Katalog

Yourcenar "ben" ve "öteki" karşıtlığınuı kavranmasmın insanları kesinlikle daha iyi tanımaya yarayacağını düşünmüş, kendisini "öteki nin yerine koymaya çalışmıştır. Yalnız, "öteki" olarak tanımlan mak istediğinden değil, kendini "başjca bir yerde", yeni bir baki!} açısıyla görmek istediğinden, her turlıı grup ve ekol anlaytşının kendisini sınırlayacağı, "ben"lestireceği düşüncesiyle, hep "öteki"nin olduğu yerde olmaya çalışmıştır. Belki de bu nedenle hiçbir yerde uzun şüre kala maz, sürekli yolculuk eder. "Oteki" olmak, ötekinın bakış açısıyla bakmak, baş kasının diliylc uğraşmak, okuma etkinliğinde kendini sınamak yazarın tehlikele rini bile bile göze aldığı bir uğraştır. Yirminci yüzyılın en büyük yazarların dan Virginia Woolf 'la Dalgalar'ın çevirisi iizerinde konuşmak üzere 1937 yılında îngiltere'ye gider. tki yazar arasındaki ilişki "sıcak" ya da "yakın" olarak nitelendirilmese bile birbirlerinin değerini anladıkları kesindir. Yourcenar, Woolf'ıın dehasını hemen aynmsar: "Kendi döneminin yazarları olunca insan hep yanılıyor: Ya göklere çıkarılıyor ya da yeri liyor. Yapıtlarının, belki deonyıldan lazla dayanma şansı olan, Ingiliz dilinin dört beij büyük virtüozu ve az görülen çağdaş romancılararasına Virginia WoolPukoy makla hata ettiğimi sanmıyorum (|Hacı ve Yabancı Olarak" (En pelerin et en et ranger) in Denemeler ve Anılar II (Essaıs et Memoire.s II)] Woolf iseyeni bıriy le karş,ıJa!jtığında onun dış görünüş özelliklerını hemen kısa tiimcelerle yazardı. Çofiunlukla da kendisine gülünç gelen özellikleri acımasızlıkla belirtirdi. Ama o da ilk gorüşte Yoıırcenar'ın kim oldıığunu anlamıştı: "Siyah elbisesindeki altın rengi güzel yapraklar"; "kırmızı dudaklar" sonra da "geçmi^i olan bir kadın olmalı. Aşkı bilen, entelektiiel, çalışkan oluınlu düsjünceleri var; entelektüel...". Günümüz çeviri anlayışıyla Yource nar'ın çevirisı eleştırilse bile hiçbir ıızmanııı yadsayamavacağı bir özelliği vardır: Yourcenar, dalgalarla, WoolPun iç konuşması arasındaki uyumu yakalayabil mişti. Aslında Yourcenar, yaşamı hoyun ca çeviıiyle uğraşmiijtır. Geçinmek, yolculuk etmek, oğrenmek için, zevk içın. Ancak seçtiği yazarlar anlaınlıdır: Virginia Woolr, 1 lenrv James, Constatin Ka vafis, zencilerin dinsel şarkılarından seçmeler.James lialdwın, Mishima. I'ümüy le yazınsal gorünen bu seçimler onun azınlıklardan, sıra dışı insanlardan, sür gıın edilmişlerden, farklı ırklardan gelenlerden, siyahlaıdaıı, intihara eğilinıliler den (Wtx>lf 1941, Mishima 1970'te intihar etmi^lerdir) yana olduğunıı göstermektedir. 1940yılındaÖlçııler(Mesures), başüğıyla Atina'da sırf kendi zevki için Kavalis'in sjiirlerini, Yunan bilgesi Dimaras'ın metinlerini Fransızcaya çevirip yayımlar; ikinci kitabın ba^ına da eleştirideneme biçiminde bir önsöz yazar. 1939yüında Atina'da Fransızcaya çevirdiği James Maisie'nin Bildiği (What Maisie Knew) başIıklı romanı 1947de yayımlanır. 3. Çevlrl yoteuhığu tadır. Yourcenar, mutluluktan hep çekınmış, hatta mutlulugu kiiçük görmüij, ona hizmet etmemiştir: "Mutluluğa katlanamı yorum", "mutlu olmak ne kadar tatsız tuzsuz bir şey" bile demiştir. Bu anlayış kiijiliğini ve yapıtlarını daha iyi anlamaya yardımcı olur. Kahramanlarının tümü nün hiçbir zaman vazgeçemedi^i ahlaki zurunluluklurı vardır: llepsi de kolayulıktan kaçar, hiçbiri kendini bırakmaz. llepsi de kendini tutmayı, sonuna dek denetlemeyi bilir. Anlarılarında her kahramanı aklından ölümü geçirir, ölüme yaklaşır. Anlatının sona ermesi için kahramanın ölınesi çok do^aldır: Zenon ölur ; roman biter, WangI ö ve Ling ölür ma sal biter, Nathanael ölür, anlatı biter... Bu ölünı duygusuna da bağlı olarak anlatıla rının hiçmrinde ama hiçbirinde eksiksiz bir mutluluk göriilmez; mutsuzluk tüm anlatılarının içkin bir öğesi olarak okıırda hep bir hüziin duygusu yaıatır. Yoıırcenar'ın ilk vapıtlarında daha yumusak olan biçeıni zanıanla katıla^ını^tır. Sanki yaşı onıı sözciıkler konusıında tulumlu olmaya zorlamıstır: Kapalı, sıradan toplıımıı ve değerlerini eleştirırken dili daha bir kcskin, daha bir sert olmuş tur Kşcinsellerin haklartnı, hayvan haklarını savunmak, keııtsoylu yabalarına karşı çıkmak içın canını dişine takarak savaban Yourcenar yazma, bicem ve biçim konusıında yenilikçi değildir. Yaza rın sıkı ama özgür, ctkilcyici, cok düzgiin, bıraz akademik, ağırbaşlı bir biçe ıni vardır. Ancak bu biçemiyle, varlığın ben, öznellik, üriin ya da etkin ve güçlü bir üretim olan düşüncc gibi cn soyut ilkelerine biçim verebileceğinı bilmekte dir. Yirminci yüzyılın mükemmeliyetçi, öz gür düşiınceli ve davranışlı, hep "öteki" olmayı seçmi%, yerinde duramayan, çalı^ kan yazarı hem okurunu bilinçlendirmış, eğitmiş hem de ondan okuma uğrası bek lemiştir. Ne yaşam tarzından, ne düşun celerinden ödün vereıı Yourcenar aslııı da yırmi bırincı yıızyılın insanına da or nek olacak kadar bilge bir ki^iliktir. • O Türkçcycçcvrilmcmi^ yapttlartn bcışlıkları hır çevırt önertu olarak sulmuştur (y.n.) (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) Adam Yay., 1998. Adam Yay., 1992. Adam Yay., 1998. lletişim Yay., 1997. Metis Yay., 1999. Metis Yay., 1997. Adam Yay., 1992. 4. Sonuç Bu anılarda bir roman tadı bulacaksınız! RİZİM DE SAVA$ljj( vie/iVAM j ^ h a i n i misin, va an baba ? " Deniz Kavukçuoğlu Deniz Kavukçuoğlu "Sen Vatan Haini misin, Baba?" adlı anı kitabında Türkiye'den zorunlu olarak uzakta kaldığı 22 yılı anlatıyor. Elbette bir vatan hasreti var bu anılarda. Ama öyle gözü yaşlı bir vatan hasreti değil bu. Kavukçuoğlu, acı anılara da güler yüzle bakmayı bilen muzip bir kalem. Bir roman gibi de okuyabilirsiniz kitabı, üstelik serüven dolu bir roman... Negro Spirituals (dinsel zenci şarkılan), Derin Nehir, Karanlık Irmak (Fleuve profond, sombre riviere) baslığıyla 1964'te yayınlanır. Bu çevirisiyle yazar Amerikalı genç siyahlann sıcak, acıklı, nüzünlü sesini tüm derinliği ve gerçekliğiyle yansıtır. Çeviride nalkbilkncilerin, müzikbilimcilerin birçok kitabından seçmeler ile önsöz olarak da siyahlann toplum sal ve ruhsal koşullannı ince Yourcenar'ın İlk yapıtiannda daha yumusak olan blçeml zamanla katıiaşmıstır sanki yaşı onu sözcükler konusunda tuleyen bir deneme bulunmak tumlu olmaya zoriamı$tır. SAYFA 10 www.dogankitap.cotn DOÖAN KITAP C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 720