesınde vanlışlıldar yapabı ra7İalıklarından arındırmak, ın lıyor Ancak arındırmanın, damıt eeltmek " manın başarıldığı bır oykuculuk Anlamlandırma, arılıktı, katı te, bu tur eksıklıklerın sonradan şıksizlıktı Damıtma, bunlardan gıderılcbıleceğı kanısındayım ben tarklı bır ış Çıınku arındırdığı kendı payıma nı/ katışıksı/ duruma getırdığı nı/ bır metın, ınteltılmış olmaya ANLAMLANDIRMA, bılır her zaman Bu çok daha SOĞUTMADIR farklı çaba gerektuır An, katışık 1 ladı gclın bıra/ da "soğutma" siz olanın ınce ınce ışlenıp ıncel uzennde dııralım Anlamlandır tılmesı eylemıdır bıı mada soğutma ne anlama gelır' So7gelımı Can Gazalcı'nın Andığım sozlıık, "soğutma" "Kart Sultan" adlı oykusıı bu ıçın de şu karşılığı verıyor "Bırı yonde orneklenebılır Yazar, ken nc, bır yere ya da bır şeye karşı dıne o/gu ıçtenlıkJı bır alaysa duyulan sevgı vc ılgının yok olmayla yaşamın yadırgatıcı çelışkı masına neden olmak " lerınc yaklaşırken, aykırı gerçek So/cuğun bu değışmecclı anla çılıkle akrabalık ıçınde kara anlatı mı uzennde değü de sozlukte yer havasında usa gclmeyecek karşıt almavan bır başka değışmecelı lıkları gostermeye gırışıyor bıze anlamına getırevım ıstıyorum so Bunları cluşunmemi7i sağlıyor zu. Burada boylece dc Arındırması ınceltmesı yerlı yerınde goıunen bır oyku Bıı du rıım, Oğuz Dınç'ın "Ma rıa'nın Yıl dızlan" adlı oykusu ıçın degeçeılı Bcnce oyku nun en başa rılı yanı anla tıcı konu mundakı Oıkun'un Cunhan Kuskanat Kış Leylekleri (Doğan/2005) soğutma sozcuğu, yok etmek de ğıl, araya uzakhk koymak, daha doğnı soyleyışle duygu ozdcşleşı mınden kurtulmak bıçımde alı nabıhr sanıyorum Oyku, ılk çıktığında sıcaktır, yakıcıdır Yalmz okur ıçın değıl, yazarı ıçın de geçerlıdır bu du rum Oykucu, arındırıp damıttığı verımını denetlemeden salıvermemelı, okurun onunc atmamalı 1 bunu Eskıden hıkâyeciler, ozellıkle bu halde bırakabılırdı bclkı, etkı lemeyı c^zdeşleyım bağlannnda alıp tutumunun hıkâye sanatının gereğı olduğunu dıışunerek Ne var kı oyku sanatı, oykulemede etkıye ne denlı açiksa, so7 konusu etkının yol açacağı o/deşleyıme de o denlı kapalı gorunuyor Hatta bu durum, oykude eksiklık olarak da alınıyor Demek kı yazar, verımledıkten sonra bır soğutmaya uğratmak zorunda oykusunu Bu çerçevede Gazalcı'nın, Dınç'ın, Kuşka nat'ın, Akalın'ın verımlerınde soğutmanın yapıldığı oykulerle karşılaşılabılıyor Sozgelımı Can Gazalcı, "Sanlı Oyku" başlıklı verımını yaşamın ıçındcn su/up bunu çehşkıler, ça tışkılar ayıranında hannanlarken soğutmayı unııtmuyor 1 layatın o en geneldekı karşıtlıkJarını hem cle oyku sanatının gereklerıne go re yansıtabılnıek kolay değıl el bette Bıı nedenle yalnız canlı, kı mıl kımıl, etkıleyici, ıçe ışleyıcı değıl, şaşırtıcı, duşundurucu de Oğuz Dınç de "Çarşı ve Yaşlı Ka dın "da oykuyu soğutmayı gerçek leştıımış gorunuyor Yaşlı kadını dengelcıcesıne oykuye yerleştıı dığı anlatıcıdakı başarılı soğutma sı kadar semtten jola çikarak bı/e kentı de duşunduımesı dıkkat çe kıcı yazarın Sevgı Soysal'ın Yenişehir'de Bir Oğle Vakti'ndekı tu tumunda goruîduğunce Gunhan Kuşkanat'ın başarılı soğutmalar sergıledığı oykulerıyle karşdaşıyoruz kıtabında Orneğın "Kuzguncuk Berberı", "Cemıl", "Kopru" bunlar arasında sayıla bdır "Kopru", kopruden atlama ya nıyetlenmış adanıa karşı ba bayla bır soğutma dengesı oluşturuyor sankı Ozdcn Gunay'ın Agora dergısı odulu vcrılen "Kopru Aşklan" başlıklı oykusuyle Kuşkanat'ın andığım oykusu arasında hoş, ınsanın ıçını ısı tan koşutluklar var Osman Aka lın'ın "Yaraların Kılıçla Açılma dı" başlıklı oykusunde Sadul lah'ın oç alma ya da cezalandırma duygusunu başarılı bır bıçımde soğuttuğu soylencbdır Eklemebyım, soğutma, saltık anlamda gerılımın şıddctını den gelemek bıçımınde alınm.ımalı yalnızca Her oykunun buna ge reksınım duyacağı unutulmamalı hıçbır zaman Sonuç olarak Can Gazalcı'nın Annemin Sandığından Daha Mutsuzum, Oğıi7 Dınç'ın Maria'nın Yıldızları, Gunhan Kuş kanat'ın Kış Leylekleri, Os man Akalın'ın En tyi Korunan Oda adlı kıtaplarını arala rında herhangı bır derecelen dırmeye gırmeden, ama eleştı rel haklanm saklı kalmak ıı/e re beğendı&ımı soyleycccgım Si7e de dıyeceğım kı, bu genç yazarların Turk oykucu luğune bıraktığı ılk çığlıkJarı yanıtsız bırakmayın1 Bu arada okuduğum, ma samcla dızı dızı bıııkmış goru nen onlaıca oyku kıtabıyla ro mana, onumuzdekı haftalarda sıravla değıneceğımın dc bdın mesını ısterım doğrusu • SAYFA 23