Katalog

Bin bir 'yüzlü' Erguvan Kapısı "I TUfan ERBARIŞTIRAN debıyatın en ozgun kulvarlarından bırıdır roman Roman rukeülmez bıtırılmez Yaşamın tamamıru kap sayan ıçındeherşeyıbarındıranbır ozellığe sahıptır Roman sureklı okunur ve her defasında yenı değerkr eklenır Oya Baydar Erguvan kapısı adJı kıta bında romanın bu geleneğınden yararlanıyor , ıç ıçe geçmış bırbırını tamamlayan bır mo zaık oluşturuyor Yakın sıyası tanhımıze ıçerden bır bakışla dejSerkndırmekr/yo rıımlar sunuyor Yaklaşık cllı yıllık sıyası ve sosyal yapılanm.ının tetnel nı.dtnlerını kur gıı u/erıne oturtııyor bır toplumbılımu du yarlılığıyla bunun açılımını paylaşıyor okur larıyla Pıyasadabokabulunan tamamentı carı metınlerden oluşan duşsel ve ıçerığı sığ romanların haylı dışında bır anlayışla yazıl mış, 'Lrguvan Kapısı Ya/ar ahkam' kes meden okurıı doğrudan vonlendırmeden, tdebıyat kurallarını unutmadan yazdığı kı tabında toplumcu kımlığını goz ardı etmı yor kuşkusuz lnsanı' temel dıyor onun dcrtkrını kaygılarını aşklarını umutlarını mlatıyor ağaçlar ve bıtkılerle bezelı bahçelerın bu lunduğu kat kat teraslar s/226 " TEONUN KİŞİLİCI Romanın ıçınde onemlı bır yer tutan Teo'nun kışdığı dgınçtır Çok kuçuk yaşlar da annesını âşığıyla sevışırken gızlıce ızle mıştır Bu goruntuler yıpratıcı bır etkı ya ratıronda Ilerlcyen yaşinakarşın bellcğın dekı bu goruntuler ruhunun derınldderıne ışlemiştır Bunlar gunluk yaşamın ıçınde ansızın ortaya cıkar, onu kadınlara yaklaş makta zorlar Ânnesının muhteşem bede nı, tensel coşkusu, otekı adamın cınsel aç lığı de bırleşmıştır Onların yaşadddarı kar şısında belleğı donup kalır î Ier şey flım şe rıdı gıbı akar gıder sonra Cınsellığe karsı dgısızdır, soğuktur Hatta karısı onu terk ederken şoyîe soyler 'Ikonaların ve elyaz malannla sevışmekten bana ayıracak ne n manın ne de gucun kalıyor s/13' Teo, cın sellığı bastırmış unutmuştur Başlı başına bır yazı konusu olan bu faşılık eğrelmesı, romanda ınışlı çdcışh bır ıvme çı/er Teo, kaldığı evde bazı fotoğraflar bulur ve ışler lyıce karışmaya başlar 'Erguvan Kapısı', sıyası cınayetler, gızemlı kışdıkler, Istanbul'un bın turlıı yuzu, yaşanan bazı olaylar koza gıbı orulur Kahramardar ve kı şddder ıç ıçe geçme/ hıç Her bırının kışı sel yaşamı, geçmışı, ıdeallerı kendı ağızla rından aktardır okura Romanın bolumler halınde yazdması bır olayın değışık bakış açdarı de daha da zengınleşmesıne, daha ıyı anlaşdmasına yol açıyor Sozgehmı olum oruclarında herkesın kışısel yorumu çok farklıdır Kurgunun kat kat yazılmış olma sı, ktmlıklerın ortak paydalarda buluşma sı, anlam çokluğunu yaratıyor Bır kışının kımlık ve kişdık eğrelmesı, bdınçyıtımı bel lekkaybı gıbı konulardakı tutarsız davranış ları, kaypaklığı, doneklığı ıle gunumuz medyası da payını alıyor yazardan Ozelldt le Ulku'nun kışısel geçmışının genye do nuşlerle, adeta stnema teknığını anımsatan slaytlarla anlatdması, onun kadın duygula rı ıle orulunce sağlam bır altyapı oluşturu yor Okurun bu bolumlerde buyuk keyıf alacağını unleyelım 'Erguvan Kapısı' aşk, devrım, tarıh, fel sefe, teolojı, cinayet vc dostluk uzerıne ku rulmuş Istanbul ve yakın tarıhımız butun luk ıçınde tek bır mctın gıbı valın, yer yer coşkulu, sureklı okunan bır akışkanlık ıçe rıyor Hâlâ belleklerden sılınmeyen unlu Susurluk skandalı, derm devlet Gladyo gıbı bdı nen ısımlerle olaylarla burada da karşdaşıyo ruz 90'b ydların başla rında sol orgutlere karşı acımasızca bır saldırı başlatdmıştı Yargısızın fazlar, ışkenceler, bas kınlar bırbırını ızlıyor du Etnık kokenını ko ruma ısteğınde olanlara namlularçevrıldı, baskı lar yapddı, oldurulmek ıstenddı tktıdar sahıple rının devletı yonetme anlayışları, karmaşık dış kder, susturulan ınsan lar Hepsı yazann elın dekı gızlı kameradan perdeye yansıyan, bazen sddt bazen de gerçek go runtulerdır Ann Murat devlctın ust kademelerınde çalı şan gızlı ve esrarengız bır burokrattır Onun da ıçınde olduğu yonetıcı kadro bu eylemlerı du zenlerveyonetır Bırgun Arın Murat oyuna getı rddığını anlar ve her şe yı ıtırat etnıeye karar ve rır Ertesı gun oldurur Devletın yaptıkları ne olursa olsun, lcimse tara 746 E hndan bdınmemelıdır Kendı halkına uygu ladıgı ışkence ve olum bıle olsa Nato ul kelerı ıçınde en son bızde deşıfre olan 'Gladyo yenıden karşimızdadır Bu orgut oylesıne gızlı ve sinsıdır kı kım ararsa ara sın en kuçuk ıpucu bde bulamaz Romanın bu bolunılcrınde devlet ıçınde devlet ta nımına uygun, her ıstedığını vapan elı ko lu uzun bır gızlı orguttur, 'Gıadyo ' TURK SOLU Denn, Ann Murat'ın kızıdır Babasının olumunu araştırmaya karar verır Ulku ıse babasının gençlık aşkıdır Her dusı bu u nayetı aydınlatmaya çalışırken, Teo de ta nışırlar ve ışler lyıce bırbırıne karışır Kut sal Kapı sozcuğu eskı kıtaplarda dahı bır anlam taşımaktadır 'Çıkış' ya da' Varış' an lamına gehr kısaca Ulku ve Teo bu kapıyı ararken Derın ıse kendı gıbı genç bır dev rımuye âşık olur Kerem Alı adındakı bu genç nenuz toydıır, acemıdır, kulturel bın lumden voksundur Sıvası olaylar uzerıne Derın le bazen de Ulku de aralarında sert tartışmalar vaşanır Turk Solu'nun amıp gı bı çoğalmasinı, cephe açmak yerıne bolun meyı, çoğalmayı unutup kendı hızıplenne savaş açmayi okudukça bugunlere nasd gel dığımı/ı daha ıyı anlıvoruz Kerem Aiı'nın sempatızanlıktan orgut tetıkalığıne uza nan dramatık seruvenıne ıbretle tanık olu yoruz Sıyası orgut lıderlerının hıç dusun mcden 'kendınızı yakın talımatlan, 'o, DIZ den değıl, oldurun emırlerı çarpıcı bıçım de anlatdıvor Oya Baydar, bu bolumlerde alabddığınt nesnel, tutarlı gondemıelerde bulunuyor Devrım adı altında yaratdan ka osu, anlamsızlığı lıdersultasını, sdc yaşanan orgut ıçı bolunmelerı satır aralarında kıya hiya eleştırıyor Romanın dığer onemlı kısısı de, Kerem Alı'dır Ikı kultur arasında sıkışmış, kışdığı henuzoturmamış ağabeyının ocunu almak ısteyen orgutte yukselmek îçin Linayet ış lemekten bde kaçinmayan bır goruntu çı 7er Gecekondu semtmde oturan, açlıkla mucadele eden, sosyal yonu neredeyse hıç olmayan bırıdır, Kerem Alı Onun bu yonu sol duşunceyı yansitırken ezdt kışılığı de or gutun katı tutumuyla ortuşuyor Iktıdar sa vaşı yonetmçk ve sahıp olmak ısteğı her yerde vardır Orgut paranoya ıçındedır san kı Sureklı ızlenddıöını çevresınde gızlı do laplar çevnldığını auşunur Aslına bakacak olursak, trajık/komtk durumdur bu Yaşa mı, dunvayı, ınsanı hatta evrenı savaş alanı gıbı gormektedir Nıtelum 13erın'ın şu soz Ierı anlamlıdır "Bıktun usandım sızın pa ranoyanızdan s/337' Eskı bır soylenceye gore, Yahuda kendı sını Isa ıçın teda etmıştır Boylelıklc Yahu da, kutsal Kurtarıcıyı kurtarmıştır Yahu da'nın bu kapıdan gırmesı uzerıne kuru lu bır oykunmedır ışın aslı Istanbul tıpkı bu roman gıbı 'bın yuzludur Her sokağı, semtı, bolgesı ayrı bır mozadc gorunumun dedır Bu kentı tanımak ıçın sadece tardı bdgısı yeterlı değddır Bın ydldc gelenekler, savaşlar, mımarı yapılanma, çok kulturlu yasamın somut ızlerı doğudan gelen goç dalgası Akademısyenler, tarıhçıTer, yazar lar, şaırler ve gezgınler bu saydıkJanmıza kendı kulvarlanndan bakarlar Bır dunya kentı olan Istanbul'u 'kendderınce' tanı maya ve anlamaya çalışırlar Yazann kurgu uzerıne yoğunlaşması, kahramanların kışılıklerınae oluşturulan sıyasal ve sosyal değışımlerı tıtızlıkle yansıt mak ıstemesı bazı hataların oluşmasına ne den olmuş Yazara 'katkı' amacıyla bunla rı sıralayalım Romanda şehır'so?cuğu ba zen 'kent' sozcuğune donuşuyor 'Bazı soz cukler yanlış yazdmış Mutevnerlennı s/11 "Mucevher tekıl, mucevherat ıse çoğuldur ' Akrabalan s/343' Akraba çoğul sozcuktur, bu nedenle çoğul takısı almaz Bır fotoğraf tanıtdırken şu tumceyı okuruz " Yerdc kanlar ıçınde yatan bır olu, altında da uç ve sıkalık totoğraf s/37 "Vesıkalıkfotoğraflar olunun altında mıdır *1' bavulların altı na ozenle saklanan s/10 " Saklanan şey' bavullann altına deöd, bavulun ıçındekı eş yaların 'altına' olmalıydı Bazı tumcelerae gereksız yere 'doğru' sozcuğu kullanımı var Ornek verelım " sıvılın aşağı doğru kaydığını gordum s/242" Llımdekıgaze teyı kafasına doğru fırlattım s/245" "Tak sım'e doğru çdurken s/283 " Teo aynı bo lumde ıkı kez taksıye bıner s/16 s/17" Son olarak da aylann kanştığını ımleyehm " Araldt ayıydı s/191" Aynı saytanın deva mında şunu okuruz " Daha kasım sonun da ortalığı buz kesıyor s/192 " ESKI VE YENI ISTANBUL Oya Baydar, yakın tarıhımıze ışık tutan bır roman yazmış Metnın ıçenğı, duzeyı, çok katmanlı yapısı, değınmelen de okuru bır kazıbdımcı gıbı araştırarak, oğrenerek okumaya yonlendırıyor Metnın akışkanlığı de 'zaman kavramı' dengelı kullandmış Ozelldde Istanbul'u tanıtan bolumlerdekı tumcelerın guzellığı, konuyla olan uyumu gerçekten de usta ışı olmuş Bu anlamda ya zan kutlamak gerek 'Erguvan Kapısı' eskı ve yenı Istanbul'u tanımamıza yarayacak bır rehber adeta Okuru elınden tutarak kentın dehlızlennı, arka sokaklannı, surlannı gezdınyor Istan bul'u okuyarak dolaşmanın, oğrenmenın, tanımanın ayncalığmı yaşatıyor yazar Romanın ıçınde yer alan kahramanların bırıncı tekıl şahıs ağzından konuşturulma sı, okurla olan detişımını arttırıyor Roman teknığını 'asan', kurgu olarak duzgun bır yapısı var, 'Erguvan Kapısı'ntn Yazar, ya kın tanhımızın ıçıne aşk, dostluk, sıyaset, derın devlet, cınsellık ve felsefeyı uyumlu bır harmanlama de aktarıyor Son ydlarda yazdan ozelldde ıçerdc ve kurgu olarak haylı gorkemlı bır roman, 'Er guvan Kapısı' Bu anlamda roman teknığı nı başarıyla yansıtan, olay orgusu ve yarat tığı kahramanların kışdıklerıyle beslenen, akışkan yapısı de başardı bır edebı çalışma Kıtaptakı kahramanların sozlerı, tavırlan, kışılıklerı, dunya goruşlerı oylesıne tanlı anlatdmış kı bır yerden sonra kendınızı kahramanların yenne koyuyorsunuz On larla bırlıkte aynı duyguları paylaşmaya başlıyorsunuz 'trguvan Kapısı' bır kerede okunup tu şınızda tarklı tatlar bulacağınız, gerek ya zım teknığı gerekse ıçerdığı derınltk açısın dan hayb zengın bır altyapı donanımına sa hıp 'Erguvan Kapısı' kendı alanında hay h ıddıalı, keskın mesa|lar veren okuru tıd dı anlamda sarsan/duşunduren bu mısyo nu ıle uzun ydlar adından ve onemınden soz ettırecek bır roman • Erguvan Kapısı/ Oya Baydar/ ( an Ya yınlanl Komanl 420 i SAYFA 17 BİN YUZLU' ROMAN Romanın kendıne ozgu yapısında duşler, gerçekkr olaylar nesneler kahraınanlar va zarın yazma edımı seruvenınde sıvrılır orta va çıkar okura kcndını gostcnr Oya Baydar bunun bılıncınde olarak çok katmanlı mc tınlcrarası ılı^kılcr kuran yap bozteknığıne uygun bır anlatımla çıkıyor karşımıza Bın yuzlu roman savını ımlerken, bunu dde ge tırmeye çalıştık Ellılı yıllarda yaşanan 6 7 LyluJ olayların da çok sayıda gayrı muslumın evı dukkanı arabası buyuk hasar gormuştu Bu olaylar nedenıyle Zakharakıs aılesı Istanbul'dan kaçmak zorunda kaJır Bu kaçış anında genç leo'nun unutamayatağı bır soz soyler baba sı "Onlar geldığınde bız 2000 yıldır oraday dık s/1 ' Bu soz bıreyın uzerınde yaşadığı toprak parçasıyla butunleşmesının haklı ıs yanı çığlığıdır Orası' onlarındır Yazar bu sozle ıkı toplumun farkını, aynı kcntı paylaş mak ıstemclerındekı sorunu anlatır Istan bul kımındırr1 Onu kdıçla alanlarm mı yok sa ıkı bın yıldır orada oturanların 1 Kent ™* kulturu kavramı burada karşımıza çıkar Es kı ve yenıyı bırleştıren çok kulturlu yaşamı barındıran yaşayan soluk alıp veren, yan anlıorganızmagıbıdırlstanbul Hcrkultur <endınte bır şeyler bulmaktadır onda Yazar •u ıstenci gorunmez bır mekık gıbı dokuyor, > ınarıyor yapıyor tekrar bozuyor Yıllar sonra 7eo Zakharakıs bır akade nısyen olarak gcldığı kentte rastlantı sonu u tarıhı bır merın bulur Araştırmacı ruhu .ayesınde çevırıye başlar Eskı Yunancadan ok farklıdır uzerındc çalıştığı metın Şıırsel )ir tat olmakla bırlıkte, fclsefı ve teolojık ..atmanlar ıçermekte Trguvan Kapı 1 ndan' soz etmektedır Pekı nedır bu kapı un gızemı ? Boyle bır kapı var mıdır ^ Bu so ular Teo'yu kışkırtan merak ettıren, hatta onlendıren derın duşunceye davet eden >ır ızlek oluşturur Bu kapıyı bulma uğraşı, ıradan ve basıt bır ıstek değıldır artık leo, um Istanbul'u karış karışgezer gızlı kalmış u/ellıklcre tanık olıır bu arada yenı yerler cşteder Romanı okurktn Istanbul'u l e o ı dığerkahramanlarla bırlıkre gtzıyor duy usuna kapılıyorsunuz Roman bır harıta ır pusula gorevını ustlenıyor sankı Mttnın tınamı sızı tstanbul da gezdırecek bır yol rkadaşı' oluyor 'Usttlık yolun ustunde, ulekı aşçının koftelerındt asla aynı tadı bu ımadığım Sultanahmet Koftecısı yle Doğu'yu Batı va bırleştıren Vıa Lgnatla Itın Kapı da başlar şehır surlarının dışına rakya ya oradan da kıın bılır belkı de taa oma'ya kadar uzanırdı s/17 Uzerlerın c Batı'dan gelen gezgınlerı Doğu nun gor unıyle buyulevcn sarayların kutsal ema etlerı saklayan tapınakların, nadıdekuşlar, M H U R İ Y E T KİTAP S AY I ketıkıck bır roman değıl Her elınıze alı