Katalog

ADNAN ÖZYALÇINER "Bır gün gözaltına alıntp ortudan yokoluvereceğimizi, kaytplar listesine dahil olabileceğimiz, bir otobüsün üzerinde bır gün bızim ya da yakınlanmtzdan birinin resminin olabileceğini düşünüyor ve dehşete kapılıyoruz." R omanın karakterlerinden biri olan astsubay baba, stradan biri ve kamçt koleksiyonu var. O öldükten sonra geride bıraktığ koleksiyotı duvardaki yerinden indirilmis, bir bavula konulmus. Ama etkisi süregeliyor. Kamçtlar otoriteyi mi simgeliyor? Evet, kamçılar bir anlamda otoritenin simgesi. Haluk, yatağının altındaki bir bavulda sakhyor onları.. Bir gün onlan asma düşüncesi taşısa da kamçıları çıkarıp temizlemeyi bile başaramıyor. Kardeşlerden biri, Memo, kamçıların asılı olduğıı duvara bakamıyor, NiJüfcr bir gün kamçılann ortaya çıkacağı korkusuyla yaşıyor. Yani tıpkı nayatta oldu2u gibi... Görülmeycn ama baskısını hep hissettiğimiz güçler gibi o kamçılar da. Romana sıyastboyutu katart karakter, operasyonlara katılan ağabey, Haluk îyı yetistirilmış, profesyoncl bir eleman. Ülkesi için gözünü kırpmadan canınt tehlikeye atıyor, bazen de bu fedakârlığtn hiç kimse tarahndan bilinmeyeceğini ve tarihe adsız kahramanlardan biri olarak geçeceğini düsünüyor. Haluk'un kahraman olma ısteğt, haksızltklan fark else de baskaldırmaması, hayat karstsındaki tutukluğu, içine düstüğü dcğerler karmaşası psikolo/ık boşluktan mı kaynaklamyor? Haluk işini iyi yapan, iyi yetişmiş biri. Ama uzun yıllar neye ve kime hizmet ettiğini sorgulamadan çalışmış. Bilinçaltında tek çıkışın bu olduğunu biliyor. Operasyonlardan döndüğünde olayları hikâye ettiği zaman kız kardeşinin onu ne denli önemsediğini, onun gözünde bir kahraman ve çok özel biri olduğunu hissediyor. îstanbul'a her dönüşünde yeniden operasyona gitmek veyeniden Nilüfer'e anlatma arzusu taşıdığını söylüyor. Zaman geçtikçe, Haluk yaptığı işin gerçeğini görüyor, ltendini sorgulamaya başlıyor. Nilüfer ise büyüdükçe gerçekleri görmeye başlıyor, ağabeyinin anlattığı olaylardaki kahraman olmadığını anlıyor ve ondan yavaş yavaş uzaklaşıyor. Belkiburada kahramanlık kavramım sorgulamak gerekiyor. Haluk isinde bir kahraman olmayt basanyor zaman zaman. Ama hayat karstsında korkak biri. Kimdir kahraman sizce? Kahraman yoktur. Kimse kahraman değildir. Bazen şartlar öyle gelişir ki kahraman oluverirsiniz. Haluk da bunu söyler. Kimse kahraman değildir." der. "Ama bazen şartlar öyle gelişir ki kahraman oluverirsin. Sen farkına varmadan her şey olup bitmiştir. Ya elinde namlusu tüten bir silah, şaşkın, pek çok ölünün arasında ayakta duruyor ya da çoktan havalanmış, kanatlarınuı arasından aşağıda olup biteni seyrediyorsundur." Yine Haluk, daha çok işin ıçinde saklanan sürpnzlen sevaiğini söyler: "Kendine güvenirsin, yer bellidir, pusu kurulmuş, adamlan kıskıvrak yakalamıssındır. Ama hiç sandığtn gibiolmaz., bakarsın ki ava giderken avlanmtş, senin çembennden daha geniş bir çemberin içine düşüvermişsin. O zaman çok keyifleninm." diyor romanın biryennde, Haluk "ava". Ama "av" da olabilir bir anda. Haluk örneğtnden çıkarsak kinıı insanlart bu tehlikeli görevv iten dürtü nedir? Bunun kesin bir yanıtı yok. I layat diyebiliriz. Insanlar gençken heyecan ve macera tutkuları nedeniyle çok da bilinçli olmadan böyle bir seçim yapabilirler. Ya da içinde oldukları şartlar onlan bu yola sürükler. Gün gelir, bazıları gerçeği görür; bir anlamda uyamr. Ama ar 'Adını koyamadığımız f bir gflc var Cahide Birgül Sesveren, iki yıl aradan sonra, yeni bir romanla okurlarıyla buluştu. "Geceye Uyananlar" gizli şiddetin, baskının yarattığı kuşku, korku, iletişimsizlik ve inançsızhğın toplumun en küçük birimi aile üzerindeki yıkıcı etkilerini anlatıyor. îki kardeşin anlatımlarıyla şekillenen romanda, aile bireylerinin içdünyalan, zaman zaman gerilim öğeleriyle desteklenerek neredeyse bir psikolog gözüyle sunuluyor okura. "Geceye Uyananlar"ın önemli karakterlerinden biri, özel tim görevlisi ağabey de romana siyasi bir boyut katıyor. Birgül'ün ilk romanı "Gölgeler Çekildiğınde" iki kadın arasında yaşanan polisiye tadında oir aşk öyküsüydü. Asıl mesleği mimarlık olan Cahide Birgül, yazarlığa TRT Ankara Radyosu'nda "arkası yarın"lar ve "radyo oyunları" ile başladı. 20 kadar oyunu oynandı. "Kaplumbağa Sever misiniz" adlı oyunu Türkiye'yi temsil etmek üzere "Avrupanın Scsi" radyosuna gönderildi. Kadın Eserleri Kütüphanesi'nin açtığı anakız temalı oyun yarışmasında "Biblolar" Özendirme Odülü aldı. Daha sonra Tiyatrokare'de Nedim Saban'ın gerçekleştirdiği work shop çerçevesinde "Fotoğraflar" adlı çalışması sergilendi. Cahide Birgül'le "Geceye Uyananlar" ve Türk romanı üzerine konuştuk. tık çok geçtir. Peki, Haluk'u çıkmaza sürükleyen nedir? • O, soru sorulmaması gereken bir iş yapıyor. Ama kendini ve yaşadıklannı sorguladıkça işinden kopuyor. Çünkü onun geri dönüşü olmayan bir görevi var. Kaçınılmaz süreç işler, giderek bir takım psikolojik bozukluklar gösterir ve geri hizmete alınır. Hırsh ve öne çıkmak isteyen bir kişiliğe sahip olduğu içirl de, bu onun yılumı olur. Romana egemen olan duygu, kifileri, kurumlan, toplumun hemen bütününü etkisi alttna almış olan korku ve güvesizlik. Bireylerin korkak, mücadele gücünden yoksun, iletişimsiz, bunalımlı ve yalntz olmalannın nedeni daima güçlünün haklı konumda olması mı?. Demokrasinin işlemediği ülkelerde böyle oluyor diyebilıriz. Adını koyamadığımız bir güç var. Bunu biliyoruz, tehlikeyi daima ensemizde hisseaiyoruz. Bu o kadar büyük bir güç ki, bilinçsizce müthiş. bir korku duyuyoruz. Bir gün gözaltına alınıp ortadan yok oluvereceğimizi, kayıplar listesine dahil olabileceğimizi, bir otobüsün üzerinde Dİr gün bizim ya da yakınlanmızdan birinin resminin olabileceğini düşünüyor ve dehşete kapılıyoruz. Çünkü demokrasiye inancımızı yitirdik ve bu ulkede ve kimse bu inaçsızlıkla hakkını sonuna kadar savunamıyor. Bırakın hakkını savunmayı, öyle bir hakkı olduğunu bile unutmuş durumda. Az önce, "kahraman kim?" demiştiniz. Işte bu şartlar altında böyle bir ortamda direnen ve mücadele edebilenler kahramandır bence. Aile kurumuna da elestiriniz var romanda. • Aile çok girift gibi görünse de aslında iletişimsizliğin olabildiğince yoğun yaşandığı en küçük topluluk. Birlikte yemek yenir, sevişilir, bir şeyler yapılır ama ınsanlar gerçek anlamda birbirlerine dokunamazlar. Romanımda bunu vermeye çalıstım. Ağabey ve kızkardeş arasında ya da iki erkck kardeş arasında pek çok evde olduğu gibi ciddi bir iletişimsizlik var. Nilüfer'de Cahide Birgül'le "Geceye Uyananla/'ı konuştuk düşmanhğı var.belirgin bır entcllcklüel Sızin duygulannızın da payı var mı bunda? Yazarları yaşamadan yazdıkları için eleştiriyorsunuz. Sız yasadıklartnızı mı yaztyorsunuz? Bir söylesinizde önemliolanın hayalgücü oldugunu söylemiştinız. Nilüfer şöyle der romanda: "Bazı kisiler büyük maceralar yaşar ama yazmaz. Yazarlar ise hiçbir şey yaşamazlar ve başkalarının yaşadığı bu maceraları masa başmdaoturup yazarlar". Nilüfer'de entelektüel düşmanhğı var doğru. ben ise yapay, yapmacık entellektüelliğe, 'her şeyi Dİlirim' tavına karsıyım. Aramızdaki rark bu yüksek tahsil yapmış olmasına karşın Nilüfer okuyana karşı bir kıskançlık duyuyor. Bunun açıklaması bel ki içinde eziklik ve yapamamış, başaramamış olma hissi. Arkadaşı Zeynep'e karşı da benzer hisler taşıyor. Kendıni onunla kıyaslıyor ve aradaki farkı görüyor. Tahsilli olmak değil, gerçek anlamda okuyan biri olmak anlamında bir rark bu. Burada Nilüfef'in nasıl biri olduğuna da değinmek gerek. O hayatından bir sürü erkek geçtiği halde hiç âşık olma mış, üstelik dostluk kavramından da habersiz biri. Aile ortaminda büyünıüş, ağabeyinin baskısına tepki olarak erkeklerle ilişkiye girmiş amaçsız bir genç kadın. Ama onun da gözlerini kapatan perdeler açıhr bir gün. Hem büyümüş, hem âşık olmuştur. Nilüfer Istiklal Caddesi'ne çıktığında Cumartesi Anneleri'nin önünden geçip gider hep. ünlar yokmuş gibi davranır. Ancak sevdiğini kay bettiginde o kadınlan görmüş olduğunu ve bilinçaltında bir yerlere onları kaydettiğini fark eder. Görsel Mr dünya Geçtiğtmız yıl roman açmtndan verimli olduğu kadar, romanalarla ilgili tarttşmaların da çok yapıldtğı bır yıl oldu Hâlâ da sürmekte. 'Edebtyatın popüler kültüre eklemlendiği, popüler kültür ürünlerinin pazarlama ve sunulus biçiminin, algılants ve tüketim biçıminin, edebiyattn kenaisi ve ürünleri için de geçerli olduğu" öne sürüldü. Bu görüje katılıyor musunuz? • Görsel bir dünyada yaşiyoruz. Artık özel hayatlar bile an be an izlenebiliyor. Böyle bir çağda da popularite çok öne çıkıyor elbette. Yazan da, müzisyeni de, ressamı da bu rüzgârın etkisiyle göz öniinde olmak istiyor. Hoş onlar istemese de değişen pazarlama yöntemleri, reklamcdık, basın sanayisini yönlendiriyor. Böylece bir bakıyorsunuz ki tamamen yazarın kontrolü dışında gelişen olaylarla bir sanat ürünü popüler oluvermiş. Bu da benim kafamı karıştınyor doğrusu. Eskiden popüler olan a burun kıvınrken artık öyle olmadığını görüyorum. Yine de belki duygusalya aa kişisel bir yaklaşımla ben popüler olmanın sanat eserini yıprattığını düşünemiyorum iç ten içe. Popüler olan sanat değeri olmayan yapıttır demiyorum ama, popüler olan bir yapıtın sanatsal değerinden bir şeyler yitirdiğini düşünüyorum. O kadar çok üstüne geliniyor, o kadar didikleniyor ve hıqialanıyor ki ürün partisini kaybediyor sanki: Bir söz vardır, "popüler olan çiğnenir ve atılır". Ben kalıcı olana inanıyorum. Siyasal roman üzerine de tartışmalar yapıldı. Siyasalroman t bir tür olarak ayırabilir miyiz? Ben romanlann sınıflandırılmasına karsıyım. Roman, pek çok sanat ürünü gibi özünde insanı anlatır. Ve bizler o dünyanın içine girerek insan denen bilinmezin sirlarına erişmeyi umanz. Ama bir roman insanı anlatırken siyaseti, aşkı, cinayeti de hikâye eder.. Ben romanın hangi türe girdığine kafa yormam. Sadece iyi bir roman olup olmadığına bakanm. • Kahraman yokhr "Ben romanların sınrflandınlmasına karşıynn. Roman. pek çok sanat ürünü glbl özünde Insanı anlatır dlyor cahide Birgül. Geceye Uyananlar / Cahide Birgül /Oğlak Yaytnalık/244 s. CUMHURİYET KİTAP SAYI 577 SAYFA 8