Katalog

oıta sınıf ailesiydi. Babası inşaat mühen disiydi. Che'nin anlattıklarının bir kısmı ülkeınizdegördüğümüz.yaşadığımızolaylardan farklı değil. Arkadaşıyla hiç tanımadıklan kijilcr tarafından misafir ediliyor. 1950'li yıllarda Anadolu'da da misafir ağırlamak önemli bir ahlak anlayışıydı. Ayncalıktı. Üstünlüktu. Bugünkü gibi değil, o dönenı, misafir ağırlamamak kötii bir şeydi. Che'nin anlattığı ve yaşadığı olaylar benim vc 1 ürkiye'de yaşayan binlerce gendn yaşadığı olaylar değildir. Sadece yaşanan yerler ve yaşayan kişiler faıklıydı o kadar. "Motosiklet Günlüğü" adlı kitapta, "YediGöllereDoğm"(Sayfa: J6) başjıklı bir bölüın var. "Yedi CîölJcr" isıni he ıııen Bolu'daki" Yedi Göller"i çağrıştıracakrır. "Yedi Göller" sadeceBolu da yok. Anadolu'vu gezin, yüzlerce "Yedi Göl" olarak adlandmlan bölgeler var. Kitabın bütününü aktarmama olanak yok. Sadece bazı böliimlcri aktarıyorum. "DünyanınGöbeği" adL birbaşlık var. (Sayfa:l()i). Buböliim.banahcmcnNas reJdin Hocamızı hatırlattı. Nasreddin Hocamızın bir rıkrası vardır. Hani eşeği nitı ayağının bastığı veri gösterip, "îşte bıırası dünyanın merkezi" diyor ya < iık> . rayı ammsadım bu başlığı görünce. Zaten, dünyada Nasreddin Hocamızı bilmeyen mi var? Toplumsal mücadele anlayışında Che, Küba'ya gidiyor. 1965 yılında Küba'dan avnlıp bütün Afrika'yı dolaşıyor. Sonunda Kongo'da bir yıl savaşıyor. Yeniden Latin Amerika'ya geri dönüyor. Bolivya'ya gidiyor. Bolivya ordusu üe aylar sü ren çaıpışmalar sonunda 8 Ekim 1967 'de yakalanıyor ve Başkan Barrientos'un em riyle yargılanmadan öldürülüvor. Bizde deböyle "dhanşümul" gerillalar olmuştur. îttinatçı "gerillalar" (Bir diğer deyim le: Kuvayı Milliyeci ete dadaş) gitmij; Yemen'de, Trablusgarb'da, Balkanlar'da, Anadolu'da, Kaikaslaıda vd. çarpışmıştır. Tonlumsal mııcadeleler taribinde ijunıı befirtmek istiyorunı. Diğer ülkelerden çok daha /engin bir tarihımiz vardır. ]ames Mellaart'm "Çatalhöyük"ü dilimizde Anadolu'da bir neolitik kent James Mellaart, yaptığı kazıları yazmayan bir arkeoloğun görcvini yerine getirmeaiğine inanıyor. Kendisi de Çatalhöyük kazısında bulunanları, çizimlcri ve çekilen fotoğraflarla birlikte bilime ve meraklılarına sunuyor. Yapı Kredi Yayınları James Mellaart'm kitabını Ğökçe Bike Yazıcıoğlu'nun Türkçesiyle yayımlarken kitaba Mellaart'la Gül Pulhan'ın yaptığı söyleşiyi ekJemiş. SENNUR SEZER ££ ~X 7"as,adığınız topraklar konııV ' sıında neler biliyorsıınuz?" L "Cıeçmi!} uygarlıklar konıısunda neler biliyorsıınuz? " "Müzelerde sık sık gördüğünüz küçük, ilkel bir taş bıçağın uzmanlara hangi kanıtları verdiğini niç merak ettiniz mi? " Bu sorııları ve benzerlerini yan yana koymak arkeolojinin ve toplumbiliminin temelini oluşturmak bir bakıma. Aynı zamanda sanat tarihinin de. Çünkü kimi zaman yapüan arkeolojik bir kazi, sanat yoksunu sayılan bir dönemin, zengin bir sa nat geleneğine merkez olduğunu kanıtlayabılir. Çatalhoyük'te 1961 1%Î yılla rı arasında yürütülen kazılar bu söylenenlerin kanıtıdır. Çatalhöyük, Anadolu platosunda "MO 7. ve erken 6. binyılda serpilen, son derecegelişkin bir uygarlığın zengin kanıtlarını barındıran'.sanattanyoksun olduğu sanılan bu dönemde "bir sanat merkezi nluşıı kanıtlanan" bir yeıieşme. Buradaki kazıları yöneten James Mellaart, Çatalhöyük için yazdığı kitabın 1967 de Londıa'da vapılan ilk baskısınınönsözündeÇatalhöyük'üşöyleözetler: "(,'atalhöyuk ıın dokuma, ağaç işleme ciliği, madencilik ve obsidyen işçiliği kadar duvar resimleri ve kabartmaları ile taş ve kil heykelcikleri de dikkate tleğerdir. Yeıleşmede bıılunan çok sayıda ta pınak, simgeciliği ve mitolojisi ile bir bü tün olan gelişkin bir dine; yapıları miıııarinin ve bilinçli plaıılamanın doğuşuna; ekonomisi gelişkin tarım ve hayvancılığa ve ele geçen çok sayıda ithal malzeme hammadde ticaretindeki ilerlemeye tanıklık eder." James Mellaart, yaptığı kazıları yazmayan bir arkeoloğun görevini yerine getiımediğine inanıyor. Kendisi de Çatalhöyük kazısında bulunanları, çizimleri ve çekilen lotoğraflarla birlikte bilime ve meraklılarına sunuyor. Yapı Kredi Yayınları James Mellaart'ın kitabını Gökçe Bike Yazıcıoğlu'nun Türkçesiyle yayımlarken kitaba Mellaart'la Gül Pulhan'ın yaptığı söyleşiyi eklemiş. Bu söyleşi, hem Çatalhöyük'teki kazının hem Mellaart'm arkeolojiyi seçişınin öykülerini içeriyor. Mellaart'm bu mesleği secişininöyküsü tkinci Dünya Savaşı'nın bunalımlı yıllarını lngiltere ve Hollanda'da izliyor. Farih merakı hiyeroglifleri okumayı kendi kendine (iğreııecek kadar tutku durumunu almış bir delikanlının öyküsü Mellaart ın öy kusü. Buııa Arlette ile Türkiye'de tanışışı ve yasamlarıyla tutkıılarını birleştiri şi eklemleniyor. Mellaart'ı liırkiye'ye getiren rarihte "Deniz Kavimleri" dive adlaıulırılan ıılusların kimliğini bulmakınış. liiıkive'yi, daha doğrusu araştırma yaptığı yerleri dolaşmak, ordaki yerel yaşamı, yöresel gelenekleri tanımak ona arkeolojik kiıni soruların yanıtlarını da buldıırmuş. Örneğin kimi dönemlerle ılgili çanak çömlek bulunamayışının nedenini "çambardak'ları görünce anlamış. Bu tahtadan vapılan su kapları, hem seıamik kap bulunmayışının hem de kerpiç bina kalıntılarına ulaşamayışın neueni. 1 ürkiye nin güneyinde ağac bollıığu, tahtanın bina ve kaplarda kııllanılışıııın nedeni olmııştu. Ahşapsa arkeolojık iz bırakmıyordu. Mellaart ile vapılan söyleşi, Çatalhöyük'ün arkeolojik öyküsü nün paralelinde bir araştırmacının da portresini veriyor. Bu arada Anadolu ile ilgili kimi tezle re karşı tezler de üretiyor: Anadolu'da temel iki besin maddesi et ve tahılın doğal olarak varlığı yüzünden tarımın sanıldığından daha geç, yerleşik hayata geçildikten sonra, başladığı. Ta rımın yivecek kalitesi ile değil ticaret ile ilgili olduğu vb. Duvar resimleri ve Hasan Dağı Anı kitapları "Motosiklei Gunluklcri" adlı kitapta beni etkileyen şey ya da şeyler ortak benzerliklerin çoğunluğu değil. 1 )üşünmek başka şey yapmak ya da yaşamak başka şeydir. Bence önemli olan şey yaşamaktıt. Anı kitaplarını, yaşanan şeyleri anlattığı için seviyorum. ("he, neden "cihanşümul" birkişi olarak seviliyor I layallerini gerçekleştiımek için bir an bile tereddüt etmediği için. Altı vıl süren derslerini iiçyılda tanıamlayarak doktorluk diplomasını alan (che'nin ailesi belki zengindi ama zannetmeyin ki çok parası oldıığu için biitün Latin Amerika'yı dolaştı. Hayır, Latin Amerika'yı çok az bir paravla dolaştı. Çogu yeıde paıasız kaldılar. Iki arkadaş çalışarak bu gezilerini siiıdüıdüler. Kitabı okuyun, bunıı goreceksiniz. "Motosiklct Günlükleri" adlı kitabın da anlattığı geziyi Che, 23 yaşında yapmıştı. Yani, İ^eniz Gezmi^ ile Mahir Ça van'uı üldüğü yaşta. Bence, siz de Che gibi yaşayın. Mutsuzsanız mutlu olursunuz. Mutlu iseniz daha çok mutlu olursunuz. Herkesin içinde bir "Che" vardır. Sade ce, o Che'yi özgür bırakın. Bir tane havatımız var. Hayallerinizi gerçekleştirmek o kadar zor değil. Che, ne diyor: "Hcr iyi kâşiiin ilk emri şöyledir: Çıkılan her seferin iki kritık noktası vardır; yola çıkış anı ve hedeie vanş ânı."(Sayfa: 17) "Bir amaca ıılaşmanın ne kadar çok aracı varsa, bu alan o kadar çeşitlidir, bir başka deyişle, araçların her zaman için sonsuz sayıda olduğunu hiç akıldan çıkarmamaKta fayda vardır." (Sayfa: 18)> Motosiklet Günlükleri/C/jd" Guevara/Evfrest Yayınlan, Utanhul2003/197 s. CUMHURİYET KİTAP SAYI 682 Mellaart'ın Çatalhöyük'te yaptığı ka zılarda ortaya çıkardığı en önemli öğelerden biri duvar resimleri ve rölyefleı. Kazılarm yanıldığı dönemin teknik zorlukları, lilmlerin nir bölümünün yıkan maya gittiği Almanya'da yitimi, Arlette'in ailesinin cviyle birlikte yanan çizim ler gibişanssızlıklarakarşın bıılunan yiize yakın duvar resminin önemli bir bö lümü belgelenmiş. Kerpiç duvarlara, bir sıva (yaklaşık yarım milimetıe) kalınlı ğında boyanan bu duvar resimleri, yıprandıkça üstü (jrtülerek yenilenmiş. Bu yüzdentabakalarbiçiınindekibu resim lerin bir bölumünü çıkartmak için bir bölümü teda edilmiş. Kesimlcrin canlılığı resimleri yapanlara hayranlık duy manıza yol açıyor. Bu resimlerin çıkarılması için saatlerce işçi aletleriyle çalışıl dığını öğrendiğinizde gün ışığına çıkaranlara nayran olmamak elde değil. Bu hayranlık resmi yapanlara duyduğunuz hayranlıktan daha büyük belki. Çatalhöyük'te bulunaıı duvar resimle ri belgesel özellikler taşıyor. Avlar, giyimler, bölge havvanları yanında çevredeki doğal olaylar da resmedilmiş. Bu resimlerden en ilginci bir yanardağ patla ması, Mellaart bu dağın eski bir yanardağ olan Hasan Dağı olduğuna inanı yor. Bu yanardağ, bölgeye balta vb. vapımında kullanılan ve ticareti vapılan obsidyenin de kaynağı. Renkli resimler, çi/.imler, planlarla bü tünlenen Çatalhöyük/Anadolu'da Ne olitik Bir Kent kitabı II bölümden olu şuyor: Giriş (Mersin, Hacılar),Çatalhövük Yerleşmesi, Çatalhöyük'ün Tarih lenmesi, Çatalhöyük ün Mimarisi, Kent Planı, Tapınaklıir ve Kabartmalar, Duvar Resimleri, Üç Boyutlu I leykelcikler, Ölü Gömme Âdetleri ve Mezar Armağanları, El Sanatları ve Ticaret, I lalk ve Ekonomi. Kitabı editörün, yazarın, önsözleri, Mellaart'la söyleşi, Kaynakça, Dizin ve "Çatalhöyük Kazıları 1965" başlıklı makale tamamlıyor. Bilimkurguların, lantazyaların genel kabul gördüğü günümüzde, Çatalhöyük gerçek bir fantazya olarak okunacak bir kitap. Kitantaki fotoğrallar, çizimler ve resimlerse bence ayrı bir dünyaya açılan kapılar. • (*) Çatalhöyük Anadolu'da Bir Neolitik Kent/ }ames Mellaurt/ Çcvırcn: Cıökçc Bike Yazıcıufclu/ Yapı Kredi Yayınları/ Büyük Boy Kuşe Cıltlı 218 s. SAYFA 15 James Mellaart. eşl Arlette İle Türklyede tanısmış.