Katalog

Kapak konusunıın devamı. kendine soluk alıp vermeye başlamıs, kendi içsel mantığına göre büyüyerek yazarın aklından geçmemiş bir yoğunluğa ve karmaşıklığa ulaşmıştır. Olayların akışını etkifemek ya da değiştirmek için dünyaya kanşabilir, atna onun yerleşik iç ritmini değiştiremez. Dünyanın ılk günlerınde Tann, mahluklannın yırtıcı doğası karşısında telaşa kapılır. Daha sonra da insanların sa distliği ve zalimliği karşısında telaş ve tiksinti duyar ve oıüarı anlatmakta sürekli zorlanır. Tann'nın hareket özgürlügü son derece yüksektir, evrenin içinde ıstediği yere gidebilir ve yarattığı her mahlukla kaynasabilir; kendi halinde taşralı bir seytan çıkarıcıdan tutun da oğlan çocukları tarafından parça parça edilen bir kertenkeleye kadar. Ne var ki Mesih'i çarmıha gerilmekten kurtaramaz; insan bedeninde yeryüzündeyken Caravaggio kadar iyi resim yapamaz; kendi ellerinden çtkmış bir evrenin astronomik ayrıntılarından haberdar olması gerektiğini düşünen (ama bu düşüncesinde yanılan) Einstein'ı dinlerken sık sık başını sallamak zorunda kalır. Tanrı'nın temasa geçtiği büyük beyinlerin çoğu onu tanır; bir kısmı dünyayla Tann arasındaki gerçek ilişkiyi kavrar, bir kısmı göz ardı ecfer, bir kısmı da reddeder. Mozart, kendisinden bekleneceği gibi hürmetsizdir. Freud özellikle tatsız bir kişUik sergiler. Adı anılmayan Amsterdamh bir ressam, "kendi portresini çizme bahanesiyle," ona "kendi isteğiyle sık sık poz veren" Tanrı'nın resmini yapar. Tann kendini saklamadan Dante'nin önünde belirdiğinde, Dante onu olduğu gibi görür: Kendi varhğımın babası ve oğlu olarak, kozmosun içinde dolanan ve düşünce ve sözcüğe dönüşmek için insanoğlunun içine akan zekâ ateşi olarak, Dante'nin zihninde ilahi tecellinin görüntüsü vanıp söndü, yardım etmek değil yardım almak için insan suretine giren Tann'nın *" Evrenin Hikâvesi göruntüsu. Hacışair için çok Fazlaydı bu. Dante'nin zihni bu son adımı reddetti." Kitabı Italyancadan îngilizceye yazarın kendisi ve Raymond Rosenthal çevirmiş. Kitabın sonuna eklenen bir dipnotla bize, "metnin ttalyanca orijinalinden sık sık serbestçe ayrıldığı ve yer yer bir çeviriden çok bir uyarlama olarak görülmesi gerektiği" bildirihyor. Ister çeviri olsun ister uyarlama, karşımızda harikulade bir metin var. Biraz zorlama bir başlangıçtan sonra, hiç eksilmeyen bir pırıltı ve zekâyla, zaman zaman taşkın bir neşeyle akıp gidiyor. Ferrucci, yaptığı tasvirlerin hepsinde içtenlikle hürmetsizliği karıştırmayı başarmış. Teresa de Âvila'yla karşılaştıfiında Tann bize şunları anlatır: 'Teresa de Avila kendine özgü çılgınca ve abartılı üslupla bir süredir beni taparcasına sevnıekteydi ve tatü sert bir tavırla etraftaki rahip ve rahibelerden de aynı sevgiyi talep ediyordu... Dualann hızlı ritmi içindekı mutluluğunu hatırlıyorum, gözleri yukan kaymış, solukları sık Bu kez Tann anlatıyor laşmış, bacakları çılgınca bir titremeye yakalanmıştı. Teresa'nın ruhunun derinliklerine dâldığımda zifaf yatağına güzel bir koku yayıldı ve dövme altından zarif bir çan takımı odayı bir dizi çan sesiyle çınlattı; Üçüncüsü, altıncısı ve dokuzuncıısu. Tanrt'ntn Ağzından Evrenin Hikâyesi, insanlığın geçmişinde öne çıkan olaylardan seçilmiş gelişisüzel bir derlemenin küçük ve derîi toplu bir tarihi, Tann'ya yanılabilirlik, nezaket ve sevecenlik atıederek onu hayatla mücadele içinde göstererek gerçekleştirilen "insanlaştırma", Darwinizm'le ve özel ilahi gösterilerin yokluğuyla destekleniyor. Kitapta Tann şimşekli fmınaları yaratır ve orîlara hayran lcalır ("Şimşekli fırtınalardan söz etmiyorum, onları benden ve dramatik eğüimler içindeki birkaç kişiden başka seven yoktur, şairler ve naşıklar özelIİkle"), ama yanlış yola sapmış insanların üzerine yüdınmlar savurması kesinlilde olanaksızdır. Sevgilisinin Musa tarafından zinayla suçlanıp öldürülmesini engelleyemez; şeytan tarafından kolayca aldatılır. Bütün bunlar, insan okuyucuda, bu roman kahramanı Tann'ya karşı, bir insan suretinden çıkıp diğerine girerek aramızda yaşayan bu ilahi varlığa karşı bir sempati uyandınr, ama bir yandan da bir çeşit kendini beğenmişlik duygusuna yol açar: Dünyamız o kadar güçlu ve o kadar anlaşılmaz bir biçimde Tann'nın denetiminden çıkmıştır ki, kendi insani dünyamız adeta kendi Tanrımız dan daha önemli hale gelmiştır. Işin ironik yanı, Ferrucci bize hiç de böyle bir dünya sunmaz. Yarattığı Tann'nın ya da metaforcu romancının tersine Ferrucci, sınırlannı kesın bir biçimde çizdiğı parametrelerin ötesinde soluk alıp veren bir şey yaratmaya yeltenmemiştir. Kitabın amacı, insani olayların kaotik gelişimini, daha yüksek, ama sevgi dolu ve zorbalıktan uzak bir güçle bağdaştırmaktır. Bu amaçla, anakronistik bir ben' Aramada yaf ayan Hahl variık Tanrının Unutkan Mr Tann'nın keşfl yolculuğu STEVE SHROEDER T7errucci'nin 1986'da ttalyanca yayımlanan bu olağanüstü yaratıci romani, kaX labalıklann içinde rahat edemeyen, ama yalnızlıktan kurtulmak için evreni yaratan, sonra da dünya ve insanoğlu ile, "umutlannı bağladığı hayvanla" özel bir iliski kuran sevgi aolu ve unutkan bir Tanrı'nın anılan biçiminde yazılmış. Bu ilahi varlık defafiırca âşık olduğu bütün dünyaya, belirli nesnelere, belirli insanlar vc insanlann (Musa'dan Einstein'a kadar) kendisi icin yarattığı imgeler karşısında sürekli şaşkınhğa uğrar. Hepimiz gibi bu Tann da yaşayabılmek için hikayeler anlatır ve hem bu hikâyclere, hem de bir türlü denetlenemeyen bir evrene anlam kazandırmak için inanlardan yardım almayı umar. Ferrucci, Tann'nın hatırlama mücadelesini kullanarak, tarih, felsefe ve edebiyaün içinde anlamlı bir keşif yolculuğuna çıkıyor. Ona bu girişimde ışık tutan sağlam öncüUeri var; Batı yazılı tarihınin, kitapta adı gecen kişilerle bağlantılı gelcnekleri. Buna uygun olarak, Ferrucci'nin Tannsı bir kitabın (Moby Dıck) içinde kaybolmaktan güçlükle kurtulur ve okurlara, "Kitaplann içine sadece Tanrıjıın ve gümüşbalîklannın güvenle girebileceği" uyarısında bulunur. Ama burada önernli olan güvenlik değil: Bu kitabın içine girmek, sürprizlerle dolu, olağanüstü doyurucubir deneyim. Bu riski almaya kesinlilde değer! • (Booklist'tcn alınmışur.) ' .* • SAYFA 4 CUMHURİYET KİTAP SAYI 877