Katalog

tabu Bana sorarsan Çıngenelerın ozgur ya da ozgur ruhlu ınsanlar oldukları da doğrıı değıl Lvet toplıımun genelınuı dışında yaşadıklan doğru ama kendı ıç lerındc, kendderıne aıt kurallarla yaşı yorlar Kendı hıyerarşılerı var Onlar da herkes gıbı kapana kısılmış durumdalaj Upanya ya gelmeden once Çıngeneler k ılgılı btr algın var mıydu Ihç Çıngene tanıdığtn olnıuş muydu'' Daha sonradan tanıdığında bu algıda bır farkltlık oluştu mu? Olmamıştı ama vardıysa bıle tek farklılık onların sanıldığı gıbı "Ozgur" ınsanlar olmadığinı oğrenmem oldıı Ç ıngenelc r dc vlt t kurmayt ya da ol mayı rıddeden btr ulus davrantsı da gos tt rmeyen topluluklar Çıngene olmamn dışında ortak bır Çıngene kulturu de yok Bır de trtuztk ve çıçt klc ug'raşmaları or tak Senu butun bunlara ragmen neden flamenkonun c MJ damarını Çıngenelt r olusturuyor1 ( ( ok zor bır sorıı Flamenkonun bu yuk bır bolumunun Çıngenelerle ılgısı yok aslında (5ingenelcrın çoğunun fla menkodan haberı bıle yoktur Ancak bu sanat tar/ının gobeğınde gorulurler Sa nırım bunun bıraz da onların sınırda ya şamalan ıle ılgısı var Flamenko her ?a man ıçın dışlanmışların muzığı olmuştur Flamenko son 7amanlarda en kotu do nemlerını yaşıyor decmışın başarılı fla menkoları o sınırdalık olayını ve toplu mun genelının dışında olma olgusunu hıç yıtırmedıler Oysa gunumuzde mut hış paralaı ka/anıyorlaı, çok rahat yaşı yorlar Ne var kı muzıklerının hamlığı ve sertlığı de yaşamlarındakı zorluklardan kaynaklanıyoı Bu zorluk ve sertlık ol mayınca muzıklerı de ozellığını yıtırıyor ]a\on u n bu ın\anlarla ıç ıçe yaşa dın, onların yasadıklarını htssetltklerını anlattın Ama bu anlattıklannda flamen koya, yeraltına, Çıngenelere ozgu bır dıl uslubu kurmadın ? Nıçın ' Benım tamm bana aıttır Ne Doğulu ne Batılı Dılım de Ingılızce Ne yapma mı umuyordun kı> Kıtabımı Calo dılın de mı ya7malıydım Kıtabımda Çınge nece sozcukler, deyımler de var, Çınge nelerın konuştuğu yerlerde, onların ağ zından venlmış Kıtabındakı karakterler, ne kadarı gerçek •> Elbettc gerçek ınsanlar Pekı ya Lola? \alud? Onlar da gerçek mı> Stnı hpanya da tutan ktşı gerçekten Salud mu ? Tabu Salud a kıtabımdakı karakter lerın, Lola'nın gerçek olmadığını duşu nen ınsanlar olduğunu soyledığımde çok guluyor Gulmese şaşardım, ben de gu luyorum çunku Hâlâ goruşuyor musun onlarla? Goruştuklerım var, ama hepsıyle değıl Lola de artık goruşmuyorum orne ğın ]ason, \(vışmc sahnelerınden sankı kaçınmışsın gıbı Muzıkte bır duende ya şıyorsun, bu tutkuyu yaşadığtn bır kadın la sevısmelerınızın daha ateslı yasanmış olacağını duşunuyorum Ama kıtapta bu bolumler son dercce edtplı ve çok Batılı gorunuyor? Sevısme sahnelertnde bır du ende balı yaşandı ıse o bolumler kıtapta neden yok? Duendt 'nın sevısmedckı kar sılığını dılde uretmek tyı olmaz mıydı ? Yanılıyorsun Batı sekse odaklanmış durumda Artık ışın suyunu çıkardılar Belkı de sırf bu yuzden kıtabımda ateşlı sevışmc sahnelerınden kaçındım Boyle sahnelerın uzerıne O7ellıkle bır "pe çe"çektım Çunku bana gore en guzel seks hep söylenmedık bır şeyler bırakan sekstır Duende hakkında konuşalım bıraz Sence duende bızdekı vecd sozcuğu ıle eş anlamlı mı ? Arapça sozcuklerın Turkçe bıçımlerı benı hep şaşırtmıştır Sanırım wajd soz cuğunden so7 edıyorsun Benım bıldı ğım hal sozcuğu var ama bu sanırım da ha çok mıstık çevrelerde kullanılan bır ıfade Flamenkoda da mıstık bır yan var C U M H U R İ Y E T K İ T A P mı bılmıyorıım Son derece duygusal bır olay duende îkısı aynı şey mı bılemıyo rum F lamenkonıın yaptığı, ınsanların ıçındekı açıklanamayan yoğun duygula rın açığa çıkarılması Sonuçta ınsanlar bunu ıfade edebılecek başka sozcukler arıyorlar Duende ve vecd gıbı kavramları ure ten hep Doğu olmuştur Sence nt dt n Batı bu konuda zayıj kalıyor'? Hayır, bunu kabul etmıyorum Du ende aslında Batılıların îspanya'da yarat tıkları bır kavram Ama ne demek ıstedı ğını anlıyorum Koklerı on sekızıncı yu/ yıla kadar uzanan bır olay bu Avrupalı ların Mantık Çağı na gırışleıını ızleyen donemdc "mantıklı" olan her şey yuccl tılmış, mantık dışı olan her şey tu kaka edılmıştı bılımsel yontemlerle açıldana mayan, gozle gorulemeyen her şey yok sayılmıştı Sanırım duende bu kavram lardan bırısı ıc Guney kıyısında bır yeregıtmı^tık O zamanlar orada daha turi7m patlaması falan yoktu () yuzden çok guzel anılarla ayrıldım Uzun zamandır tstanbul a gıt meyı ıstıyorum Belkı yakında gclırım CELECEK NELER SAKLIYOR? Gelecekte yenı bır kıtap var mt1 Yakınlarda bır kıtabım daha yayım landı lngıltere de Adı Fndulus Ispan yol Araplarının Gı/ının Peşınde Doğu ıle Batı'nın nasıl orada çakıştığını, nasıl nıuthış bır uygarlığa donuştuğunu îs panya nın nasıl hâlâ bır Aıap ulkcsı ol duğunu ve îspanyolların çoğunun bun dan nasıl habersız olduğunu anlatıyoı Bız I urkler 7 urkıye nın boyle bır ul ke olduğuna ınanırız Demı k Upanya da boyle Tabu tabu Araplar neredeyse dort bın yıl Ispanya'da yaşamısjar Avrupa kulturunun oluşmasında bu Doğu Batı çatı^masının rolu çok buyuk bence Kor doba nın halıfelerı olmasaydı ltalya da Ronı.sans olma/dı orneğın TURKİYE'DE YAYIMLANMANIN KEYFİ UZERİNE Kıtabının 7 urkıye de yayımlanması nasıl btr duyguy Harıka bır şey Kıtabı yazarken boylc bır şey ak Iımdan bıle geçme7dı Başka dıllere de cevrıl dt mı kıtabın ? Lvet, Çınceye, Japon caya, Italyancaya, Porte kızceye, Macarcaya, Hır vatçaya, Sırpçaya, Polon ya, Hn ve Hollanda dılle rıne çcvrıldı Daha oncedt n l urkı yc'ye gelmışlığın var mu Turkıye'yc yedı yaşım da ıken gelmıştım bır ke Aynı $cy bahçcler olayında da var Kı tabında Arap bahçelennden hayranlıkla soz edıyorsun Oysa u « oraya gıtmt den oncı bahçe kulturunun ^ok derın oldug'u bıryerdt yasıyordun Bu nokladan baktı ğında sence tngılız bah<,ıU rı ıh Arap bahcelerı arasında bır ktyaslama yapılabı lır mıy Nıçın Araplar Arap bahcelerı dıye bır yaşama halt uretıyor da Batı urett mt yor Ben Arap bahcelerı konusunda bır uzman değılım ama bır gun bırısı bana tngılı? bahcelerı ıle Italyan bahcelerı arasındakı larkı anlatmıştı Demıştı kı Italyan bahcelerı ınsanın doğayı kendı ıstedığı şekılde bıçımlendırme çabasıdır tngılız bahcelerı ıse ınsanın bır bahçenın nasıl olması gerektığı konusunda yapay bır fıkre kapılıp, doğayı bu doğrultuda değıştırmeye çabalamasından çok, doğa ıle uyum ıçınde çalı^ması, ondakı ıyı, guzel yanları ortaya çıkarmasıdır Sanırım Ingıli7 bahcelerı ıle Arap bahcelerı arasındakı ortak yan da bu Doğanın ıçındekı guzelhğı açığa çıkarmak Pekı butun bu yasadıkların sendt na ul bır tortu bıraktu Upanya gdtp gtçıtı bır turıstık hc ves mıydı •> Yoksa kalıa bazt ızler var mı ? Benım deneyımlerım hıçbır zaman turıstık değıldı Uç yıl boyunea Ispan ya'da ya^amiijtım, şımdı yıne buradayım Ispanya benım ruhuma dokunmuştu, hâlâ da dokunuyor Buıada kendımı her yerdc olduğundan daha ta7İa evımde gı bı hıssedıyorum Dedığım gıbı ispanya benım evım Uzunca bır sure daha boyle kalacak • Flamenko'nun îzindeDuende//öio« Webiter, çev Emel Soylu, Ayrıntı Yayın ları, 2004 Zamanın Müziğiyle Dansetmek n stephanie MERRITT uende' tngıli/teye tercume eddmesı neredeyse ımkân sız bır so7cuk Sozcuğun anlamı çok genış bır yelpa zeyı kapsıyor, oyle kı tspanyolların çoğu bde bu kavramı açıklamakta zorlanıyor Ama kavram Lndulus kulturu, ozellıkJe flamenko muzığı ve yaşam bıçımı ıle çok yakından ılıntılı Sozcuğun anlamını en yakın açıklayabıletek sozcuk belki dc 'ruh' olabdır, ama duende bunun çok ote sınde bır şey o flamenkonun ozıı, bır kendınden geçış anı ve şarkıcı de dansçı ve gıtarıstın aynı rıtmı yakaladıkları o an Ancak duende Jason Webster'ın îspan ya'nın ruhunu ve muzığını araştırmasını anlattığı andarında goreccğınız gıbı muzı ğın sınırlarının dışına taşıp bır yaşam bıçı mıne donuşuyor 1965'te flamenkocu olmak ıçın buna benzer bır macera yaşayan ve bunu Fla mencos of Cadız Bay (Cadız Korfezı Ha mcnkucuları) adlı bır kıtapta toplayan Gerald Howson'un ızınden yola çıkan Webster, Oxforddakı parlak karıyerını tepıp, Ingdızlığını uzeıınden sdkeleycrek, guney Ispanya'yı sembolıze eden kartpos tallardalu rengın ve tutkunun ardına du şuyor Amacı yalnızca muzığı oğrenmek değd aynı zamanda Çıngenelerle bırlıkte kendı yaşamında olmayan şeylerı yaşa mak Kıtap tıpkı yazann yolculuğu gıbı, be lırsi7İıkle başbyor Sankı flamenkonun ta rıhçesı mı yurtdışına yapdmış masıım bır yolculuğun andan mı, yoksa okurlar ıçın daha çok endışe uyandırabdecek bır olası lık (Bu endışe "gerçek ben"e ulaşma soı gulamalarının yapddığı bolumlerde hıssc ddıyor), bır "kendını keşfetme' suretı mı olacağına karar verememış gıbı Webi,ter tıpkı gıtar çalmaktan aldığı haz gıbı, ken dı anlatım ddının rıtmını ve eşzamanldığı 814 'D nı da yakabyor Sonuç, çoğu yabancıya kapalı olan bu kulture ve hatta onun renklı turıstık deneyımlerın algdayabılece ğının otesındekı karanhk ve dramatık yanlarına yakından tanık olma sansı Yolculuğuna Çıngenelenn ve Mağnbı lerın kendderıne mal etmeye çalıştıklan bırtakım antıkalıklanndan dolayı gerçek değerını yıtırmış olmasına rağmen, hâlâ flamenkonun tarıhsel ve manevı yuvası olan Lndulus'ten değd, turıstık bır yer olan Alıcante'den başlamış Burada ka ramsar ve obsesıf Juan'dan azap dolu gı tar derslerı almaya başlar, bu arada da "Çıngenelerın ve suçluların" barınağı ola rak gorduğu flamenkodan nefret eden, lngıltere hastası ırkçı Vıcente'nın okuJun da lngdızce oğretmenlığı yapmaya başlar Webster'ın Vıcente'nın tutkulu flamen ko dansçısı kansı Lola de dışkı yaşaması kaçındmazdır çalgıcı de dansçı arasında, bırlıkte performans gosterddderınde orta ya çıkan yoğun ve oldukça erotık oğeler ancak dışkılen su yuzunc çduığında aynı zamanda bır sılah manyağı olan Vıcen te'nın lakabının "El Kdler" (Katd) olduğunu oğrenen Webster Madrıd'e kaçar Burada bır (, ıngene flamenko grubuna sığınır Onların arasına kabul eddmeye şıddetle ıhtiyacı vardır Ve ıçınden yenı oluşan Jason'dan sureklı yakınan vıcdanı nın sesıne rağmen, kendını onların uyuş turucular, sunger gıbı ıçmeler, araba çal malar ve kavgalarla dolu karmakarışrk ya şamlarının flamenkonun ozgur ruhunun bır yansıması olduğuna ınandırır Ancak beklenmedtk bır trajedı ona gerçekte hıçbır /aman onlardan bırı olmadığını, yok sulluğıın ve sosyal dışlanmanın aslında onların yandtıcı ozgurluk anlayışı demek olduğunu ve bunun da genelhkle kendını mahvetmckle son bulduğunu, acımasız bır şckdde gosterır Bır ke7 daha hayal kınklığı ve yalnızhk tan kaçarak, bu kez de flamenkonun kok lerını korumada rolu olan Lorca'nın vata nı Granada'ya yerleşır Her yerınden fla menko taşan bu kentte, Websteı yaşlı bır Ingilız kadınla arkadaş olur Grace onun hem ıçkı arkadaşı olur, hem de ona kendı nı kabul etmesının, duendenın ruhunu daha ıyı anlamasının yollarını açacak altın anahtarlan sunar Webster deneyımlennın ustaldda u/e rınden geçmış, oyle kı ınsan kıtabın bazı bolumlerının sankı romana donuşturule bdmek ıçın O7ellıkle dramatıze edıldığını duşunuyor Ispanya'nın doğası ıle dgdı ay rıntdı detaylar vermekten kaçınıyor ama yakın çevresındekı ınsanlar/karakterler aracdığı de bır tur mekân duygusu oluştu ruyor Çıngene Carlos un daıresınde yaşa yan yalnız eşek, ya da Lola ıle kaçamak yapabdmek ıçın tuttuğu odanın olduğu dağ koyu gıbı Webster "Mızahı seyahat yazısı" turunden kaçınmakla akdlddt et mış, ancak en olmadık yerlerde ortaya çı kan korruk durumlan abartmadan anlat makta da oldukça usta Kendıne bır yazarın koyabdeceğı en 7or hedefı koymuş Muzığın tadını sozler aracdığı de aktarmaya çalışmak Ustelık flamenkonun ses ve adımlarından haber sız sıradan bır okuyucu onun flamenko konusundakı bdgısının tekndc detayları da gormeyebdır Sozunu ettığı şarkıJarı okuyucuya anlatma hevesını ardıyoruz ama orneğın Koyu Şarkı anlamına gelen Cante Jondo'nun hıssıyatını herhangı bır ddde aktarmak mumkun mudur kı;> Belkı de onun en buyuk başarısı her hangı bınnın kendını anlattığı bır anı kıtabı yerıne, okuyucuyu bır sonrakı say fayı çevumeye yonelten bır kıtap yazabd mış olmasında yatıyor Flamenko'nun Izınde modernızmın eşığınde olduğu halde ruhu hâlâ bu tanıma dırenen bır ulkenın kışısel bır portresı • Observer, 5 Ocak 2003 SAYFA 17 S AYI