Katalog

Bir yurt, başka yurtlara düşmanlık beslenerek sevilemez! Buna göre yurdu sevenler, o yurtta doğup büyüyenlerle sınırlı değildir! Eğer korkmuyorsamz yurttan, Amerikayı da seversiniz, Irak'ı da, Ingiltere'yi de! Çünkü tanırsınız yurtları, sevmenin gereği olarak birebir bilgisine ulaşırsınız! M. Sadık Aslankara Kitaplar Adası 'Yurdumuzu sevmek!' duşunmıışumdur oteden ben Bu yuzden olmalı, ( umhurıyetle bır lıkte başlamıştır bızde korkma 1 dan sevmek Gerçek yurtseverlık de (^umhurıyetle yayılmıstır dal ga dalga1 Halkevlerındckı ge/ı kolları, eskıl kentlere karşı goste rılen duyarlık, ılgı muzecılık, adı konulmasa da başlatılmıs, olan belgeselcılık bunun apaçik bırer gostergesı hep' Usla ılıntılendırılebıletek ya zınsal turler dc buna koşut bır kurguyla alınabılıı pekâla1 Dene me yazınımı/ın ustalarına go/ at tığınızela bunu gorcbılırsınız' Bu çerçevedc Halıkarnas Balıkçısı, Sabahattın Lyuboğlu, Azra Lr hat Melıh ( cvdet Anday, yaşa yanlardan Uğur Kokdcn vb de nenıeeılcrımı/ yurdu sevmek ey lemındekı scvmtk kavramını kur ealayan yazaılar olarak aydınlan maeı tutumlaııyla ela dıkkatı çe kerler Nıtekım Eyuboğlu'nun Iurk belgesel sıncmasınııı kurıı eularınelan oluşu yıne avdınlan maeı bılımcı dus,uneeeı Mazhar Sjevket tpşııoğlu yla bırlıktc eskıl kentlerımızın ılk saptayıeıları ola rak one çıkışı bır rastlantı bıçı mınde ahnamaz kesınlıkle1 şanslıdır / Evlıya Çelebı'nın gezı çarıklarını, dıvıt ve hokkasını devretmek ıçın^ulkemtfin bıtme/ ve esırgemcz eoğrafı mozaığının her bır puslu karesındekı tarıh dokusunu yapıtlaştıran kutsal adam John dan (Turkçesı Yahya) eiaha uygun bır adav duşunemı \oıum ' (12) Turkiye Uygarlıkiar Kehberı bcş eıltlık bır almanak sankı Bu buyuk yapıt şıı başliklar altmda toplanmış 1 Istanbul 2 Marmara Etrafında / Karadenız Kıyısı 3 Ege Kıyıları, 4 Akdeniz Kıyıları 5 Anadolu 1 reely, bır bılımsel taııh coğ rafya kıtabı sunuvor dcğıl bı/e Adı u/erınde bır kılavuz kıtap bu, Anadolu uygarlıklarını tanı manın başlangıeı ya da gırışı ıçın bır tenıel kıtap Netleıi'1 Çunku hıebır bılımsel duruş gerektıı meksı/ın bu koıebe gıbı bu yur du tanımamı/ı onu bıı korun dokunarak kım bılır belkı de koklavıp tadarak tanımasına ben /eı bıçımde kenelımı/ın kılmasını saglaılığı ıçın Ya/arın hıç mı hıe tarıh anlat madığı, bılımsel verılere yaslan madığı duşunulmemelı elbette Sozgelımı I reel\ Turkiye Uygarlıkiar Rehberi ne bııineı eıltte ls tanbul la gırerken tstanbul ozelın de sunduğu hoş, kısa bır ozetle meyle (^smanlı'dan Ataturk Cumhurıyetıne geçişı, yanı um metten ulus toplumuna geeişi de aktarıyor goreee Ya sonrası? John Treely buna tstanbul un "drama tıkdonuşunıu' adını verıyor Istanbul kışıleşıvor adeta onun anlatımında Hatta otesıne geçe rek st>vlen kahramanı olup çıkı yor karşımi7a geçıp "tstanbul'un kendısı de mah vedılmeye dırenıyor, bugun şe lıııele roman ve şıırler, tıyatro ve muzık, barlar ve kıtapçılar, resto ranlar ve kafeler gıbı her turlu duşunsel, toplumsal ve ekono mık du?eye hızmet veren gırışını ler yaratmış olan şaşırtıeı bır Ro nesans yaşanıyor, şehır hem yara tiei hem de yıkıcı bır ener|iyle oy le kıpır kıpır kı tstanbul, yaşan ması ya da /ıyaret edılnıesı eslu den olduğundan çok daha heye ean vcrıeı bır yer durumuna gel dı Buyuk bıı ımparatorluğun başkentı olduğu gunlcrden ben tstanbul değıştı elbette ama şeh rı en lyı bıknler bu elonuşume rağnun onun asıl karakteıını ve ruhunu koruduğunu, adeta olumsuz bır ruha sahıp oldıığunu duşunuyorlar" (27) Freely'nın anlatımına bır kazı bılımeı havasmda yaklaştığı da soylcnebılır Sozgelımı, "!jımdı Yenı Camı'ye donerek, eamı ıle Misir Çarşısı arasından geçen so kakta doğuya doğru yuruyoru7", *jımdı Bankacılar Caddesı bo yunea yolumuza dumduz devam edıyoru/' (34, 3°>) turundcn ak tarımlar ya da ' tstanbul'da he mcn hepsı hâlâ kullanılan yuz den tazla Osmanlı hamamı var dır çunku eskıden şehırdekı yok sul ınsanların çoğunun evınde banyeısu voktu ve Cuma namazı ıçın tam manasıyla temızlennıek amaeıyla haftada bır hamama gıt mek şarttı",' Iopkapı Sarayı 1856 ya kaelar padışahların me kânı olarak kaldı, bu tarıhte Ab dulmeeıt burayı terk edıp Boğa 7içı'ndekı yenı Dolmabahçe Sa rayı na yerleştı O tarıhten sonra Topkapı Sarayı nda olen sultanla rın karılaıı vc uşakları kaÜTiaya basladı Sonra 1909'da, II Ab dulhamıt tahttan ındırıldığı zaman, harem resmen ılga edıldı ve hâlâ Fopkapı Sarayı'nda oturan ınsanların çoğu burayı terk etme ye 7orlandı' (36,62) gıbısınden bılgılendırmeler bunu ele venyor olmalı B ır belgeselden otuıu Arda han Artvın Trabzon yore sınde gezınırken bır kez daha duşunme hrsatı buldum kcndı yurdumuzla ılısjalenışımı/ U7tnne Bız sevıyor muyu? yurdunıu /w> Bır yurt nasıl sevılıry Yurdu sevmek ıçın ne yapmalir* Bu so rulara vanıt vtrebılmck pek oyle kolay ışdeğıl1 Bıryuıdusev mek"ten onee dupeduz, sıradan ışolaıak sevmek' u/erınde du rulmalı ılkın Sevmek "tanımak" cylemıyle bağlantılı Insan tanı dığını seveı se'velıkçe daha bır ta nıronu 1 Sevdığının taşidığı değe an ayırdına vaııı, boyltlıkle de sevdığının bılgısuıe ulaşn' lşte tanıtnanın bılgısıne ulaş mak bıçimınde alınabılır ılk ağız da sevmek eylemı Kışı sevdığı nın bılgısıne ulaşmadan sonuçta kendısı' olarak kabulluımedcn sevebılır mı onu' Boylt değılsc, yanı otekını tanınııyorsa eğer, bu eyltnıı sevmek olaıak adlandırı labılır mı kısjnın'' Oyle ya, ınsan sevdığının bılgısıne ulaştıkça onu o yapan dcğerlerı de tanımış ol ma/ mi'J Ancak o /aman sevmek, kendısınc aıt bır eylem olmaktan çıkıp sevılcnın kendısını koydu ğu eyleme de>nuşeeektu' Ne var kı bızde bunun bu bı çımde anlaşılmadığı ortada 1 Sev mtk tylemı 'sahıp olnıak", so nuçta ' sevılenın ya7gısını elınde tutmak anlamında algılamvor hep O zaman scvcnın hastalıklı yanları da çabucak çıkıyor orta ya Seven kendı sevme biçimını "tek tıp"leştırıyor once, başka bır sevme bıçımı olabılceeğını ıse ka bullenmıyor kesınlıkJe1 Sahıplık duygusu taşıdığı ıçın dc yok ede bılıyoı scvdığını otesınde bunu doğal hak olarak benımseyebılı yor onıınu ardını duşunmeden 1 Geırulduğunce sevmek, Doğu lu bır sevme eylemı olarak gi7em le buluşuyor boyle durumlarda Ne dcmek ıstıyorurri'' Bızde sev mek, tanıtna eylcmıne dayanmı yor, bunun ıçm de sevmekten çı karak korkmaya donıışuyor Ba kıyorsunuz, adam çıkıyor ortaya, ulkeyı de, Cumhurıyetı de "en çok ' kendısının sevdığını soyle yebılıyor orneğın boylelıkle ıçı mızdckı en vatanseverın kendısı oldıığunu savlayıverıyor kolayca1 Ardından "Ya sev yaterket 1 ' dıyebılı yor hcrhangı bırınt Sev dığı kadını olduruyoı sonra da teslını olduğun da 'Sevıyoıdum, oldur d u m ' dıyebılıyor Nasıl olabılır bu<> Scv mek, nasıl olur da koık maya donuşebılır? Sevmenin bır "aydın lanma" eylemı oldıığunu Meraklısı, elbette ardını getıre eektır bu kıtapların, ancak abeee anlamında ıdeal kitaplar olduğu nu soyleyebılırım bu beş eıltlık yapıtın Oyle ya tanıma olgusu bır oğrenı surecını dıle getırı\or aynı /amanda Temele "a"yı koy madan "b"yı uzerıne oturtamı yorsunuz Boyle olunca Fre ely'nın Turkiye Uygarlık Rehberi, başlangıçta on açıcı, hatta ış tahlandırıcı bır yapıt olarak bu yuk bır ı^lev taşıyeır Gerçekten de yalnı/ tstan bul'un değıl, Anadeılu'nun, daha genel deyışle I urkıye'nın tum uygarlıklarının, oykulu, dızgelı bır harıtasını koyuyor onumuze yazar Ya da bı/ı, soyleşı eşlığınde bır ruyadaymışı/easına yurt yol euluğuna çıkarıyor Ama bız ne yapıvoruz? Gere ğınee sevıvor muyuz yurdumu zu' YURDU SEVMEK, ONU TANIMAKTIR... Sevmek, tanımaktır dıye başla mıştık soze îvı ele, bı/ yurdu mu7iı tanımak ıçın ne yapıyoruzr' tster kıyı luyı dolaşalun, ısteı cğlence yerlerını doldurahm ıs tersek akraba zıyaretıne gıdelım, gezılerımızı buer kultur alışven şıne çevırebılıyor muyıi7') Heı yolculuğumuzda yurdumuzun bılınmeyen başka yanlarını da ta nıyabılıyor muvu/'' Oysa ınsanlarımız ıçuı yurt onu tanımaktan çok ona sahıp olmak anlamına gelıyor, nasıl kı sevgılıyı tanunak ona sahıp ol mak bıçımınde' alınıyorsa Oysa ınsanlarımız oylesıne ha reketlı kı, şaşmamak elde değıl Bır Karago7 perdesınden hrlamış gorunen ne kadar ınsan varsa, tu mu de soluğu yollarda alıyoı Herkesın tek amacı, buyuk kent lerdekı kentlılığı bır yana bırakıp kendı taşralarına bır başka de yısje memleketlerıne, yanı yurtla rına kapağı atmak1 Zavallı Turkjye, ozellıkle bay ramela resmı tatıllerde, yılbaşın da, en kuçuk tatıl fırsatında ter lıksılerın mıkretskop altındakı h t reketıne benzer bır kıvranmavla yamuluyor adeta Evet evet fur kıye dev bır sarhoş gıbı sağa sola yatıyor Herkes, sahıp olduğu şey her ne ıse onu yoklamava gıdıyor yal 1 ni7ea tanunaya değıl ama tnsan Iarımi7 sevdığını soyledığı neyse, tanımıyor bunu Tanımak ıçın ça ba da harcamıyor Sozgelımı va tan toprağını tanımıyor, bu te>p rakta boy vermış e>tu, boeeğı, ba lığı, kuşu tanımıyor, anasını ba basinı, yavuklusunu tanımıyor oğlunu kızını, gencını, yaşlısını tanımıyor Tanımadığı ıçın de sevmıyor Bu açıdan ben Turkiye Uygarlıkiar Rehberi'nı, yurdumıi7u tanı manın bır fırsatı olarak da değer lcndınyorum doğrusu Ustelık bı ze boyle bır fırsat sunan kışının yaban bır yurttan olsa da ' yurtse ven" bın oluşu, Turkiye uygarlık larını bıze tanıtmaya gırışmesı çok daha anlamlı gelıyor bana Sı/ ne dcrsıni7 pekı, sız gereğınce tanıyor musu nuz yurdunuzu'1 Haftaya konuyu surdııreeeğım, ama şımdıden Turkiye Uygarlıkiar Rehberi'nı okumaya koyulun dıyeee ğım sı/e otesınde gezılerı nı/de kutusu ıçmdekı bu beş kıtabı bır gezgıneının mınık kıtaplığı olarak taşi nıayı da ıhmal etmeyın lutfcn • SAYFA BAŞKA YURTLAR SEVİLMEDEN YURTSEVER OLUNMAZ! Bu yurt, başka yurtlara duş manlık beslenerek sevtleme?1 Buna gore yurdu sevenler o yurt ta doğup buyuvenlerle sınırlı dc ğıldır1 Lğer korkmuyorsamz yurttan, Amenka'yı da seversiniz, 1 Irak'ı da, Ingiltere'yi dc Çunkıı tanırsmız yurtları sevmenin gere ğı olarak bııebır bılgısıne ıılaşır sıni7' Ustelık bızım boyle bır oneu muz de var Evlıya Çelebı Işte bu oneuye denk duzeyde, onun ıçtenlığıyle ortuşen dolaysız ya lınhkta bır çağdaş bılımeı gezgın le yuz yu7e gelıyoru7 gunumuz de |ohn I reely (New York, 1926) Freely nın dev bır yapıtı var elımızde Turkiye Uygarlıklar Rehberi (Çevırenler Tuneay Bırkan, Gıırol Koca, Aslı Bıçen YKY, uçuneıı basım, 2004 / ln ternet satışı http //www esto re eom tr/bulvar/yky) ünun, çağdaş bır Evlıya oluşu nu Selçuk Altun, soyle dıle getırı yor "John Freely Istanbul'a gel dığı ıçın mutlu, Turkiye John Freely Istanbul da kaldığı ıçın YURDUMUZU ŞÖYLE BİR CEZİVERMEK... Ne var kı, John Freely, butun bunları sıcak, ıçten, hatta yer yer cğlencelı bır havada yansıtıyor de nebılır yıne de Sozgebmı şu ak tannıı bunu gostermeye yetıyor "III Murad, Osmanlı sultanla rının cn semerelısıydı Saray ar şıvlerı, onun yırmı dordu oğlan, otuz ıkısı kı/ ellı altı çoeuğun ba bası olduğunu kaydeder Bu ço eukların ellı dordunun Murad'ın hayatının son ıkı yılında, haremı nı buyuk olçude genışlcttığı za man doğmuş olması, bu rekoru daha da etkıteyıcı kılar, halbukı saltanatının ılk dokuz yılında, oğ lu ve halcfı III Mehmcd'm anne sı olan katısı Safıye'ye sadık kalmıştır" (75) Doğrusu ya onu Evlıya Çelebı'ye en çok yaklaştıran da anlatımda kı bu tutumu sankı Nıtekım Çe lebı den alıntılar aktanşı, arala rından akmış yuzyıtlara karşın se lefının ardından gıttığını gosterı yor açıktan açığa Türkı\ e HM,Mihklır Rthbırı I UlklU UM4 ıılıkJ.ıı RjıUrı > / * ı ı * * LJ ı ı r I v • c T VVT'A D tt'nn