Katalog

Kapak konusunun devamı. * hepsinde "bunalımı demokrasiyle aşma" fikri hâkimdir; dahası, "egemenliğin laikleşmesi" olayı uç vermiştir. Bir "ileriye köprü"dür olan biten. "Bu birikim, sağladığı ideolojik, politik, kurumsal ve yapısal ürünlerle pek yakın bir gelecekte Türkiye'de yeni bir devletın kurulacağını ve bu devletin ulusal, demokratik, cumhuri ve hatta laik temellereoturacağınıbildirmektedir." (s. 217) Ulusal harekete giden yol böyle açdır. Ulusal hareketin (Kemalist) tezi ise, somut ifadesini, Mustafa Kemal'in Anadolu'ya geçmesinden sonra kazanır: 1919 Haziran tnda Amasya Kararları ile belirmeye başlar; Sıvas Kongresi kararlan ve Misakı Milli ile (Eylül 1919 ve Ocak 1920) gerçekleşir; 23 Nisan 1920'de TBMM'yi toplayarak da, Itilalçı tezlerle son hesaplaşmasına koyulur. Bülent Tanör'ün eseri, Türk tarih yazıcılığında bir uzunca süre "sisli" bırakılmış bir dönemin, özcllikle siyasal sosyoloji açısından ilk kez yapdmış örnek bir incelenişidir. O kitabın arkasından, söz konusu döneme apayrı boyutlar içinde bakar olmuşuzdur. KurtulufKumluş adlı eser ise, ufkumuzu daha da fiüniijleiecektır. Özgürlükler, Anayasa, Tarih ve... Türk Devrimi ya da Kemalkm, çeşitli ve birbirine zıt değerlendirmelerin konusu olmuştur, bugün de olmaktadır. larını tanıtır bize. Bu kadro, belli bir onlar, birer "yerel demokrasi" örneğiydiGerçek nedir? "devlet ve toplum tasarısı"na sahipti. ler. Nizamî ordu ve topyekun savaş ise, Türkiye çağdaşlaşmasına, dışardan, Mustafa Kemal ve arkadaşları, körlemeUlusal Kongre flctidan'na yol açar, çok öncelikle Ortadoğu'dan bakıldığında, sine gidiyor değildiler. Belki kendilerine geçmeden TBMM'de somutlaşır; o da, söylenecek olan şudur: iki savaş arası özgü oir doktrinleri yoktu, ama Aydınlantarihimizde pek görülmedik bir rejim yadönemde bağımsız, ulusal ve laik bir ma Çağı'nın fikirleriyle önilü bir dünya ratır," ulusal demokrasi"yi kurar ve uygudevlet kuran ve köklü reformlar yanan görüşünün sahibiydiler. lar. Bunalımı demokrasiyle çözmekten Türkiye, 1945'ten sonra da hukuksal ve başka çare de yoktur; "Kurtuluş olayı" Söz konusu radikaller, Kurtuluş'tan siyasal çağdaşlaşmanın yeni bir adımı başta onun eseridir. Yürutülcn savaş ise, sonra iki seçenefii bilinçli olarak dışladıolarak çokpartili yaşama geçti, geçebilTürkYunan savaşına indirgenemez; emlar: Birincisi, tslam'ın Hıristiyanhğa ya di. Buna karşılık 1920'lere pek çok baperyalizme karşı ilk ve başarıh bir bağımda Doğu'nun Batı'ya karşı liderliğini üstkımdan Türkıye'den daha avantajlı giren sızlık hareketidır. lenmeyi kabul etmediler; ikincisi, proleArap dünyasının ileri kesimleri, özellikter ulusların kapitalizme karşı mücadeleBu büyük dönüşümun sırn nerededir? le Mısır, geleneksel yapılarında kökten sinin bir müttetiki olmayı da istemediler. Bir "mucize", bir 'iradei ilahi" eseri mibir değişme yaşamaaı. Türkiye'de eski Hedefleri, Türkiye'yi bağımsız, türdeş ve dir bu? Tanör, yanıt olarak üç çarpıcı didevlet Dİçimi ve dinsel hukuktan bütüçağdaş bir ulus haline getirmekti. Amaç, namiğe dikkatleri çeker: Tarıhin mirası, nüyle kopulup ulusal egemenlik, iktida"muasırlaşma" (çağdaşlasma) olarak beortamın özgüllüğu ve önderliğin rolüdür rın rasyonalleştirilmesi ve laiklik yolunlirlendi ki, aslında "Batılılaşma" anlamıbunlar: Mustafa Kemal'in rolü de, her da ilerlenirken, Arap dünyası arkaik kona gelecekti; yöntemleri ise "akılcılık" ve şeyden önce "demokratik ve milli egenularını temelde değiştiremedi. Bu gö"müspet bilimcilik" olacaktı. menlik ilkesini ön plana çıkarmasınrünüm, o tarihlerden bu yana Türkiye leİlk devrimci vuruş "siyasal" alanda da"dır. hıne daha da pekişmiştir. olur: Ulusal egemenlik ve bağımsızükla Kurtuluş la Kuruluş, bu iki süreç aslınIçerden bakıldığında, Türkiye'de dev(19181922), aynı zamanda antiemperda iç içe geçmiştir; diyalektik bağlarla birrim, bazı alanlarda tam başarılı oldu; bayalıst olan siyasal devrim, ikinci aşamada birine kenetlenmiştır. Kurtuluş için savaKuptuluftanKıiPUlııfa zılarında ise ciddi katkılar sağlamakla (19221924) şunları yapar: Saltanatı kalşılırken, Kuruluş olgusu da hayata doğTanör, KurtuluşKuruluş'lâ, Türkibirlikte tam hedefine ulaşamadı: Siyasal dırır, Cumhuriyeti ilan eder ve Hilafete muştu. 23 Nisan 1920, yani TBMM'nin ye'nin 1918'den başlayarak yasadığı büalandaki başarı kesindir; hukuk alanı son verir. kuruluşu, her ikisinin de başlangıcıdır. yük dönüşümü anlatır: Önce, Dİr ulusal için de benzeri saptama yapılabilir; külBunlarla siyasal devrim tamamlanmış Kurtuluş'tan sonra Kuruluş yeni bir yükkurtuluş savaşıyla bağımsızüğın kazandıtür yaşamı da önemli ve kalıcı değişme olur ve ilerikı toplumsal donüşümlerin seliş kaydeder ve reformlar takvimi şr, sonra da, bağımsız bir devlette, ler geçirmiştir, harf ve dil değişikliği bun(laikleştirmeulusallaştırma) önü açılır. 1940'lara kadar sürer. 1940'lara kadar uzanan reformlar dizisi da DÜyük rol oynamıştır. Uluslaştırma, İçerdeki bu gelışmelerin ister istemez dıKuruluş, özünde "inkılaplar"dır, yani konu edinilir. en tartışma götürür kalemlerden biri olsanda da buyük yankılan olur: Ulusal ve devrimdır. Kitabın zamansal çerçevesi budur. sa da, laiklik konusunda Türkiye, Müslaik devlete yönelen Türkiye ile Islam Bülent Tanör, bu devrimi vapacak kadEser, aslında "Türk Ûevrimi" üstüne lüman çoğunluklu bir ülkede köklü bir dünyası arasında mesafeleşme başlar; royu, Mustafa Kemal'le ladıkal arkadaşbir sentez çalışmasıdır. Olaysal tarih andönüşümun yaşanabileceğini kanıtladı. latılmaz, söz konusu olayların arka plaKadının statüsü nındaki "gizli mantık" açısından elde bağları ortaya konmak edilen mevziler iştenir. Yöntem olarak, pekişmiş görün.İIHKt VI Önderlik ve Halk'ın mekte ise de, hukarşılıklı rollerinin kuksal ve sosyal TJ dengeli bir biçimde kazanımları tehINSAN II \Kl \KI araştırılıp anlatıldığı; dit eden bir geriSOKl M her zaman diliminin ci dalga da vardır. kendisinden öncekinSon olarak, den kopuk incelenmesöylenecek şumesine çalışıldığı; son dur: "Türkiye, olarak, ele alınan ülke "lnkılap Tarihi" Türkiye'nin tnsan OsmanlıTürk 1982 Anayasasına Kurtuluş Türkiye'de Kongre emperyalizme ve ve zaman kesitinin di Dersleri Nasıl ortaçağ kurum Hakları Göre Türk tktidarları (1918K.\mı\\ış/liülent Anayasal ğer ülkelerdeki uzak Okutulmalı?/B»ve iaeolojilerine Sorunu/\\ülent Tanor/Cumhurtyet Gelişmeleri(1789 Anayasa yakın örneklerlc karşı lcnl VanörZafer karşı mücadeleTanör/RDS Hukuku/Bülent KıtaplarıGenijletılTanör/Yapt Krcdı laştırıldığı, benzerlik ToprakI lalil Berkden geçerek, Yaytnları/341 s mtş 4. Baskı/427 s Tanör/Yapt Kredı TanorNecmı YüzYaytnları/427 s. ve benzemezliklerin lay/Sarmal özürlü de olsa Yayınlart/4 56 s. başıo&lu/Yapt Kredi arandığı ilginç bir ça Yayınevt/128 s. bugünkü siyasal, Yayınları/516 ı. lışmadır bu. hukuksal, kültüKitap, 19941995 rel ve sosyal düöğretim yılından başlayazeyine gelebildi. Bireyin ve rak, Istanbul I lukuk Fakülsivil toplumun önünün açıltesi'nde, "Atatürk llkeleri masında önemli engeller ve lnkılap Tarihi" dersleri aşıldı. Ülke 50 yıllık çoksırasında verilmiş konfepartili rejimini ve siyasal ransları içerir; "aşılama ve çağdaşlaşmasını da bu bübenimsetme"yi değil, "anyük çapta devrim olayına lama ve tartışma" intiyacını borçlu görunmektedir." (s. öne alan bir eğitimin üriın333) leridir. Daha önce Kurtulu} Profesör Bülent Tave Kuruluş iki ayrı kıtapken, nör'ün o büyük çaptaki1998'de Çagdaş Yavınla"devrim olayı" ile ilgili bu rı'nda çıkan basımında, her dürüst saptaması, sapla saiki konu tek bir kitapta bir manın birbirine pervasızca araya getirilir. karıştırıldığı ozellikle son Kurtuluş dönemı Mondydlarda, apayrı pedagojik ros Mütarekesi'nden he bir değer ae taşıyor. "Türk men sonra başlar ve Lozan Devrimi" üstüne, ondan Antlaşması'na kadar olan önce, bu olgunlukta bir dönemi kapsar (Kasım araştırma yapılmadi; Ta1918Temmuzl923).Yazanör'ün bilim yaşamının rın bu bölumde kullandığı olanca onurunun başında, malzeme, bir bölümüyle, bunu başarmış olması gelir. Türktye'de Kongre IktıdarOte yanuan, anayasa hukulan'nda geliştirdiği malzeku ve siyaset biliminde kurmeydı. Onlara eklenen yeduğu bilimsel yapı sağlam ni olgu ise şudur: Savaş ve görünüyorsa, ayağını tarihistila, önce yerel iktidarlara te de sağlamca yere bastıyol açmıştı (Kuvayı Milliye); ğındandır. • Bülent Tanör Türkıye, Islam dünyasının reformculan için yeni bir model oluşturmaya başlar. Tanör, kitabının sonunda, bir "bilanço denemesi"ne girişir ve ilginç tespitlerde bulunur. BtrdürüstbUanço 1 I SAYFA 4 CUMHURİYET KİTAP SAYI 672