Katalog

Jules Verne Kapak konusunun devamı. r Düşlertmizi çagıran yazar mek olduğunu kaçınılmaz olarak öğrenirsiniz... Bunları, bütün kitaplarında koruduğu üslubuyla anlatır. Malum, bilimsel bir kitap her zaman ve herkes için pek cazipolmayabilir;amabirkitaptabilim, ders kitaplarından alışık olduğumuz gibi alt alta sıralanmış formüllerden ibaret değilse ve tıpkı varoluşumuzu açıklaması gibi, hayatımızdaki bir özneyse... Anlamlandıramadığımız soyut cümleler olmaktan çıkar. Sandığımız gibi "sıkıcı" değil, "cezbedici" olur. Hatta heyecan verici ve Jules Verne'in yarattığı bütün komik kahramanlar adına "eğlendirici". BöylelikJe Jules Verne tarzıyla "bilimin sıkıcı olduğu" önyargısını yıkar ve bizi yaşamın "bu sıkıcı şeyin" üzerine kurulu olduğu gerçeğiyle yüzleştirir. En belirgin üslup özelliği; bütün bunları yaparken kullandığı eğlenceli dil ve yarattığı komik karakterlerdir: Bunun en iyi örneği Kaptan Grant'in Çocuklan'ndaik bütün sevimli halleriyle okur için adeta ete kemiğe bürünen dalgın bilgin Paganel'dir. (Bu sevimmli coğrafyacı öyle sine dalgındır ki Ispanyolca niyetine "yanhşlıkla" Portekizce öğrenir...) Ufku bu kadar geniş bir yazarın dili de kusursuz olunca ve Jules Verne Kitaplığı'nda birinci yılı geride bırakan Ithaki'nin orijinal metinlere sadık kalarak ve titizlikle yayımladığı eserler elinin altındayken; okura sadece okurluk görevini keyifle yerine getirmek kalıyor; azımsanmayacak sayıda insan, bu usta yazarın kitaplarını dilimizde ilk kez "kısaltılmadan" okuyor. Bir başka deyişle Türk okuru Jules Verne'i yeniden keşfediyor. Hep söylenegeldiği gibi Jules Verne'in sadece çocuklar için yazmadığı aşikâr, çünkü büyüdükçe yitirdiğimiz merak ve heyecan çocuklukta zaten var, belki tek bir soru sormak gerek tam bu noktada, büyüdükçe heyecan ya da merak ya da mucitlik; kısaca farklılıklarımızı yitirdiğimiz için mi sadece çocuklara yakıştırıyoruz Jules Verne? Büyük ve sınırsız hayallerimiz çocuklukta kaldığı için mi? Yaşımız ilerledikçe pek çok şeyi yitirdiğimiz doğru, ama heyecanımızı olsun saklı tutamaz mıyız peki? • Kaptan Grant'ın Peşinde İBRAHİM ŞİMŞEK Insanın küçüklüğünü aydınlatan kitaplar vardır. Çok okuyan bir çocuk olsanız bile, bazı kitaplann üzerinizde tarklı bir etkisi olur. Onların içinde yaşarsınız. Ben de Tom Sawyer'a güldüm, Oliver Twist'e acıdım, Küçük Prenses Sara ile duygulanıp Maugli'nin macerasını soluk soluğa izledim ama, çocukluğumun esas "kahramanlar"ı, üç kitaba bölünmüştür (yani, Cyrano'yu saymazsak): Esrarlı Bahçe, Iki Çocuğun Devri âlemi ve Kaptan Grant'ın Çocukları. Birincisinde esas ilgimi çeken, Esrarlı Bahçe'nin kendisiydi. Aslında "esrarlı" değil, "gizli"ydi, çocuklar onu bulup biraz sevgi gösterince yeniden hayat buluyordu. Devri âleme çıkan iki çocuk ise, başka bir mesele. Jano ile Yanik, on beş yaşına vardığım sırada bile benim idollerim arasında yer alıyordu. Yanik, aynı zamanda bir akrobat olduğu için, biraz daha kıymetlimdi. Bayıla bayüa okuduğum onca Jules Verne kitabı arasında neden en çok "Kaptan Grant'ın Çocukları"nı sevdiğim ise benim için uzun süre bir muamma olarak kaldı. Verne okurlarının bağrına daha muhabbetle bastığı maceralar vardır gerçi ama ben; roket misali bir topla atılarak Ay'a giden insanlar, yanardağların içine girip arzın merkezine seyanat edenler, denizin altında yirmi bin fersaha dalıp, balonla dünyayı dolaşanlar dururken en çok, Kaptan Grant'ın iki çocuğu Mary ve Robert'in Patagonya, Avustralya ve Yeni Zelanda'da babalarını arama macerasına gönül koymuştum. Çocuklar tek başlarına gitmez, tabii (oysa tek başlarına gitseler de hiç fena olmazdı). Lord Hdward Glenarvan'ın benzersiz teknesi "Duncan"la çıktıkları bu arayışta; görev duygusu hayli kuvvetli olan Lord'un kendisi, iyilik meleği karısı Helena, genç kaptan John Mangles, hiçbir olay karşısında tepki göstermeyen (gerSAYFA 4 çi kitabın bir yerinde yarım bir tepki gösterir ya!) Binbaşı Mac Nabbs, sardık lskoç tayfalar ve elbette sayahatin en renkli kişisi, Paris Coğrafya Cemiyeti Sekreteri, dalgın bilgin JacquesEliacinFrançoisMarie Paganel, ya da kısaca Paganel de onlarla birliktedir. Paganel'in bu uzatmalı seyahatin en ilgi çekici kişisi olduğundan yana hiç kuşku vok. Verne, Ingilizler, daha doğrusu Iskoçlar arasına nepsinden sevimli bir Fransız karakter koyarak minik bir intikam almış. Küçük yerli çocuğa öğretilen tngiliz tekelindeki coğrafya ile de bir puan daha kaydetmiş. Paganel'in (görmediğim filminde Maurice Chevalier oynamışbence hiç benzemiyor) üzerimdeki etkisinin nedeni ise, şimdi düşünüyorum da, herhalde keşifler ve kaŞİflerden kaynaklanıyor. Belki onları da "Kaptan Grant'ın Çocukları" sayesinde bu kadar sevmişimdir. Belki Tim Severin'in teknesi Argo'nun peşine bile (görev bir yana) aslında bu yüzden takılmışımdır. Nostradamus'la birlikte Fransa'nın ve döneminin en büyük iki kâhininden biri olan Jules Verne, bu kitapta geleceğe dair kehanetlerde bulunmaktan çok, geçmişteki keşiflere eğiliyor. Hayret verici bir hafızası olan Paganel, onu kızdırmaktan özem bir zevk alan Mac Nabbs'le girdiği bir iddia sonucu, 50'yi aşkın kaşirın adını, çoğunun kısa tarihleri, keşifleri ve başlarına gelen sair olaylarla birlikte, takır takır sayıyor. Bu sayede de, Mac Nabbs'in onun dürbününe karşı koyduğu karabinayı kazanıyor. Ama dalgınlık başa bela... Mac Nabbs, Paganel'in zaafından yararlanarak karabinasını geri almayı başarıyor. Dilimizden düşürmediğimiz bu seyahatin ne için yapıldığından da kısaca söz etmekte fayda var. Iskoçların medarı iftaharı Lord Glenarvan çok süratli, dört dörtlük teknesi Duncan'la denizde avdayken bir köpekbalığının karnında bir şişe bulur. Şişenin içinde, suların kısmen erittiği üç parça kâğıt, bu kâğıtların üs tünde de neredeyse yarısı silinmiş yazılar vardır. Üç dilde aynı "imdat!' metni: Ingilizce, Fransızca ve Almanca. Üçünün içinde en sağlam kalmışı, Fransızca metindir. Glenarvan ve meıek ruhlu eşi Lady Uelena, iki yıl önce gemisi "Brittania" ile kayboldulctan sonra kendisinden haber alınmayan kaptan Harry Grant'la yanındaki iki tayfayı bulmaya karar verirler. Bu kararı vermelerinde, kurtarılma umuduyla bu metni yazan Kaptan'ın öksüz ve yetim iki çocuğunun, Mary ile Robert'in de etkisi olur. Çocuklar, iki yıldır ses soluk çıkmadığı halde, Okyanus'ta bir Iskoç kolonisi kurma umuduyma encinlere açılan babalarından hâlâ umuda kesmemişlerdi. Paganel'in rehberliğinde çoğu önceden keşfedilmiş, ama gene de esrarını koruyan kararları, denizleri aşarlar. Eh, sonun da söyleyecek halimiz yok herhalde. Eski Grant hayranları zaten bilir. Yazarımıza gelince, Jules (Gabriel) Verne'in o devirde nesıl olup da kazığa oturtulmadığını, hatta sağlam olsun dıye yakılmadığını hep merak etmişimdir. Bunun iki nedeni olabilir, tabii. Birinci si, kendisinin fevkalede halim selim, temkinli, terbiyeli, mazbut bir aile babası olması. îkinci de düşündüklerinin tehlikeli dahi sayılmayacak kadar saçma bulunuşu. Haset oklarını üstüne çekmeyişini ise, mesleğinin başlanğıcında yaptığı komik bir anlaşmaya sonuna kadar sadık kalıp komik paralar karşıhğı yazmasına bağlayabiliriz. Belki de çocukların gazabından korkmuşlardır. Acaba çocukluğu Jules Verne'siz geçmiş biri var mıdır diye düşünüyorum. Varsa eğer, ne kıraç bir çocukluk olmuştur kimi bilir! Kanaat kıtabevi miydi acaba, o eski Babıâli kitabevlerinden biri Jules Verne'in bütün kitaplann basmıştı. Dedim ya, en çok "Kaptan Grant'ın Çocukları"nı severdim. Belki de en sık onu okurken yakalandığım için. Kitap okumanını taşvik edildiği bir evde büyüdüm ama, ne yazık ki aynı evde ders çalısmak da teşvik ediliyordu. Bu yüzden de, ders çalışması gereken çocuğun teras katına kaçıp Jules Verne okuduğu, bu dans seansları haddinden fazla uzadığı için olsa gerek, çabucak keşfedildi. Verne kitapları dışınCUMHURİYET KİTAP SAYI J 654