Katalog

sedeflı kabukları Kaptan Paraskeva Palapetra Lskıtaş Denıze yatmış kos kocaman bır kaya lnsanın bır kayayı bıle ozleyebıleceğını oğretıyor uzaklaştı ğında, çok uzaîdaştığında •k Amların eski zaman kokusu FATMA ORAN Ada, Sel Yaytntdık'ın "Ceceyansı Kıtaplari dızısmden çıktı Otuz ıkı kısa metın ve bu metınlerın rııhunu yansıtan bır S»w«/tan oluşan bu seksen sayf.ılık kıtabı okurken, ya^ayacakstntz' • Ada/ Samıh Rtfat/ Scl Yayınııltk/78 s H ıç de "bastl, sıradan \eyler ustu>u kna metınler" değd Ada'da yazılanlar Kırk, kırk beş ytl onlesının bulantkanılan,"olabılır Bırtur bellek zorlamast, bır çocukluk zamamm ycnıdcn kurma anlatma, yazma çabası OlabıJır, evet, ama hıç de oyle basıt sıra dan şeyleı ustune kısa metınler değd Samih Rifat'ın yaşamının çocuklukla ılk genclık yıllarını zevk ve ılgıvle hatırlayıp vazdığı metınler Okurken, hayal gucu nıı/ıın ve dııyularınızın beslendığı me tınler Ya/ tatıl guneş,denız,kumsallar, kavalık tepeler, orenlcr, balık avları Es kı dostlaı Buvukler çocuklar Kızlar Adları esktzaman kokan bır ıkı balıkçı koyu Kılazak Palatya, Prastos, Kalemı Kayıklar ınsanlar kahveler, denızka bukları sııngerleı balıklar 1955 64 vılları arasında her yıl yaz ay larını annesı Sabıha Hanım ve babası Oktay Rıfat'la Maımara Adası'nda geçı ren Samıh Rıfat'ın harıka goruntuler ve sıhırlı dakıkalarla dolup taşan amların dan oluşuyor Ada. Samıh Rıfat, yaratıcı fotoğrafçılığın onemlı temsılcılerınden olan bır rotoğ raf sanatçımız, fotoğıaf sanatının gelışı mındekı rolıı yadsınmaz Uzun bır sure YKY de Lnıs Hatur'la çalışan Rıfat, Koç Yayınları'nın da edıtoru Samıh Rıtat'ın Ada'binda yer alan Sunuş yazısının ışığında Ada'yı gezıp do laşmaya, ınsanları, kokuları, a n l a r i ) ^ maya ne dersınız? Çocukken yıkık duvarları arasında oy nadığı Kılıse Burnu'nda, eskı kalıntdar ustune yapılan çirkın beton otelın bır fo toğrahnı gorduğunde bır daha Ada'ya ayak basmamaya yemın ettı On doku zundaydı Bu yemını sonuna kadar tutar mı, kendısı de bılmıyor Ama Ada'yı yaz mak ıstedığını, beynının, yureğının kıv nmları arasında kaldığı kadanyla Ada'yı yazmak ıstedığını bılıyordu Yazdıda Kı mın ıçın > Butun bunlar kımı ılgılendırır ? Belkı çocukluğunda, gençlığınde kendı sı gıbı bır Ada'sı olmuş bır ıkı kışıyı Bomboş ufku ılk kez o gemıde gordu Ayvahk'tı adı Bıı de Getnlik vardı Ba lına kafasına benzeyen kocaman, kut ba calarıyla çok uzaktan tanınan, yenı, ses sız, ıkı grı beyaz gemı Pek buyuk değıl lerdı Yıne de bır çocuğun keşfedeceğı sayısız gııverte, dırek dıbı, ambar ustu, merdıven altı, baca, lumboz, tahlısıye sandalı bulunutdıı bu yollu gemılerde Dort beş saatlık yokuluk, kuçuk bır se ruvene donuşur, hele denız kabarıksa, kent yaşamının sıradanlığı, hızla başka dalgalara devrılırdı Duz ve mavı ıssı/.lık Gemıyı ızleyen tek tuk martılar Gumuş mekık yıınus lar Sevınte açılan bır dunya Çocukluk yazlarının koyu, bır balıkcı koyuydu Koyun çızgılerını kavıklar, ba lıkçi motorları, yelken ya da dalyan dı reklerı, sağa sola asılı, rıhtımlara yaydı tenk renk afilar, bocurgatlar, kayıkhane ler, balıkçı kahvelerı çızer, ınsanlar ara larında denı/ sozcuklerıyle konuşur, lev rek, ığrıp sunger, parakete, alamana us tunden anlaşıılardı Gun doğarken sardalyasını alan, yalı dakı Çınaraltı kahvelerıne gelır Buyuk maltızlar yanar orada, ağaçların altında Asma yaprakları arasında ateşe surulen Mavi ıssızhk sardalyanın kokusu, sokak aralarına bahçelere sızar Gu muş bır balık duşuv du koyde uyandığı Oturdukları ev lerden bırı, Rumlar zamanından kalma bır papaz evıydı Koyun bır ucunda kıyıda, alçak bır ka yalığın ustundeydı îkı katlı, ruzgâr sertleştığınde ıslıklar ça lıp ınıldeyen, buyuk, eskı bır ahşap va P> Ilk balığını orada, evın hemen onun de vurdu îkı uç kıloluk bır kefaldı bu Yu/unde maskc ayağında paletler, elın de zıpkınlı tufek Annesı penLereden ba kıyordu o sıra, koca ketalın zıpkının çev resınde bır gumuş yalazı çaktırıp dondu ğunu gordu O, babasından oğrendığı ;ıbı ıpı çekmeden ılerı atılıp ellerıvle ba •ığı ve zıpkını yakaladı, karnına bastırdı Bır ıkı palet vurusuvla karaya ulaştı, vu ruyup dar kumsala çıktı Bır sevtnç cıal gasına bınmıştı sankı, kueağında çırpı nan olumun farkında bıle değıldı Once adını gormuştu motorıın Pırınç harflerle pıovasında yazılıydı DANTES. MonteKrısto Konlıı nu yenı okıı muştu ve bu ad şaşırttı onu Bu kıtapsız adada kımse Alexandre Dumas nın bahtsı/ kahramanı Edmond Dantes'ın adını duvmuş olamazdı Kısa sure sonıa ışın aslını oğrendı Tanıdığı ılk gerçek halk ınsanıydı Gc ga Buruş buruş, guneşte kavrulmuş bır yuz, dokulmuş dışler, kısık gozkapakla rı arasından taşan pırıl pırıl gozler Gırıt ağzıyla Turkçe konuşan, az konuşan ama keskın bır /ekâ ve sınırsız bır şaka yete neğıyle hıçbır lafın altında kalmayan vaş lı balıkcı, babasının balıkçısıydı uçu bır lıkte çıkarlardı balığa Ruzgârları vardı, tanırdı, Gundoğusu Batı, Karayel Yosun ve balık kokan Lo dos Dıpdıtı Poyraz ok balık gormuştu suyun altında ın gıbı suzulenlerı, kovuk dıbınde sa lınanları, gumuş burgaçlarda savrulanla n, urkeklerı, efelenenlerı, nazlıları Hıç bırı, ışkına surusunun boşlukta kara ka ra yapraklanması kadar kalıcı bır ız bı rakmadı belleğınde Gok Saf, el değmemış kımı zaman ustunde koyun surusu bulutlar şafakta başka, oğlen başka, akşam başka belkı gece bıle en koyusu Denız Ayna gıbı ya da kırışık, kurşun mavısı, lauvert, eflâtun, kara Avucuna alınca renksız Içıne alınca, derınıne sap lanan guneş oklarıyla yol yol, harelı Yu karı bakarsan sırça, kımı /aman bır yıl dız tarlası, goz kamaştıran, bın parça eğ n ayna Kımı kızların gozlerı Mavı sevınç, ma vı urpertı, mavı uyku, mavı duş Mavı, hiç tukenmeyen rengı1 Imrozlu, vaşlı bır suneercı reısı Istra tı'nın bır romanından (,ıkıp gelmışeben zer bırı, ınce, uzun, beyaz saçlı, yanık vuzlu, başında beyaz bır vun başlık, ucu vandan sarkan bır kulah Bır soyluluk okunuyor davranışlarında, oturuşunda kalkısjinda, suskunluğunda Okumuş bı ıı değıl ama ı,ok gormuş olmalı gezdığı denızlerde, adalarda îç sava^ı,partızan laı ı, kıthkları, yıkımları, acüarı Daha (,ok da denızı kayalıkları sunger tarlalarını, balıkları, ahtapotları denızçıçeklerını İki Türk'ün Ölümü ABDULLAH TEKİN ç bolum den oluşan kıtabın bı rıntı bolumu "Nıl cun" konu başlığı ue Nılgun Kışla lı'nm, ıkıntı bolu mu "Ahmet Faner" başlığı ıle Prof Dr Ahmet Taner Kış lalı'nın vaşamoyku sunu ve son bolumu ıse "Iran"ı anlatıyor Bır donem Kultur Bakanlıfiı gorevın de de bulunan Prof Dr Kışlalı bır trafık kazasmda yıtırdığı eşı ıçın bır kıtap yazar "BırTurk'un Olumu" Kışlalılar ın ıkın cı kuı Dolunay'la evlenen (kıtabın yaza rılSıtkıUluç Prof Dr Kışlalı'nın oldu rulmesı uzerıne' kafasındadolanan" fık rı evleme donuşturur ve bu kıtap ortaya çıkar ' îkı I urk'un Olumu 196O'lı vıllarda esas adı Nıcole olan Nılgun, Ahmet Ianer Kışlalı ıle olan ılk beraberlıklerını şoyle anlatır 'Bıryıl Ce zayır de yaşadıktan sonra enıştemın Pa rıs'e tayını çıktı Lnışte bana ış buldu Çok gayretlıydım Ingılızce oğrenmeye karar verdım Ama akdlı, yakışıklı, efen dı bır adamla tanıştım ve Ingılızce ışı yat tı O adam benım ılk, tek ve buyuk aş kım oldu Gozum artık hıçbır şeyı gor muvordu îkı sene sonra evlenme teklıfı alıp mutluluktan uçtum (s 2t) sevgı, ınsanlık ve umudun ızlerını yansı tan kıtap, kızları Dolunay'ın yazdığı "Sonsoz 'lebıtıyor Dolunav toplum ola rak suskunluğumuza anlam veremedığı nı belırtır ve kendısının hıçbır zaman susmayacağını yıneler "Susmayacağım Kımse bana annemı babamı gerı vere mez, bıhyorum Eşımı, kardeşımı, aılemı, benı tehdıt edenlerın sadece sılahlanyla değıl sıyası guçlerı ve paraLırıyla neler yapabıleceklerının de bılıncındevım Ama yıne bılınLindeyım kı annesı ve ba bası katledılmış bır Turk vatandaşı ola rak tepkısız ve suskun kalırsam bundan sonrakı cınavetlerde benım de sorumlu luk payım buyuk olacak SusmavaLa ğım (s 458)" îki Tiırk'un Öliımu/ Sıtkı llluç/ Umıl Yayınulık/ Ankata, 2001/461 f U Yazında, siyasada kadın arayışı MUZAFFER UYGUNER T S Daha sonra Ankara'da evlenen ve ısmı nı Nılgun olarak değıştıren Nıcole çok seçkın bır Turk kadını olur Yenı çevre sıne ve ulkesıne ısınan Nılgun'le ılgüı ola rakProf Dr Nermın AbadanUnat'ınşu sozlerı oldukça anlamlıdır Nılgun be nım ıçın her zaman hayata bağlılığı, ıyım serlığı, Turkıye'ye karşı besfedığı engın sevgı ve kışılığını guçlendıren ınancı çağ rıstıracaktır Yeryuzunde ıyılık yapan me lekler varsa, Nılgun kuşkusuz onlardan dı" (s 122) ^ Prof Dr Taner Kışlalı gerçek bır Ata turkçu laık, demokrat ve durust bır ın san olarak ız bırakmıştır Adının uzerın de en uf ak bır leke olmaksızın vaşayan bu onur tımsalı ınsan ne vazık kı vahşıce kat ledıldı 21 Ekım 1999 tarıhınde saat 09 28 de Cumhurıyet gazetesıne "Kını yorum " başlıklı vazısını fakslar ve bır ay lık bebeğıyle kente ınmek ve derslerıne gırmek uzere evınden çıkar Lşıne "Ben arabayı ısıtayım Ikı uç dakıka sonra ge lırsınız" der, ama ne araba kalır ne de Kışlalı Bu ışıklı ınsan aydınlıktan korkan karanlık runlu ve vapılı ınsanların tuza ğına kuıban gıder Gulen vıuu her dem avdınlık, umut ve ışık taşıyan Kışlalı bu yapısında gençlerın rol oynadığını belır tır 'Ama Turkıye'ye ıyımser gozlukler le bakar Furkıye'de çok guzel şeyler de oluyor Gençlerle konuş Oğrencılerle konuş Pavlaşmak ıstedıklerını onlarla ıaylaş Hıç kımseye guvenmıvorsan on ara guven Anlat onlara Cıoreceksın kı anlıyorlar Ve benım neden boyle ıytm ser ve umut dolu olduğumu daha ıyıkav rayacaksın " (s 229) Kışlalı aılesının gerıde bıraktığı bılgı, BirTüpkkadmı Î ansu Bele, kadın konusu uzerın de çalışmaktadır son zamalarda Bu çalışmaları sırasında ıse vazın da ve siyasada kadın arayışına yonelmış tır Bu çalışmaları sonunua, bazı sapta malarını Kadın Yazın Sıyasa adlı kıtabın da bızlere yansıtmıştır Kıtap, adından da anlaşılacağı gıbı ıkı bolumden oluş maktadır Kadın ve Yazın, Kadın ve Sı yasa Ona gore "ya/ınımızda kadın olgusu bırçok yonden ılgınç bır konu 'dur El bette, romanda, oykude, şıırde nasıl ış lenmıştır kadın olgusu Tansu Bele, ya/ı nımızda bu konuvu genel bır çerçevede ele almış, goruşlerını açıklamıştır Tanzı mat oncesı yazınımızda, kadın, kafes ar kasında yaşadığı ıçın, soyut bır varlık ola rak değerlendırmıştır Tanzımat sonrası Batı'ya oykunen romanlarla kadın somut olarak yazınımıza gırebılmıştır " l'abu bu bağlamda ask en onemh rolu oynar' Bu da nızım halk ovkulerınde goıulen bır goruntunun devamıdırdıvebuın/ O d o nemde kaleme alınan bııtıın I'urk ro manlarında kadın kahraman hemen he men aynıdır, yanı saf, temı/ ve ezden genç kız tıpı bu yapıtların baş kışısıdır" Ka dının somut olarak ılk ver aldığı yazın yapıtları da romandır Dedığı gıbı, "er kek yazarlarca kaleme alınan bu roman larda kadınların çevre ve aıle tarafından engellenen umutsuz aşkları ya da sevdık lerıne kavuşamamaları vuzunden canla rına kıyışlarını dılegetırmekten otevege çemez" Gerçek kadını gorebdmek ıçın Cumhurıyet donemını beklemek gere kır Çalıkuşu romanı, kadını butun somut luğu de ortaya koymuştur 194O'lı yıllar da ortaya çıkan toplumcu gerçekçı vazın ıse değışık bır bakış açısı getırmıştır Ama Bele'ye gore, "edebıyatımızda ka dın bugıın nâla meçhullerle dolu bır ko nu Kadın açısından ışlenmesı gereken pek çok vone hâlâ yakfaşılmış değd "dır Bu genellemeden sonra değışık bazı konuları, daha doğrusu yazm îçindekı durumların uzermde durulmuştur lllun Çalıkuşu'nu ele almıştır Ona goıe, "Ça lıkuşu'nun karakterıstığını, onun 'topra ğına ozgu' yapısı behrleı, ıdeolojısını ıse bu tonraktan doğan yepyenı bır ıdealın Batılılaşma (ve uvgarlaşma) ısteğının ây dınlığı çızer Romanı okurken bu 'ıdealı ze' aydınlığı romanın başkışısını Ferı de'de butun somutluğu ve canlılığı ıle solur ve yaşarız' Bele, romanı bu ana goruşten yola çıkarak ele alıp ırdelemek te ve I erıde nın yaşamı çerçevesınde ka dının durumuna değınmektedır "îkı Resım Ikı Kadın" yazısında, I lalı de Edıp Adıvaı'ın bır fotoğrafından yo la çıkarak onun durumunu ıncelemekte J SAYFA 16 CUMHURIYET KİTAP SAYI 636