Katalog

Ayse Sarısayın'ın ikincî öykü kitabı yayımlandı Av!}C Siirısaym YORCl N \NIL\R ZAMANI 'YorgunAnılar Zamanı' H Birsen FERAHLI adın. Dünya nüfusunun yarısı. Diğer yarıyı doguran ve büyüten dc o. Kadın insan ama, insandan başka bir şey aynı zamanda, bir garip nesne(!) Başlangıçta böyle değilmiş işler. Uygarlık ilerledikçe, tarım verimli toprakları, ticarct sarı metal altını, iktidar orduları oluşturdukça, değer iireten bir varlık olan kadın da nesneleştirilmiş. Toplumu azla yetinip çok üreten bir aygıt halinde tutma gayreti ıçındeki iktidarlar, amaçlanna ulaşmak için din, felsefe, ideoloji gibi soyııt kavramları kullanagclmişler. Din, felscfc ve ideolojilerde 'insan' diye sözii geçen varlık, erkek; kadınlar içinse ayrı ölçütler var. Çok uzun zamandır süren, üzerine bin bir kilit vurulmuş bir dert bu. Üstelik, bumerang gibi dönüp erkeği de vuran bir dert. Son iki yüzyılda önce cılız, giderek güçlü isyan bayrakları açıldı. Doğutn kontrol yöntemleri, cinsel özgürluk, ekonomik özgürlük kadının önünü açtı ama; temele varmayan bu K 'Yorgun Anılar Zamanı1 kadının ve erkeğin çok uzun zamandır süren, çok yaygın, bu nedenle normalmiş gibi algılanan yalnızlıklarının öyküsü; yaşanarpamış sevgilerin öyküsü. Behçet Necatigil'in şiirlerindeki evlerin kapılarını tek tek açıyor Ayşe Sarısayın. yüzeysel değışımler, kadın ruhunu özgürleştiremedı. Nesne düşünemeycceğine, nesne yazamayacağına göre, kadının yazması 'nesne kadından' 'insan kadına' ulaşabilecek tek yol belki de. Ayşe Sarısayın yeni kitabı 'Yorgun Anılar Zamanı'nda (Can Yayınları, Kasım 2004), kadın nıhunun sözcükJeriyle seslenıyor okuruna. On öykü var kitapta. Okuduğumuz öyküleri bir başkasına aktarmak olası değil aslında. Çünkü, öyküyii oluşturan olaylar değil sözcükler; hatta kimi zaman Nezihe Meriç'in öykülerınde mükemmel uygulamalarını görebileceğimiz gibi virgüller, ünlemler, soru işaretleri ile yaratılıyor anlam. 'Bir an', 'suda küçük bir kıpırtı', Cemal Süreya'nın 'jest' dediği 'o şey' ışte... Öykülerden okura yansıyanları anlatmak söz konusu olabilir belki. Kitap, Andersen'in 'Kibritçi Kız' masalını günümüzün havai fişekli düğünlerine taşıyan bir öyküyle başlıyor: 'Gökyüzü Masalları'. Parktaki yabancı kadın Gülseren'den geriye, çocukluğunun Gülderen'ine de^ışiyor öykünün kahramanları. Iek göz odada dısarı dıkiş diken güler yüzlü Nagehan Teyze, kestane çıtırtılı bir kış gecesinde, masal okuduğu iki küçük kıza tek cümlede umudun anahtarını veriyor: "Ne istiyorsanız, onun hayalini kurun yalnızca." (s. 16) iki Ters iki Yüz' adlı öykü, sınırları trcn rayları ile çizilmiş, özlemlerin denizle özdeşleştiği, iki ters iki yüz ritmiyle durağanlığın belirlendiği bir yaşanıı anlatıyor. "Tren yolunun çevresinde geçti çocukluğum, gcnçliğim. Denize ise hem çok yakın, hcm de çok uzak." (s.38) On iiç sayfada umudun gerçeğe, gerçeğin tek düzeliğe dönüşümü, aşkın ışığı ve külü ve kabul ediş öykülenıyor. "Bardakları çalkalamaya gerek yok belki, olsun onları da geçiriverdim sudan. Zaman daha çabuk geçiyor suyla oynarken, bulaşıklarla birlikte ruhum da arınıyor, yüreğim durulu yor sanki. (...) Muslugu kapatıp yağlı, bulanık suya daldırdım elimi, kırıntıları kenara toplayıp hafifçe kaldırdım süzgecin ucunu, birıken su akıp gıdiverdı aralıktan. Ardından kalan kırıntıları sıyırdım, çöpe attım. tyice ovdum lavaboyu, ışıl ışıl oldu. Tczgâhın üstü, ocak... Derlenip toplanmak gibi var ını? Huzurla doldu içim, ferahladım." (s.36) Başaklar, demir parmaklıklar, mehtap, yıldız, ay gibi simgeler özgürliiğün , düşlerin, umudun metatorları olarak yer alır edebi metınlerde. Ayşe Sarısayın tekdüzeliğin, biçim değiştirmiş şehvctin, kısıtlı olanaklarla çözüm üretnıe yetisinin metaforu olarak, bulaşığı beçmiş. Hem metafor, hem de günde en az iki milyar kadının toplu ayın gibi yınelediğı bir iş bu. Bulaşık, kadın yaşamının bir gerçeğı. Kimı gün bir esarct, kımı gün bir kaçış; ama kadını anlamak isteyen bakışlar, bulaşığa da ıyıce bakmalılar. Suların aktığı deliğe akıyor düşünceler. Ev kadını karakteri öylesıne yaşayan sözcüklerle oluşturulmuş kı, öyku canlanıyor adeta. Yazılı metinlerde içerik ne olurba olsun, ona can veren tek öğe dil kanımca. Ev kadını, "(...)ardından da köpürterek yıkadım hepsını bir güzel" diye ayaküstü konuşurken; aynı kadın, yaşamış görmüş bilmiş, ama hep sıısarak bılgeleşmiş diğer yanıyla, " trenlerdi yazgım, kentı bir ucundan öteki ucuna taşıyan trenler. îlmekler oldu sonra, ilmeklerı bir şişten ötekine geçirip durdum. îkı ters, iki yüz." (s. 39) diyerek kendi sınıfının vc cinsinin gerçegiyle yüzleşiyor. 'iki Ters iki Yüz' kitaptaki cn etkileyici öykülerden birisi kanımca. Yüzbinlerce evde, sade suya teneke tasta çorba tatsız hayatlar... BİR ÇOCUKLUK DÜŞÜ 'Atları da Vururlar'da bir çocukluk düşü ile attığı ilmeği alıp, anneannenin baston sesi, babanın verdiği parmak çikolata, yakışıklı komşu oğlu, yeni evlilik, dar kent yaşamı, genç kadınlık halleri ve kocaya duyulan o güven dolu sevgi ile örüyor Ayşe Sarısayın. Ve yine dil: Küçük bir kız, beş yaşında: "Geri çekiliyorum korkuyla, at kapıyı çalar mı hiç? Elleri yok ki onun! Belki eskici çalmıştır kapıyı, sonra da kaçmıştır."(s.25) Genç bir kadın, yeni evlı: "Teknede balık ekmek yedik, sokaklarda bira içip şarkılar söyledik yorulana dek." (s. 30). Konuğa (düşteki ata) hatır soran anneanne: " Afiyettc misiniz evladım? Anneniz, babanız nasıllar, hepsi iyiler mi? Kardeşinizin adı kalmamış aklımda, kusura bakmayın yaşlılık işte..." (s.26) Öykülerdeki zaman geçişleri, düşgerçek bağlantıları, iç konuşmalar teknik kokan kurgulamalar yerine doğal bir bilinç akışıyla sağlanmış. Yazarın dili, düşüncesine yetiyor. 'Maçka Palas' içinde kendi öyküsünü taşıyan bir anı gibi daha çok. Çocukluğun Meserret Teyze'sine, Sedat Amca'sına, Maçka Palas'ın bodrum katında iki ailenin bol kahkahalı sofralarına çocuk gözüyle bir bakış. Çocuk gözlcrini kaybetmeden büyüyebilen bir kadının, içindeki adalet duygusuyla, tutkuyla, kırmızı karanrillerle hesaplaşması. Kitabuı birinci bölümü 'Ilk Öyküm' K İ T A P SAYI 774 SAYFA 16 C U M H U R İ Y E T