Katalog

O K U R L A R A Oğuz Tansel, Halk büimimizin önemli adlanndan biridir. Masallanmm aslını bozmadan küçük değisikliklerle günümüze aktarmış bir derlemeci aynı zamanda. Bu sayımızı hazırlarken elimizdeki Oğuz Tansel'le ilgili çok güzelyazılann hepsini,hem uzunluklan hem de yersizlik nedeniyle kullanamadık. Bu yazılardan Yrd. Doç. Dr. Gülbün Onur ve Ârş. Gör. Dilek Sarıca'mn hazırladıklan "Allt ile Fırftrı: Bir Masal Çözümlemesi" adlı yazı söyle başlıyor: "Oğuz Tansel, Adnan Binyazar'm ifadesiyle 'bir kanadı halk, bir kanadı duygu, bir kanadı bilgelik, üç kanatlı bir masal kuşu'dur. Tansel, derlediği masallan yayımlarken her masala gibionları kendi süzgecinden geçirmiş, değişiklikler yapmıs ve bir ozanyazar kimliğiyle belli dünya görüsü ve ilkeleri doğrultusunda hikâyeleri biçimlendirtniştir. 'masal anlatanların, türkü söyleyenlerin, aslını bozmadan, değistirmeler yaptıklan gerçektir. Ben de sözlü gelenekten aldıklanmı yazılı olarak veren masatayım (...) işlediğim masallarda anlamı, olaganüstü büyü ögelerini doğaya yaslandırarak dünya görüşüme yaklaştırmaya çalıştım' aiyen Oğuz Tansel, "Türk geleneği 'en masalımsı aniatılanları bile gerçeğe yakiaştırma eğilimindedir" diyen öğretmeni Boratav'ın görüşüne yaklaşır. Başka bir aeyişle, kendisi masalın etkisinde kalıp masal dünyasında kayboltnaz, masalı kendi dünyasına uydurmaya çalışır." Harika bir Oğuz Tansel portresi çizen Onur ve Sartca'ya bu saptamalart ian teskkür ederiz. Oğuz Tansel'i tanıtmaya çalıstık bu hafta. Bolkitaplı günlerl... Shakespeare: Bir Yasam Park Honan'ın yapıtı "Shakespeare: Bir Yaşam", Shakespeare ve çağına ışık tutmayı da amaçlamış. 16. yy'ın sosyopolitik, ekonomik ve toplum yapısı çok derinden ve ayrıntılı biçimde incelenmiş. Oyle bir yaşam öyküsü ki, toplumbilimciler, tarihçiler kaynak olarak yararlanabilirler bu yapıttan. HAYATİ ASILYAZICI Park Honan'dan olaganüstü biryaşamın öyküsü I TURHAN GÜNAY ± Imtlyaz Sahibi: çağ Pazariama Cazete Dergi Kitap Basım ve YayınAŞyl temsilen Cumhuriyet vakfı adına llhan Selçuk Yayın Danışmani: Turhan Günay Sorumlu Müdür: Fikret llkiz o Cörsel Yönetmen: Dllek llkorur Baski: Sabah Yayıncılık AŞ o Idare Mericezl: Türkocağı Cad. No: 3941 Cağaloğlu, 34 334 Istanbul Tel: (212) 512 05 05 0 Reklam: Publi Media CUMHURİYET KIT/IJP kinci basımı bitmekte olan Ingiliz biyografi yazarı Park Honan, Leeds Üniversitesi'nde Ingiliz edebiyatı dalında Emeritus profesör. "Özellikle Ingiliz yazar ve şairleri üzerine yazdığı, yaşam öyküleriyle ve yazınsal yaşam öyküsü üzerine titiz ve ayrıntılı çalışmalarıyla tanınan Honan'ın bütün kitapları şimdiden alanında temel başvuru kaynakları niteliğini kazanmıştır." Titiz ve ayrıntılı uğraşla Türkçe'ye Bülent Bozkurt'un çevirdiği "Shakespeare: Bir Yaşam" adlı kitap, Yapı Kredi Yayuılan arasında çıktı. Bir başvuru kitabı olarak, özellikle Snakespeare üstüne dünyada bilemem ama Türkiye'de yayımlanmış doyurucu ve kapsamlı bir çalışma. Shakespeare, ülkemize geç girmekle birlikte, tiyatroda en çok beğeni toplayan bir yazar. Kuşkusuz burda Shakespeare'i tartışacak değiliz. Onu zaman zaman Ingiliz fanatikleri yapmışlardır. Son yıllarda Shakespeare üstüne pek tartışma çıkmıyor. Ne ki, Park Honan'ın "Shakespeare: Bir Yaşam" kitabını okuduktan sonra, karşıtları da susacaklardır. Tiyatroda Shakespeare uzmanı diye bir tek kişiyi tanımıştım: Muhsin Ertuğrul'u. Muhsin Ertuğrul, gerçekten de Shakespeare uzmanıydı ülkemizde ve ilk oyununu, Hamlet'i 1927 yılında Muhsin Ertuğrul tarafından Türkçe'ye çevirip îstanbul Belediyesi Şehir Tiyatroları'nda sahneye koymuş. Daha sonra Îstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Ingiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde 1040 yılında, Ingilizce Semineri nedeniyle Türkçe'ye çevrildi. Sonra Orhan Burian; sonra Sabahattin Eyuboğlu Türkçe'ye çevirdi. Fakültemizin Ingiliz Dili Edebivatı Bölüm Başkanı Halide Edip Adıvar dı. "İlk Söz"ü "önsüz yerine" yazan da Adıvar'dı. Ayrıntılı açıklamalar, notlar sonra bölüm başkanı olan Prof. Dr. Vahit Turhan'dır; doçenttir bu notlan ve bilgileri yazdığı yıllarda. Bu bölümün seminer biçiminde yapmış olduğu çevirinin ikincisi Shakespeare'in "Nasıl Hoşunuza Giderse" (1943) ye üçüncü yapıt "Coriolanus" (1945)'tur. Üç kitap çevrildiği yıllarda basılmıştır. Bu üç yapıttan sonuncusu "Coriolanus" 1 Ekim 1945'te Îstanbul Şehir Tiyatrosu'nda oynanmıştır. Prof. Dr. Vahit Turhan, Prof. Dr. Berna Moran, Prof. Dr. Sara Moran, oldukça yakından tanıdığım değerli profesörlerdi. Sonra Prof. Dr. Cevat Çapan, Prof. Dr. Akşit Göktürk'lerde bu bölümden yetişmiş değerli kişilerdir. Adları belirtmemin nedeni, bu değerli Ingiliz Dili ve Edebiyatı profesörlerini bir kez daha anmamdır. Shakespeare'in "Nasıl Hoşunuza Giderse" adlı yapıt da 1943'te Îstanbul Şehir Tiyatroları'nda oynanmıştır. Îstanbul Şehir Tiyatroları, 1962'deRumelihisarı'nın onarılmasından sonra yaz oyunları sergilemeye başladı. Hamlet ve Macbeth'i yakıcı güneş altında Muhsin Ertuğrul sahneye koyardı. Bu iki tragedya ile ügili Türk Tiyatrosu dergisine; "Bizde Shakespeare" başlıklı Muhsin Ertuğrul'un yazdığı ya624 Shakespeare, tüm yapıtiarında, anlatım gücü yüksek diyaloglar ustası zıları önemi nedeniyle bir alıntı yapıyorum. Aslmda dergide başka ilginç yazılar da var. Muhsin Ertuğrul'dan sonra Arslan Kaynardağ'ın hazırladığı "Türkiye'de Shakespeare" başlıklı yazısından da söz etmek gerekir. Ne ki, yerimiz yetmez, bu bir başka konunun yazısı olabilir. Sözgelimi Park Ronan'ın kitabıyla birlikte üzerinde durduğum Jan Kott'un "Çağdaşımız Shakespeare" adlı kitabını tanıtırken, Türkiye'de Shakespeare üzerinde daha geniş biçimde durabileceğimizi düşünüyorum. Arslan Kaynardağ, 1962'ye aek "Türkiye'de Shakespeare"i derlemişti. Oysa, 40 yıllık bir zamanı değerlendirmek gerekiyor. Önemi nedeniyle Muhsin Ertuğrul'un yukarda sözünü ettiğim yazısından alıntı yapıyorum: "Başka uluslarabakılınca Shakespeare Türk kültür çevresine geç girmiş ve bu giriş sahneden değü de basın yoluyla olmuştur. 1885'de (H.Y.) imzasıyla Ebüzziya matbaasında basılmış bir (Venedik Taciri) ve ondan üç yıl sonra yine o matbaadan çıkma (Hasan Sırrı)nın (Sehvi Mudhik) adıyla (Yanlışlıklar Komedisi)nin tercümesinigörüyoruz. Bunlardan daha önce 1877'deTemaşa Koleksiyonu'nun ikinci cildinde bir (Othello) vardır, fakat bu bir opera libresinin tercümesidir. (ı) Doktor Abdullah Cevdet; Kahire'de bulunduğu sırada Shakespeare tercümelerini kendi Kurduğu Içtihad matbaasında bastırmış, böylelikle 1908'de ilk Hamlet, Jül Sezar elimize gelmiştir. O eski istibdat günlerinin basma ve yayma güçlüklerini duşündükçe bu aydın insanların kültürümüze yaptıkları hizmetin büyüklüğü bugün daha iyi anlaşılıyor. 1908 devriminden sonra Shakespeare Türk sahnesine Othello diye anılan büyük sanatçının (Kâmil Rıza) oyunuyla çıktı ve Anadolu içlerine kadar yayıldı." "Shakespeare: Bir Yaşam"ın çevirisi de bir Shakespeare uzmanı tarafından yapılmış olsa bu kitabın ayrıca Türkçe basımının değerini arttırmaktadır. "ShaKespeare: Bir Yaşam" adlı yapıtın çevirmeni Shakespeare'den on bir oyunu çevirdi. Ayrıca, Saadet Bozkurt'la birlikte Soneler'ini Türkçeye çevirdi. Park Honan'ın yapıtı "Shakespeare: Biri Yaşam" adlı yapıtı, Shakespeare ve çağına ışık tutmaktadır. 16. yy'daki sosyopolitik, ekonomik ve toplum yapısı çok derinden ve ayrıntılı incelenmiştir. Oyle bir vaşam öyküsü ki, toplumbilimciler, tarihçilerin kaynak olarak yararlanabilecek düzeyde incelenmiş. Shakespeare'le birlikte Stratford ve Lond ra'nın yasamı da ortaya çıkıyor. Shakespeare gibi bir 'deha'nın ortaya çıkışında özellikle yaşamının ilk yılları Ingiliz tiyatro edebiyatının gelişme yıllarına rastlar. "Blank Verse" denilen uyaksız ölçü Shakespeare'in doğumundan (23 Nisan 156423 Nisan 1616) önce 1560'larda kullanılıyor. Rönesans klasik kültürünün yayılmakta olduğunu biliyoruz. Elizabeth Çağı'nda Ingiltere'de ilk tiyatro binası 1576 yılında Eart of Leicester kumpanyasından James Burbage'nin yaptırdığı bilinmektedir. İlk tiyatro binasının yapımından önce de tiyatro gösterileri yapılmaktaydı. Ancak bu gösterıler, okullarda, üniversitelerde, öğrenci yurtlarında, saraylarda, zengin evlerinde, dana çok han avlularında yapuırdı. Shakespeare, genç yaşlarında Londra'ya gelir. "Elizabeth çağı Londra Köprüsü'nü, zarif, boyalı tivatrolarını ve nehir boyundaki şaşaalı saraylarını önceden duymuş olsalar bile. Londra'da bir kentin bütün donanımları bulunmaktadır. Lambeth Sarayı, ulusun parlamentoları, muhteşem kraliyet sarayları, St. MaryleBow'da Kilise Temyiz Mahkemesi bulunuyordu. Başkentin birçok işlevli yapısı sürekli büyümesini hızlandırıyordu (1600 yılında nürusu iki yüz bine ulaşmıştı); eğitim kuruluşları, kitapçıları, tiyatroları ve yüksek okuryazarlık düzeyi ise Londralıların, ülkenin geri kalan kısmını bir kültürel çöl olarak görmelerine neden oluyordu." (sayfa 147148). Londra'da tiyatronun yaşamda önemli rol oynadığı dönemde Shakespeare giderek ünleniyordu. Özellikle Burbage'in ve Henslowe'ın tiyatrolan Londra yaşammı zenginleştiriyorau. 1642 yılında Puritan'lar ıktidar olunca tüm tiyatroları kapatırlar. Ingiltere gibi tiyatronun beşiği olan bir ülkede tiyatroyasaklama olayı da yaşarlar. Park Honan, "Shakespeare: Bir Yaşam" adlı yapıtında: Stratford da Gençlik Dönemi, Londra Sahnesinde Aktör ve Şair, Olgunlaşan Deha, Son Dönem diye dört büyük ana bölüme ayırmış. Her bölüm, kendi arasında tüm ayrıntıları veriyor. Ayrıca, çeviri sırasında kullanılan kaynaklar, Shakespeare kitaplığı için zengin bir kaynak oluşturuyor. Shakespeare Biyografisi Geleneği ve Shakespeare in Yaşamı üe ilgili Kaynaldar Üzerine Bir Not, bir çeşit sonsöz yerini tutuyor. Kitabın her bölümüyle ilgili geniş, kapsamlı, açıklamalı notlar yer aLyor. Shakespeare, tüm yapıtlarmda, anlatım gücü yüksek diyaloglar ustası. Yapıtlarındakı kahramanların yaşamlarını çok düzeyli olarak çizen, olaganüstü güzellikteki kurgusu ve anlatımıyla yazdıklannı genelleştirebilmiş bir yazar sanatçıydı. • (1) Othello'yu Verdi opera olarak besteledi. Özgün metin besteci ve ozan Arrigo Botto tarafından aslına bağlı olarak yazıldı. 1887'de Milano'da ilk oynanışt gerçekleştirildi. Ankara Devlet Operası'nda ilkgösteritni 1960'tayapıldı. Verdi ayrıca Macbeth'ide opera olarak hesteledi. Shakespeare: Bir Yaşam/ Park Honan/ Yapı Kredi Yavınları/ Çeviren: Bülent Bozkurt/ îstanbul/ 582 sayfa. • DÜZELTME Geçen haftaki sayımızda lnternetteki Nâzım 1 likmet Sitesi ile ilgili yazımızın üzerinde yanlışlıkla Hüseyin Avni Cinozoğlu'nun adı çıkmıştır. Yazı imzasız olarak yayımlanacaktı. Bu yanlışlıktan dolayı özür dileriz. SAYFA 3 K İ T A P SAYI