Katalog

Che ve arkadaşının yolculuğu, "LaPoderasa" marka bir motosiklet ile Aralık 1951'de Arjantin'den başlıyor. Şili, Peru, Kolombiya ve Venezuela'ya kadar sürüyor. Güncedeki notlara göre, 26 Temmuz 1952'de sona eriyor. Latin Amerika ülkelerini kapsayan geziyi Che, 1953 yılında yeniden yapacaktır. Gezisi sırasında uğradığı Bolivya'da işçi eylemlerine ve tanm reformlarına şahit olacaktır. Gezilerde karşılaştığı, yaşadığı olaylar Che'nin daha sonralu yaşamının belirlenmesinde önemli olacaktır. TURHAN FEYİZOĞLU itap okumada tercihim çoğunlukla niyografi, anı, günce kitaplan olmuştur. Yayımlanmış yeni kitaplan almak istediğimde ilk önce bu tiir kitaplan almışımdır. Che Gueveara'nın daha önce yayımlanmış günlüklerini okumuşturn. Bu kez kitapçıtarda, "Motosiklet Günlüğü" kitabını görünce hemen aldım okudum. Che'nin diğer kitaplarını da okudum. Bu yazıda, Everest Yayınları tarafından yayımlanan "Motosiklet Günlüğü" kitabından söz etmek istiyorum. Çünkü, kitap alışılagelmiş bir günce değil roman tadında yazılmış. Hangi kitabı okursam okuyayım bir alışkanlık olsa gerek, "araştırmacı belgeci" yönümle okuyorum. Bu kitabı da öyle okudum. 1951 vılında uzman doktor olan arkadaşı ile t>irlikte motosikletle yaptığı yolculuğu, Che, bir sene önce yine motosiklet ile tek başına yapmıştı. Doktor AJberto Granado, yine kendi si gibi doktor olacak Tıp Fakültesi öğrencisi olan aıkadaşı Che'nin bu yolculuğunu bilivordurvebutüryolculuklardadeneyimıi olan birisiyle yola çıkmayı daha uygun bulmuştur. Bir devpimcinin Latin Amerika'yı kesfi Che Guevaranın "Motosiklet Günlükleri" f K Bu tiir bir yolculuğa çıkan kişiye hangi gözle bakılır? Yolcııluk sırasında evinde misafir oldukları bir arkadaşının karısının tepkisini Che, şöyle anlatıvor: "AJberto'nun arkadaşının karısı bize aynı sıcaklığı göstermemişti, fazlasıyla belli olan bohem tarzımızı yuvası açısından tehlikeli bıılmuş obnaiıydı. 'Doktor çıkmanıza bir yılınız kalmış ve siz uzaklara gidiyorsunuz, öyle mif" Ne zaman geri döneceğiniz konıısunda da en 1 ufak bir fikriniz yok. Derdiniz ne sizinr ' Birbiri ardı sıra yağdırdığı 'niye'li ve 'nıçın'li sorularına istediği gibi cevaplar alamamak kadının tüylerini diken etnıeye yefmişti. Bize karşı nezaketini esirge medi gerçi, ancak, kocası 'bedel ödeyemeyecek' kadar zayıf olduğıından zaferin kendisinin oldıığıınu, kocasının da aynı delıliğı vanmaya kalknıavacağını bılmesı ne (ya da benim onıın bunu nildigini dü şünmeme) rağmen, yüz hatlarında kendi sini tedirgin eden şeyc karşı seıgilediği düşmanlık kolayca seçilebilivordıı." (Sayfa:1819). Yine gezi sırasında misalir oldukları çiltlik sahibinin oğlunıın duygularını Che, şoyle anlatıyor: "Belli ki açlıktan ölmek üzere olan, biraz kafadan çatlak 'doktorlar' gibi görmüştü." (Sayfa: 26) Evet. Ben bunun için anılan ve günlüJderi daha çok tercih ediyorum. Çünkü, SAYFA 14 Gezltutkusu ne olursa olsun kişinin kendi duygularını, düşüncelcrini anlatır bu tür kitaplar. Che'deki gezi tutkusunun başka nedenleri de vardır. Amcası. Okuduğu okul, hayalleri. Bunları günlüğünde belirtiyor. "Benim örnek alıp benzemeye çaüştığım müzmin gezgin bir amcam" "Hayalci kişıliğim ve özgür ruhum nedeniyle, yerimde duramayan biriydim. Tıp Fakültesi, hastaneler ve sınavlar gına gctirmiijti." "Kurduğumuz hayailerde uzak diyarlara gittik, tropik denizlerde dolaştık ve neredeyse bütiin Asya'yı kat ettik." Hayaller sadece yeni yerleri göımek deöildır. 1 layaller, her gezginin hayalleri gioidir. Cîittikleri yerleri gördükten sonra Che, ŞLinları yazıyor: "Kırların, medeniyetin avantailarına baskın çıktığı bu dev agaçların gölgesinde bir laboratuvar kurmayı bile nayal ettik." (Sayfa: 27) Tıp Fakültesi son sınıf öğrencisi olan Che, geleceğiyle ilgili tasarılar yapıyor ve hayallerine devam ediyor: "Kuracağımız yapıda, kışın her taraf beyaza büründüğünde gölii görecek çok büyük pencereler olacak, bir kıyıdan ötekine gitmek için bir tekne bulunacak ve tamamıyla bâkir ormanda sonsuz gezilere çıkacaktık. Gezilerimizde Karsımıza çıkan böyle güzel yerlerin bizde her şeye boş verip orada kalma arzusu uyanuırdığı sık olurdu, ama içimizdeki bu bir yerde kalıp yer leşme güdüsünü ateşleyecek derecede olaganüstü bir çekim giicüne sahip tek yer de Amazon ormanlarıydı." Geziye çıkıp da yerleşip kalmak istediğimiz yerler olmamış mıdır? Bazılarımız bunu yapabildi bazılarımız yapamadı. "Benim gözümde, deniz hep bir sırdaş, ona açtığım sırları kimseye anlatmayan bir dost olmuş ve bana her zaman ihtiyacım olan en iyi öğütleri vermiştir (dilediğim gibi yorumlayabildiğim gibi bir fisıltı, yani). Yukarıdaki satırlan ben yazmadım. Che, yazmış. Ama, aynı duygunun bu kadar da aynen hissedilmesi nasıl olabiliyor? Oluyor demek ki. Cordoba'lı, yeşil gözlü çekici bir kızla evlenece^ine inanan ve bu b z nedeniyle yolculuğa çıkamayacagını sandığı oğlu Che'ye, babası, "Kız arkadaşın ne olacak peki?" diye sorduğunda, Che, "Beni seviyorsa bekler" diye yanıt veriyor. "Motosiklet Günlükleri" adlı kitabın da yeşil gözlü sevgilisi Chichina'nın to Yarfeşip kalma isteğl toğrafı var. Babasının, bırakıp gitmez dediğine hak vereceksiniz totoğrafi gördüünüzde. (Şunu da belirteyim kitapta o adar cüzel fotograflar var ki kıskanacaksınız. Ben özellıkle, kayıkta balık tutarken çekilmiş fotoğrafuıa bayddım. Bu kadar cüzel poz verilebilir mı, bu kadar gü zel fotoğraf çekilebilir mi?. Peki ya, Hilda'dan olan çocuğu Hildita ile çekilen to tograt. Bir baba ile çocuğu arasındaki ilişkiyi bu kadar güzel yansıtabilir.) Neyse. Konumuza, yani kitaba geri donelim. Che, babasının söylediği kadar güzel bir kızı bırakıp gidiyor. 1950'li yılların ve 2003'lerin Türkiye'sindeki kızerkek ilişkileri ile evlilik nakkında bilgi veriyor bu anlatımlar. Toplumsal değişimler yaşanmaktadır bu dö nemlerde. Fakat, başka bir şey daha anımsatıyor bana bu ayrılık olayı. Çok sev diğim yazarlardan Leon Tolstoy'un karısından üçüncü kez kaçıp Türkiye'ye gel mek istediği sırada bir tren istasyonunda ölmesi olayını hatırlattı. Hazırkonu açılmışken kadınerkek ilişkileri hakkında bir sevler yazmak ıstiyo rum ama olmaz. Bu konuyu bir başka yazıya saklamak daha iyisi. Iki arkadaşın yolculuğu, "La Poderasa" marka bir motosiklet ile Aralık 1951'de Arjantin'den başlıyor. Şili, Peru, Kolombiya ve Venezuela'ya kadar sürüyor. Gün cedeki notlara göre, 26 Temmuz 1952'de sona eriyor. Latin Amerika ülkelerini kapsayan geziyi Che, 1953 vılında yeniden yapacaktır. Gezisi sırasında uğradığı Bolivya'da işçi eylemlerine ve tarım reformlarına şahit olacaktır. Gezilerde karşılaştığı, yaşadığı olaylar Che'nin daha sonraki yaşamının belirlenmesinde önemli olacaktır. UmuUapı gerçeğe çevlrmek Babası, Che'nin bu gezi ttıtkıısu hak lunda özetle şıınları söylemektedir: "Oğlumun ansLon coşkııya kapılın bek lenmedik hareketler yapmasına alışkındım gerçi, ancak o kıza düşkün olduğu nu, bu tutkunun onıın içindekiyeni ufuklara açılma heyecanını dizginleyeceğini düşünüyordum. Aklım karmakarışık olmuştu. Ernesto'yu anlayamıyordum. İçin de benim pek kavrayamadığım (ırtınalar kopuyordu. Bütünbunları kavramarp an cak zamanla olacaktı. O zamanlar ondaki bu seyahat tutkusunun, içindeki öğren me aşkının sadece bir boyutunu oluşiurduğunun tarkında değildim...C)nda aklı na Tcoyduğu her şeyi yapma potansiyeli vardı, ne var ki potansiyel her zaman ve terli bir etken değildir; hayalleri, planfarı ve umutları gerçekliğe çevirmek ışin en güç kjsmıdır. Ernesto hem kendisine inanıyordu, hem de kendisini başanlı kılacak biriradegücünesahipti; ayrıca, başarmak üzere yola çıktığı şeyin peşini bırakmayacak kadar müthiş bir kararlılığa sahip olduğunu da hemen eklemek gerekır. 'l'üm bunlara, kendisinin bolca kanıtını sunduğu ve çok kısa bir sürede çok şey kotar masını anlamanızı sağlayacak bir parlak zekâyı ekleyebilirsiniz." Che'nin ve bu yaşam kültürüne sahip kişilerin bir özelliği de ortaya çıkmakta dır. Belge bırakıyorlar geriye. Che, gittiği yerlerden babasına sürekli mektup yazmış. (Sayfa: 5) Che, günlük tutııyor. Bu özelliğini gerilla savaşı yaparken de surdürtıyor Olayları yaşayan birinci elden aktarıyor. Kendi tarihini kendisi yapıyor ve ken disi de yazıyor. 1950'li yıllarda gelişınekte olan ve az gelişmiş ülkelerde, kaç kiside otomobil, radvo, buzdolabı, motosiklet vardı? Veva bunları alabilecek kaç aile ya da kışı var dı:Bu yıllarda kaç kişi okula gidebilıyordu, hatta yüksekokııla yani üniversite tahsili yapabiliyordu? Che Guevara'nın ailesi varlıklı bir üst' CUMHURİYET KİTAP SAYI 682 Che'nin volculuğu. "La Poderasa' marka bir motosiklet ile Aralık 1951de Arjantln'den baslıyor. $lll, peru, Kolombiya ve venezuela'ya kadar sürüyor. Guncedekl notlara göre, 26 Temmuz 1952'de sona eriyor.