Katalog

Dölekin ardından Sevgili Sulhi Dölek, çocuklar sana bahar olsun Sevgili Sulhi Dölek, kimi sevenleri için yıldız oldu, uzayın derinliklerinden muzipçe göz kırpıyor. Çocuk yazınından kimi dostları onun anısına orman oluşturdu. 1000 fidanda asırlar boyu yaşayacağına inanıyorlar. n Ayfer Ciırdal ÜNAL Kasım 2005 gunu yıtırdığımız de ğerlı yazar Sulhi Dolek'ı, çoğun luk, ıkı kıyı arasında dostluk kop rusu kuran dızı Yabancı Damat'ın vc dıllcrden duşmeyen şarkısıyla tkınu Bahar'ın scnarıstı olarak tanıyordu Yaşamı boyunca 5'ı senaryo, 5'ı ro man, 4'u oyku kıtabı, l'ı ıncelemc , 2'sı çevırı, 8ı de çocuk kıtabı olmak uzere çok sayıda eser ureten ve 8 kcz odullcn dırılen Sulhi Dolek'ın a? vurgulanmış ancak çok onemlı bır yonu, çocuk yazını alanına yaptığı katkıdır Sulhi Dolck, mızahı bakış dçısı, yalın, ıçten dılı, çocuğa cşıt konumda duruşu ve eserlerınde sczdırdığı ıletderın nıtehğı ıtıbarıyla çağdaş Turk çocuk yazınına "ıyı çotuk kıtabı" ılkelerıne uygun sekız eser armağan etmıştır seyın'ın hasta annesıne ne çok u/uldu ğunu anlar, çonım bulmaya soz verır (, otukların kımısı ıtıraz eder "Bız ne ya pabılırız kı ? Tumumıı? çocuğuz Hıçbır ış gelmez elımı/den "(s 87) Karşı çıkan başka bır arkadaş aracılığı ıle yazar şoyle der 'tş ıştır Ustelık bır ınsanın yaş,amını kurtarmak ıçın çopçuluk bıle yapmaya razıyım ben " Çocuklar yardım projesı sırasında planlama, 1 bolumunu de yaşayarak oğ 5 renırler En bııyuk yardım ıse kendılerıne olur "Eskıden çocukla rın becerıksız, guçsuz olduklarını sanıyor duk Ama artık, el ele verdıklennde çocuk ların da her şeyı yapa bıleceklerını anla dık'(s 113) Boylece çağdaş çocuk ya/ınının temel ıl kelennden bırı olan çocuğun kendını oz gurce gerçekleştırerek yaşam gerçeklığını anlaması ve sorunla rın çozumune ortak olması sağlanır Ya/arın Yeşıl Bayıı ıle aynı yıl yayımlanan Kahkaha Tarldsı ısım lı yapıtında Suna ve Bdgın ısımlı ıkı kar deş, bıı ayağı aksayan eşeklerı Üslu ıle bera ber, yollannı yıtınrlcr Olaylar onları gulme sını unutmuş ınsanla rın yaşadığı bır başka koye getırır Koy hal kı bır kuraklık sonrası neyı var neyı yoksa Obur Ağa'ya kaptır mış, gulmesını unut muş, yalnız kestane ıle beslenmektedır Obur Ağa, aksak cşek Uslu ıle kendı atının yarışması karşılığı, eğer eşek kd/anırsa, Guleryuzlerın Yetıştı ğı Tarlayı gerı vermeyı kabul eder Uslu varı şı kazanır ama Obur Ağa sozunde durmaz, ıkıncı bır yarış ıster Uslu, yıne canını dışıne takar, ancak to kezlenıp bacağını kırar Bu olay koylulerı kendıne getırır "Bu topal eşeğın, bu zavallı hayvanı, bızım ıçın nelerı goze aldığını, ndsıl canı nı dışıne taktığını hepımız gorduk Bır topal eşek bunu yapabdırse guçlu sağlıklı ınsdnlar olarak bızım yapamayacdğımız hıçbır şey yok Bunu anlıyorsunuz değıl mP"(s 104) Koyluler ağaya hızmet etmekten vaz geçerler Obur Ağa korkar Elınden her şeyını alacaklarını duşunur Onlar alma dan butun yemeklerı bıtırmek ıster, yer ken çatlar Ikı çocuk ve bır eşek kaderle rıne kusmuş koy halkının yaşamını değış tırmeyı başarmıştır Sulhi Dolek, dk ıkı romanında olduğu gıbı Arkadaşım Dede (1981) ısımlı yapıtında da yoksul bır aıleyı konu almıştır Bu kez, aıle hem yoksul, hcm parçalan mıştır Bcş yaşından ben annesı ıle bdba sı ayrı yaşayan Altan, babasını gormek ıçın Istanbul a gıdecektır Yaşlı bır dede ona yol arkadaşı oluı Yol boyu dayanı şırlar Yoldd ağiayan Altan'a, dede şoyle der ' Ayrılışların uzuntusu olmasaydı, kavuşmaların sevıncı de olmazdı Yarın babanı gorduğune sevıneceksın sonra gunun bırınde yenıden annene kavuşufl ta, yıne sevıneceksın "(s 53) Dede ıle Altan'ı drabasınd alarak taşı yan salatalıkçı dcdenın teşekkurunc şu yapman yeter Bır de durustçe yapman " (s 89) "En ıyı ış hangısıdır deder1 ", dıye so rar çocuk "Işın ıyısı kotusu olmaz Çevrene şoyle bir bak Otekı ınsanlar neye gereksınme duyuyorlarsa onu yapmak, en ıyı ışı yap iBfüktır" Bsenn sonunda babası ıle buluşan Al tan, babasına dedeyı, "Işte bu da arkada şım dede" dıye tanıtır Bu cıımlede, çağ daş çocuk ya/ınının olmazsa olmaz ılke sı, yazarın çotukla eşıt konumda duıması ılkesı, sankı somutlaşmıştır Sulhi Dolek, çocuklar ıçın yazdığı butun eserlerınde ad ttıtumu surdurur Uçuncu Kattakı At (1983) ısımlı roma nı, mızah ustası Dolek'ın bu yonunu en ıyı yansıtan çocuk kıtabıdır Yazarlığının yanı sıra gemı ınşaat muhendıslığı de ya pan Dolck, tcknık bılgılerın çocuk du?e yınde nasıl verıleceğının de çok başanlı bır orneğını sunmuştur Eser, mınık bır tayken bır apartmanın uçuncu katında bakılan Nazlı ısımlı atın buyudukçe sorun olıışturması ve uçun cu kattan ındırılerek ozgur yaşayabıle ceğı bır çıftlığe gonderılme aşamasında ortaya çıkan komık durumları konu alır îkı çocuk asıl feuyuk soruyu Bır at uçuncu kattan aşağıya nasıl ındırılır'1 yanıtlamak ıçın soruyu kuçuk paıçalard ayırıp kıtaplardan kuçuk soruların yanı tını bulup, bırleştırıp, ço/ume ulaşırlar Yazar, çocuğun duşunme eğıtımı su recıne, ustelık zoru başarardk, guldu rurken duşundurerek, unutulmd/ bır eserle katkıda bulunmuştur ÖYKU KİTAPLARI S Dolek uç çotuk romanı dışında, Hayvanlar Alfabesı (1995) ısımlı bır şur kıtabıyla, Kestane 'jekerı (1992), Her şc yi Bılen Çotuk (2002) ve Kutuk Çalgıcı İar (2002) ısımlı uç oyku kıtabı yazmıs,tır Yd/drın Muzık sevgısı, Bır Kış Oykusu ve Muzık, Inekler, Çıçekler vc Bdşkd Şcyler ısımlı oykulerınde belırgındır "Yaşamı bırçok yonuyle muzığe benze tebılırız Uyumlu davranışlar, uyumlu sesler gıbıdır Muzık, uyumlu sesler de metıdır Gurultu ıse, uyumsuz sesler ka labalığı Toplum yaşamında bunu go/ onunde tutmak zorundayız foplumun ıçınde herbırımı/ bırer muzısyen, bırer şarkıcı sayılırız Ama orkestranın ya da koronun otekı mu/ısyenlerını, otekı şar kıcıları duşunmek zorundayız Başarımız dd mutluluğumuz da buna bdğlı Tıpkı muzığın uyumu gıbı "(s76HerŞeyı Bılcn Çocuk) Apartman yapımı yuzunden oyun dldnlarını yıtıren çocuklar, ydzdrın farklı bıçımlerde ele aldığı bır başka konudur Yoksul, hor gorulen, (Omer ısımlı oyku sunun analızı ıçın Prof Sedat Sever'ın Çocuk ve Edebıyat ısımlı kıtabı, s 96 97'e bakınız), beton bınalar arasına sıkış mış çocukların gozu, dılı, yureğı olmayı sanatçı duyarlılığı ıle gerçekleştırmıştır Bu yazının sınırları ıçınde, çocuk yazı nına katkısını ana başlıkları ıle değınme ye çalıştığım değerlı yazarımız S Dolek, usta kalemı ıle çocuk gerçeğıne uygun, yalın ve doğal anlatımı ıle çocuğun ken dıne ozgu ıçtenlığı ıle buluşan, çotuğun gucune guvenen yaklaşımı ıle kendı ayakları uzerınde durabılen, duşunen, gerçekleştırebdeceklerı sorumluluklan alabılen edılgen değıl etken çocuklar ıçın yazmıştır Sevgili Sulhi Dolek, kımı sevenlen ıçın yıldız oldu, uzayın derinliklerinden muzıpçe goz kırpıyor Çocuk yazımndan kı mı dosdarı onun anısına orman oluştur du 1000 fidanda asırlar boyu yaşayacağına inanıyorlar Yureğıne değıp, yaşamını guzelleştır dığınız tum okurlarınız gıbı ben de sıze veda ederken, yaratıcılığınız ve erdemlı duruşunuzla Turk çocuk yazınını zen gınleştırdığınız ıçın teşekkur ederım Gelecekte de, guzel çocuklar, guzel eserlerınızı okusun Yansıttıkları ışık, sıze nınnı olsun, ma sal olsun, dua olsun, sevgı olsun, ormanı nıza bahar olsun • K İ T A P 7 YEŞİL BAYIR 1979 Dunya Çocuk Yılı nedenı de Kultur Bakanlığı'nca açılan çocuk roma nı yarışmasında bırıncı olan Yeşıl Bayır ısımlı romanın temel detısı, el ele verdıklerı takdırde çocuklaıın bırçok zorluğun ustesınden gelıp değışım başlatabılecek lerıdır Bu detıyı, annesı amelıyat olması gere ken yoksul bır arkadaşlarına destek olmak ıçın değışık kuçuk ışler yapıp para bırıktıren bır grup arkadaşın çevresınde gelışen olaylar orgusuvle ıletır Bu eserınde yarattıöı Atay karakterıne yaşam ıçınde sorumluluklar verır, pılav ıçın pırınç ayıklatır, odun taşıtır, arkadaşına destek olmak ıçın çop toplatır, kuçuk eşyalar taşıur, çorek sattınr Ataysorar "Yemek pışırmek kadın ışı değıl mı, dede? " "îş ıştır oğlum Kadın ışı erkek ışı yok Bır şeyın yapılmaM gerekıyorsa yaparsın Şımdı annen yorgun argın ışten gelecek Bır de oturup bunlarla mı uğraşsın? " (s 14) • Atay, annesını uzaklara goturmek ıçın pılot olmayı duşler "Kışların soğuk ol madığı, sokakların çamurlu olmadığı, ayakkabıların su almadığı yerlere Butun oğrencıler ıçın yenı okul çantalarının bu lunduğu yerlere Butun annelerın yenı mantolar gıydığı yerlere "(S 16) Yanıt, Atay'ın yalnızlıkla baş etmek ıçın yarattı ğı gorunmez arkadaşından gelır "Başını alıp gıtmeyı, kaçmayı duşunmek euzel dcğıl1 Insan, guzel yerlere kaçmak yerıne kendı çevresını guzelleştırmeye çalışma lı" (s,23) Olaylar gelıştıkçe, Atay, arkadaşı HuSAYFA B S Dölek usta kaleml Ile çocuk gerçeglne uygun yalın ve dogal anlatımı ile çocuğun kendine özgu Içtenllğl Ile bulusan gerçekleştlrebilecekleri sorumiuiuklan alabllen edllgen değll etken çocuklar Içln yazmıştır karşılığı verır "Teşekkure değmez amca Yardımlaş mak ınsanlık gorevı "(s 74) llk kez Istanbul'a gelen Altan neden dığer kentlerın de îstanbul kadar zengın olmadığını sorar "Belkı yonetıcılerın ılgısızlığınden", dıye yanıtlar dede Altan, gunun bırınde yonetıcı olursa tum kentlerı guzelleştır meye çalışacağını soyler Dede, yazann eserlerınde sık karşılaştığımız bır yanıt verır "însanlara yararlı olmak ıçın ılle yone tıcı olmak da gerekmez Işını severek C U M H U R İ Y E T SAYI 827