Katalog

Rasyonel İletişim Olanakh mı? MEHMETSAKA Uykusu Sakız OZGUR SOYLU ykusu Sakı/"ı, adeta oyku U7erıne kuramsal bır kıtap okurgıbı okuduğumu, ote sınde de boyle yaklaştığımı soylemelı yım Rafıne metınler beklıyordum Beklentım boşuna çıkmadı Bu arada ılkbolumu ("Çağla Aşklar") dığerlerı ne nazaran dana çok beğendığımı soy lemeden geçemeyeLeğım tlk bolum ılk oyku, daha da ayrıntılandırırsak oy kunun ılk paragrafları, ılk cumlelerı bence çok onemlı Okuyucu, bu "ılk"lerde oykunun atmosferıne gire bılıyor ya da gıremıyor Okurıın, oyku nun atmosferıne gırmesı demek bana gore oykııyu anlaması, onunla bır yd şantı kurması ve keyıf almasi demek Bunları noı nıal bır okuma surecı ıçın soyluyorum Ben, ıncelemeu bır okumanın duygusuzluğuna rağmen "Uy kusu Sakız' ın atmosferıneTcolayca gı rebıldım Bunu da ılk bolume borçlıı yum "tncelemecı okuma sozunu, metnı notlar alarak, sık sık gerı donup okıımayı kesıntıye uğratma anlamında kullanaım Doğrusunu soylemek gere kırse bu tarz bır okuma surecıyle çoğu kıtaptan zevk almak pek mumkun ol muyor Kanımca, okumaktan zevk almalc o metnı baştan sona kesıntısızte ve hıssederek, yazarın etkılemesıne açık olarak okumakla mumkun Bolum ısımltndırmtlerını ve oyku ısımlerını çok beğendım Yıne tckrar etmek ıstryorum, ozellıkle "Cağla Aşk lar" Bu bolumu kanımca bır başka ısım tanımlayamaz Kıtır kıtır, korpe meyveler gıbı aşklar var bu bolumue Ve bunları en ıyı bır çocuğun aşkları anlatıyor îsımlendırme konusunda dıkkatımı çeken bır başka nokta, ısımlerın metınlere aslında epeyce şey katabıhyor ol maları I Bolumde Freud'un anneçocuk cınsel yakınlaşması konusunda one surduğu Oıdıpus kompleksını duşun dum sık sık Oykulere dıkkatlı baktığımda kışıler arasındakı ılışkıde bır uçgenın varlığı nı gorebılıyorum Mesela "Çocukîar Dılîer"de Mıne, Tolga'nın Selım'e sevgısının de ıfadesı Selım'le Mıne arasın da, Tolga'nın da yer aldığı karşılıkh bır akış var Ben, bu uçgenı Kurgu uzerıne okuduğum kıtaplardan hatırlıyorum Oykunun boylesi bır uçgenle oyku ola bıleceğını soyluyordu Bence bu uç gen, çok temel bır nokta, puf noktası Bu uçgenlerı, "Uykusu Sakız"ı oku yunca tekraı hatırlamış oldum Yazar ken, durup dururken kendılığınden ortaya çıkıp oykume sızan uçuncu kı şılerı de boylece daha kolay anlayabıl dığımı soylemehyını "Çocukîar Dıller"dekı sevgı, oyku kışıferının arayış ve ıhtıyaçlarına yanıt bulunması şeklınde kendını gosterıyor Mıne muhtemelen kocasından şıddet gormuş/gormekte olan bır kadın Se lım'ın arayışı daha çok kuçukluk aşkının fi7iksel nayalı Tolga şefkatlı baba arayışında Mıne Selım'de ıyı eşı, Selım Mıne'de Atıye'yı, Tolga Selım'de şef katlı babayı Baradan bu sevgının çıkmaması çok zor "Çocukîar Dıller"ı okurken Mehnıet Rauf un "Eylııl"un dekı Necıb Suad aşkının uzeııne otur duğu nedensellık aklıma geldı Necıb hovarda, uçarı yaşamdan bıkmış, sa kın bır sığınak aranıaktadır Suad ıse tekduze yaşamdan bıkmış, kabuğunu kırmak ıstemektedır Necıb, Suad'da CUMHURİYET KİTAP SAYI 682 Dede Korkut GÜLTEKİN EMRE u konuda genış bır kaynakça ve rılebılır aslında, Adnan Bınyazar da kıtabının sonunda ıkı sayfalık yararlandığı kaynaldar lıstesı verıyor Dıleyen kımı duzeylı, kımı de gerçekten başucu kıtabı nıtelığındekı o kaynaklar dan da yararlanabılır elbette Çalışma lar ortada Dede Korkut uzerıne çalışma yapmak ateşten topu tutmak gıbıdır Bır kez De de Korkut donemını ıyı bılmek yetmez, donemının toplumsal olaylarını, yaşa mını, kulturunıı de bılmek gerekıyor Sonra Dede Korkut'un besledığı unlu destanları, yapıtları da go7 onunde bu lundurmamak olur mu> Ounumuz ya zarlarının yapıtlanndakı dıl ve anlatım O7ellıklerıyle de Dede Korkut'un yerı, onemı, gumımuze kadarkı kalıcılığının nedenlerının de ayrıntılı bır dokumunu yapmak gerekıyor tıpkı Adnan Bınyazar gıbı Asıl adı Korkut Ata ya da Dedem Kor kut olarak da bılınen Oğuzların bılıcı ozanının yaşamı ustune kesın bılgıden yoksunuz ne yazık kı Kımılen Munam med donemınde yaşadığını ve peygam berlegoruştuğunu ılerı surer Kımılerı de Abbasıler donemınde, yanı 8 ve 13 yuz yıllar arasında yaşadığını belırttıJer Resı deddın I azluÛah ın (1284/1318) "Ca mıu't levarıh" adlı kıtabında aktardığı Oğuz Destanı'na gore, "Dede Korkut, Oğuzların Bayat boyundan Kara llo ca nın oğuludur Çok akıllı, bılgılı, Oğuz lar'ın ^e^ıtb konuları danıştığı, değerver dılderı çok onemsedıklerı bırıdır " înal Han Sıria bırlıkte dort han donemını ya şamış, devlet ve ulke sorunlarında yol gosterıu olmuştıır Dede Korkut adını bugune dek yaşatagelen kendı adıyla anı lan hıkâyelerıdır (boyları) Onun adıyla anılan hıkâyelerınde Oğuzlann yaşamı, kendı aralarındakı han ve dış duşmanla ra karşı savaşları anlatılır B f Korkut Kıtabı'na doğru yol alır "Ad Koyucu Dede Korkut", "Olağanustu Guç", "Kesım Kesmek", "Kopuz" "De de Korkut Kıtabı", "Konuların Değerlendırılmesı" "Oğul/Kız", "Yı£ıtlerın Doğusu", "Oğul'un Onemlı ve Ioplum dakı Gorevı", "Erdemlı Oğul", "Oğul Sevgısı", "Kardeş", "Kadın", "Kadın 1 urlerı", "Erdemlı ve Soylu Kadın", "Sı ğınılan Eş/Yucelttlen Sevgıh", "Yığıt Kadınlar" "Ana Olarak Kadın ', "Delı Dumrul'un Koprusu", "Hoşgoru", "De ğerbılırlık", "Destan/ Hıkâye Masal", "Çağdaş Dede Korkut" Dede Korkut anlatılarının Doğu Ana dolu, Gurcıstan ve Azerbaycan da geçtığı bılınıyor Anlatılarda AkkovunluJar donemı, Oğuzlar'ın, Irabzon Rumları veGurculerlesavaşı anlatılır "Koklubır destan, genış bır masal, soylence ve de yış bırıkımıyle beslenen bu anlatılar, ın sanımızı gercek boyutuyla yansitan kul turbırıkımıdır Anlatıların temelkayna ;ı, Oğuz ve l'urkmen boylannın varo uşlarından bu yana gelıştırdıklerı yığıt lık destanlarıdır " Elbette bu can alıcı anlatıları "destan 'hıkâye" ya da "ma sal dıye ayırmak doğru değıldır "Çun kıı 'destan' dendığınde masal 'masal' dendığınde hıkâye ıle karşılaşılır " Bun ların dışında da ortada koskoca bır "ta rıh' durupduruyor Onun ıçın Dede Korkut Boylarını 'anlatı' dıye nıtelemek yanlış değıldır ıtle Iletışım ve Kultur adlı teorık çalışma esas olarak "Rasyonel bır ıletı şım olanakh mı dır*" sorusuna ce vap arıyor îletışı mın ozgul yapısını goz ardı etmeden, onu sosyal bılımler ıçerisınde bır dısıplın olarak ınceleyen Profesor Dr Nurçav furkoğlu'nun ça lışmasında anahtar kelımelerın, etık, ote kı kımlık cumbuşler, utopya ve kultıı rel çalışmalar olduğu apaçık îletışımın hem gundelık yaşantımızda hem de toplumsal sıstemın anlaşılma sında pek çok dısıplının ılgılendığı bır alan olduğunu belırten Turkoğlu, ıletı şımın dısıplınlerarası bır alan olduğu vurgulansa da her dısıplın kendı açısın dan "ıletışun" de ılgılenır dıyor K "U: Dede Korkut aslında 'usta bır oyku yazatıdır" Hıkayelerın dılı, "anlatımda kı duşunsel duzen ve kurgulama, bun laıınbırsanatçı tarafındanoluşturuldu ğu"nu gostermektedır Bu boylar "gelış mış bır anlatı", zengın "destan kulturu ve "genış bır masal dunyasıyla" oluşur Geçmış kulturu kımlığımızı kavramada ılk başvurulması geıeken çok onemlı bır kaynak olarak duruyor onumuzde De de Korkut anlatıları Batı kulturunun ana kaynağında llı ada ve Üdysseıa anlatı kulturu varsa, bızde de Dede Korkut'tan soz etmek hiç de yanlış olmaz Adnan Bınyazaı ın hazırladığı ve ılk basımı 1973'teyapılan Dede Korkut un gozden geçıı ılmış ve genışjetılmış 6 ba sımı, çok şık bır baskıvla, okurla bır kez daha buluştu Bu kıtabı yazmaktakı amaunı Adnan Bınyazar "ünsoz 'e Ek'te şoyle dıle getırıyor "Ben, Dede Korkut anlatılarını top lıım kesımlerıne ulaştırmak amacıyla bu ışe gırıştım " Kıtabın 97 sayfası Dede Kotkut'u ayrıntılı bır bıçımde ele alıyor kı, son derece onemlı ve geçmıştekı kuJ turel bırıkımı bılme açisından çok yarar lı Adnan Bınyazar "Dede Korkut Kım dır?"e yanıt olarak başlar sozune Son ra da, sırasıyla şu başüiuar altında Dede SAYFA 16 Masal dünyası Dede Korkut anlatılarının kokenı Şa man geleneklerıne dek uzanır Bu anla tılar Batı Asya ve Anadolu kulturunun Islâmlık oncesı donemlerını de bunye sınde sındırmıştır Yunus Emre'den Pır Sultan Abdal a Karacaoğlan dan Yaşar Kemal'e u/anan uzun mu uzun kııltur bırıkımını de pe şınde surukJeyegelmıştır Dede Korkut anlatıları Sonra Nâzım Hıkmet KemaJ lahır, larık Buğra, Dağlarca, Ahmet MuhıpDıranas CahıtSıtkı Iaıanu, Ul ku Tamer, Cahıt Kulebı, Hılmı Yavuz gıbı şaır ve yazarlar da hem dıl hem de anlatım bırikımınden çok ıyı yararlan dıklarını ortaya koydukları yapıtlarla gostermışlerdır Adnan Bınyazar'ın bu ozenlı çalışma sı tam bır başvuru kaynağı, yanı elden duşurulmemesı gereken bır başucu kı tabı Dede Korkut anlatılarının dıl ve anlatım ozellıklerının korunduğu 14 bo yu mutlaka okumalı, derım "Hazretı Muhammed zamanına ya kın, Bayat boyundan Korkut Ata derler bır er çıktı O kışı, Oğuz un her şeyını bılırdı, nc derse olurdu Bıhnmezlıkler den turlu haber verırdı " "Korkut Ata, Oğuz kavmının onune çıkan engelı hal lederdı Korkut Ata'ya danışmayınca hıçbır ışı yapmazlardı O ne buyursa ka bul ederlerdı, onun sozunu tutup ışı ta mamlarlardı " Boylesıne yuze ve boylesıne onemlı one çıkmış Dede Korkut'un anlatılan çağdaş yazınımıza da omuz vermeyı sur duruyor Dılımızı ve birıkımımızı kes kınleştırmek ıçın okumalıyız Dede Kor kut anlatılarını Adnan Bınyazar, uzun bır araştırma nın, değerlendırmenın, duşunmenın so nuçlannı bızlerle paylaşıyor • Dede Korkut/Adnan Bınyazar/Yapı Kredı Yayınları Doğan Kardeş/Nısan 2002, 309s Şaman geleneklerl Kıtle ıletışım araçlaıının, gunumuz modern ınsanı uzerındekı etkısını soz konusu eden Turkoğlu bu etlaleşım su recını geçmışle bır bııtunluk ıçerısınde ele almavı yeğlıyor Duman ışaretlerın den ınternete uzanan "ıletışım serııvenı nın" ınsanlığın seruvenınden ayrı tutulamayacağını, ıletışım kurmanın amacı nı toplumsala yonelerek cevaplıyor Iletışım seruvenı olarak adlandırılan olgu nun seruvencılerı de anlasılacağı uzere medya çalışanları Turkoğlu bu seruve nın gıdışatından sorumlu olan kışılerın yıne medya çalışanları olduğunu soylu yor Tevrat'takı Babıl Kulesı efsanesıne, Metropolıs fılmındekı Babıl Kulesı masalına ve 11 Eylııl saldırısındakı Ikız Ku lelere, "kentlerın ımgeselyapüanmalan" bağlamında yer veren Nurçav Turkoğ lıı ınsan topluluklarının farklılıklarıyla beraber ortak bır yaşam alanı oluşturma gırışımlerını soz konusu edıyor Efsane dekı Babıl Kulesı'nın anlatımından yo la çıkarak aslında bır anlamda kuresel leşme temelınde ıletışımın dunyasaUaş masını soz konusu eden Turkoğlu, Tanrının ıstedığı aynı dılı konuşmanın '\d raruım yanında bunun tam tersı olan 'karmaşanın dılı nın uretken ve modern vuzunu efsaneye gore melezleşmenın başlangıcını ırdelıyor Profesor I urkoğlu sorular sorarak rasvonel ıletışımın olanaklarını sorgulu yor ve ıletışım bılımlerı ıçerısınde etık meselelerın yerınıtartışıyor "Kıtleıletı şım araçları guç kaynağı ve ref erans ola rak, toplumsal anlam sıstemınde nelerın normal olduğunu belırleyen bır arena mıdır' Bu arenada gorduğumuz tum bu olumler ve cumbuşler sadece seyırlık mı dır'1 U/aktan ancak duygusallıkla ront genlenen karnavailar olan medyadakı seyırhkler, her gun yenıden uretılen ve tuketılen zamandan ve coğrafyadan kopartılmış yanılsamalar olarak yasanmak tadır" dıyor ve evrenselleştırılenılır bır etık anlayışından hareketle gundelık ya şamın butun alanlarında karşılıkh ko nuşabılme ve dınleyebılmeye gonullu ol mayı gerektıren bır etık modelı benım siyor Ve ıletışım aktorlerının mesleklerını ıcra ederken profesyonel olma gereklı lıklerınde yıne bu etık yolundan geç melerıyle mumkun kılınabılırhğını belırtıyor • Kitle lletişimi ve Kiiltür/ Nurçay Turkoğlu/ N/1OÇ Yayınlart Araştırma Sensı/ naos^enaos com/ Ocak 2003 lleflshn serüvenl "Çaftla Aşklap"