Katalog

0 K ü R L A RA Jules Verne 182$ «j "â yılında Fransa'da "**; doğdu. Denizcilik geleneği olan bir ailenin çocuğuydu ve bu durum onun yazın yasamını derinden ethiledi. Küçük bir çocukken gemilerde tayfalık yapmak için evden kaçtı ama yakalanıp ailesine teslim edildi. 1847 'de hukuk öğrenimi görmesi için Paris'e gönderildi. Ancak Paris'teykentiyatroya ilgisi derinleşti. 1850'lerin sonlarında ilk oyunu yayımlandı. Babası, hukuk öğrenimini bıraktığtnı duyduğunda aralarında büyük bir tartışma çıktı ve harcamaları için gönderilen para kesildi. Bu durum Jules Verne7 öykülerini satarak para kazanmaya zorladı. Paris'in kütüphanelerinde jeoloji, mühendislik ve astronomi okunarak geçirilen uzun saatlerden sonra, Verne ilk kitabı "Balonla Beş Hafta'yıyayımladı. Bu romanını "Dünyamn Merkezine Seyahat", "Dünya'dan Ay'a" ve "Denizler Altında 20 000 Fersah" gibi romanları izledi. Romanlarının büyük beğeni toplaması Jules Verne'i zengin bir adam haline getirdi. 1876'da büyük biryat aldı ve Avrupa kıyılannı dolaştı. Ardında 80'in üzerinde roman ve öykü kitabı bırakarak, 1905'te Amiens'te öldü. Yaşamlarımızı etkilemiş hayal dünyamızı geliştirmiş olan bu büyük ustayı bir kez daha saygıyla ve sevgiyle anıyoruz. Bol kitaplı günler... TURHAN GÜNAY ERTEKİN AKPINAR »JUfcerto Granado, Che Guevara'nın günluklerınin yer aldigi Tekrar Yollarda( 1) adlı kitabın basına yazdığı önsözü su cümlelerle bitiriyor: 'Bazı şeyler sessizlikte kalmalı...' (s. 14) Evet, söz gelip Che Guevara'ya dayanınca insanın Kullanacağı kelimeleri dana özenli seçip, cümlelerıni itinayla kurması gerekiyor. Çünkü efsanelerın hâlâ insanların içini yakan bir ateşi var. Che Guevara'nın fotoğraflarına baktığımızda, o fotoğrafların her şeyden önce bizi etkileyen bir aura'sı vardır. Her aura izleyicisine/ okuyucusuna saf bir hikaye anlatır. Tam da bu nokta da o hikaye, bu aura'yı mit'leştirir. Artık ölümden söz edilemeyecek bir yere gelmiş olmakla kahraman da yaratılmış olur. Kahramanlann aura'ları farklıdır. Bir duruş, gülüş veya bir bakıs ü ' n u bir noktadan sonra ölümsüz kılar. Che'nin bütün fotografları, bunun en güzel örnekleridir. Hatta öldürüldükten sonra çekilmiş fotografı bile. John Berger, unutulmaz Che Guevara yazısının bir yerinde, ölümünden sonra çekilmiş o fotograf için, 'Efsaneler kurşun geçirmez' diyordu. Birkaç yıl önce SinemaTarih buluşmasında yönetmenliğini Jean Luc Cohen in yaptığı, 'Che'nin Yoldaşları Bolivya'ya Dönüş' adında belgesel bir film izlemiştim. Film, Che Guevara'nın ve arkadaşlarının öldürülmeden önce baskına uğradığı noktaya doğru giden ve o baskından sağ kurtulan, hâlâ hayatta olan bir yoldaşının anılarını anlatıyordu. Che'nin yoldaşı belgesel boyunca kaç kişj olduklannı, nerelerde konakladıklarını, Che'nin kendileriyle ilişkisini anlatmaktaydı. Çok önemli iki sahne vardı o belgeselde. Birıncisi, filmde bir dağ köyüne geliyorlardı. Che'nin yoldaşı kameraya, burada bir gece konakladıklarını ve yerli halkın kendilerine yemek verdiğini anlatıyordu. Orada yaşlı bir yerli kadına önce Che Guevara'yla ilgili sorular sordu. Yaşlı kadın yıllar öncesine dönüp, bir günün ve o anın hikayesini anlatmaya basladığında esmer bir delikanlıyı hatirladığı, ama soruyu soran Che'nin yoldaşını hatırlamadığını söyledi. Che'nin yoldaşı, esmer olan delikanlının Che Guevara olduğunu söylediğinde yaşlı kadın olduğu yere çöküp basını ellerınin arasına aldı ve ağlamaya basladi. lzleyici olarak, kolaylıkla hiçbir kelimenin açıklayamacağı bir duygu anıyla karşı karşıyaydım. îkincisi, filmin finaliydi. Baskına uğradıkları noktaya geliyorlardı. Ve bu noktaya yaklaştıkça baskından yaralı kurtulan Che'nin yoldaşının yüzündeki tedirginlik gittikçe artıyordu. Son noktaya yaklaştıklarında Che'nin yoldaşı arabadan çıkamıyordu. Bağırarak ağlayıp camlara vuruyordu. 'Beni buradan götürün, beni buradan götürün' diye baĞırıyordu. Korkunç bir an'dı bu. Che'nin yoldaşı artık kolay kolay kendi hayatının üstesinden gelemeyecegi bir noktadaydı. Tekrar Yollarda kitabına sunuş yazısı yazan Richard Gott yazının başında şunları söylüyor: 7 Temmuz 1953'te, yirmi beş yaşında ve yeni doktor çıkmış olan Ernesto Guevara, Buenos Aires'teki Belgrano tren istasyonunda ikinci sınıf vagona biner ve kuzeye, Bolivya'ya ve And Dağlarına dogru yola çıkar. Ailesi ve dostları onu istasyonda gözyaşları eşliğinde yolcu ederler. Annesiyle babası onunla ancak altı yıl sonra, 1959'un Şubat ayında, Küba devriminin gündoğumunda, Havana'da görüşecek ierdir.'(s. 15) Gott yazısı boyunca, Che'nin başlangıçta kültür ve siyaset alanıyla pek sıkı bağlannın olmadığını ama bu yolculuklar süresince karşılaştığı olaylar ve tanıştığı kişilerle olan ilişkileri onun siyasal bilinçlenme sürecinin başlamasina neden olduğunu anlatıyor, 'La Çjııiaca'nın çıplak tepelerine doğru yürürken güneş ürkekçe arkamıza vuruyordu. Yakın zamanda yaşadıklarımı aklımdan geçirdim: Birçok kişinin vedası eşliğinde ayrılışımı ve içime attığım birkaç damla gözyaşını; ikinci sınıf kompartımanSAYI 654 E.Che Guevara'mn gezigünlükleri "Tekrar Yollarda" "Tekrar Yollarda" kitabını okurken, Che Guevara'nın her şeyden önce olağanüstü yüksek bir gözlem gücü olduğunu göreceksiniz. Kitaptaki günlüklerini, yazılan mektupları okudukça Guevara'nın, büyük bir yolculuğun ekseninde insani, tarihi ve bütün bunların ötesinde bir 'söz'ün peşinde olduğunu fark etmek zor olmayacak. Che Guevara gibi oirınin, hayatın içindeki arayişlarıni asla sona erdiremeyeceğinin işaretlerini görmek de mümkün bu yazılarda. daki insanların, güzel giysiler, deri ceketler, vb. içindeki kişilerın bagaj yüklü, tuhaf görıınıişlü iki snobla vedalaşmalarını tuhaf bakışlarla izleyişlerinı...' Che Guevara, Latin Amerika'ya vaptığı ikinci gezisi olan Tekrar Yollarda adlı günlüğüne bu satırlarla başlıyor. İlk bakışta oldukça sade gibi görünen bu günlüklerın gittikçe müthiş euebi tatlar içeriyor. Che Guevara yolcufuğu boyunca gezip gördüğü yerlerle ilgili fikirlerini ve kendi hayatıyla ilgili düşüncelerini kız arkadaşı Arjantin Komünist Gençliği'nin aktif bir üyesi olan Berta Gilda (Tita Infante) ve annesine yazdığı mektuplarında sık sık dile getiriyor. Kiz arkadaşına yazdığı bir mektubunda 'Geleceğim konusuna gelince; nereye gittiğimi pek bilmiyorum, ne zaman gideceğimi isehiç Dİlmiyorum' (s. 18) derken Kendi hayatıyla ilgili arayışlarının hala devam ettiğini söylüyor. Yolculugunun sık sık kesintiye uğraması hastalığını ise hastalığına bağlıyordu: 'Beni odama kapatan bir astım krizi dışında hiçbir yeni gelişmenin yaşanmadigi üç eün geçti' (s. 50). O'nu yolculuğu boyunca her şey den alıkoyan tek nedenin hastalık olduğunu günlüklerınin ilerleyen bölümlerınde de rastlıyoruz. Tekrar Yollarda kitabını okurken, Che Guevara'nın her şeyden önce olağanüstü yüksek bir gözlem gücü olduğunu göreceksiniz. Kitaptaki günlüklerini, yazılan mektupları okudukça Guevara'nın, büyük bir yolculuğun ekseninde insani, tarihi ve bütün bunların ötesinde bir 'söz'ün peşinde olduğunu fark etmen sanırım çok zor olmasa gerek. Bu kitabı okurken Che Guevara gibi birınin, hayatın içindeki arayişlarıni asla sona erdiremeyeceğinin işaretlerini görmesi onun yazılarını okuyanlar için çok cîa şaşırtıcı olmayacaktır. Che'nin Tekrar Yollarda adındaki bu günlüklerinde sürekli olarak müthiş bir üüü Yeryiizünü arayan adam Imtiyaz Sahibi: çağ Pazarlama Cazete Dergl Kftap Basım ve Yayın AŞ yi temsilen Cumhuriyet Vakfı adına llhan Selçuk c Yayın Danışmani: Turhan cünay o sorumlu Müdür Mehmet Sucu OGörsel Yönetmen: Oilek Akıskalıo Baski: Sabah Yayıncılık AŞ o Idare Merkezi: Türkocağı Cad. NO: 3941 CağalOğlU, 34 334İStanbul Tel: (212) 512 05 05 Reklam:PubliMedia L CUMHURİYET KİTAP KtTAP keşfetme duygusuyla karşı karşıya kalıyoruz. Sürekli arayıp bulan ve bulduğuyla yetinmeyen bir insan profili O'nunki. Yolculuğu boyunca karşılaştığı zorlukları çoğunlukla annesine yazdığı mektuplardan okuyoruz. Annesine yazdığı mektuplarda arayışlarının asla sona ermeyeceğinin ipuçlarını görmek mümkün: 'Ama tabii bu durum asıl hedefimin Avrupa olduğu gerçeğini değistirmiyor, ne olıırsa olsun oraya gitmek istiyorum. ABD'ye olan düşmanlığım zerre kadar azalmadı, ama New York'u da görmek isterdim doğrusu.' (s. 99). 'Demir Perde arkasında neler olduğunu görme fikrinden de vazgeçmiş değilim.' (s. 102) Bunun yaninda notlarında sürekli bir kendi kendisiyle konuşma ve karşılaştığı olaylarla ilgili lcarar verme süreçlerini yansıtan bölümler var. Siyasi fikirlerinin yolculuk boyunca şekillendiğini görmek mümkün: 'Siyasal bir olay yaşandı, Kübalı devrimci Fidel Castro'yla tanıştım. Genç zeki biri, kendinden çok emin ve son derece cesur: Galiba birbirimize tıpatıp benziyoruz' (s. 112). Kitapta en dikkat çekici noktalardan birisi de kanımca Che Guevara'nın Meksika'daki gözlemleri. 113123. sayfalar arasındaki günlüğün notları bu kitabın en önemli bölümlerini oluşturduğunu düşünmekteyim. Che'nin oradaki satırlarında bir yazar, tarihçi, devrimci, öğretmen, düşünür ya da bir flaneur olduğunu görmek mümkün. Kısacası Che, 'bütün mümkünlerın kıyısında' dolaşan bir kahraman. însanı gerçekten çok etkileyen edebi bir üslupla ve hayatla karşı karşıyayız. Günlüklerinde edebiyattan çok bahsetmese de satır aralarında onun iyi bir edebiyatçı olduğunu görmek mümkün. 15 Temmuz 1956 yılında annesine gönderdiği bir mektupta Che şunları söylüyor: 'Ben ne Isa'yım ne de insansever, anne; Isa'nın tam tersiyim ve insanseverlikle de alakam yok... Eİimin altındaki silahlarla inandığım şeyler için kavga veririm, haça gerilmeme veya baska bir şeye izin vermek yerine karşımdakini yere sermeye çalışırım.' (s. 123) Yine bu mektubun bir yerinde, 'Beni asıl üzen tüm bunları anlayamaman ve banaılımlı, egoist, vb. olmayı önermen: Yani , bir insanın sahip olabileceği en iğrenç nitelikleri önermen. Bırak bugün ılımlı olmayı, hiç bir zaman ılımlı olmayacağım...' (s. 123124). Tekrar Yollarda, hepimizin bildiği bir hayatın farklı yönlerıni ve tadJarını içeren bir kitap. Geri dönüp baktığımızda, O'nun ve yoldaşlarının hayat karşısındaki duruşu bir 'anlam'ın ötesinde bir yerdedir. Bu 'anlam', annesine ve arkadaşına yazdığı mektuplardaki sıcaklık ile hayattaki 'kavga'nın ortasında bir yerdedir. • Tekrar Yollarda / Ernesto Che Guevara / Çeviren: Gürol Koca / Everest Yayinlari / 152 s. SAYFA 3