Katalog

ASUMAN KAFAOGLUBUKE "Bitmedi. Anahtar delMne gözümü daha iyi yapıştırmaltytm ve bir dc bakmaltytm kı: Tarih, sakalını kesmış, saçını sı/ır nutnara ttraş etmtş, sonra da kanlı hançerım Tuna'ya attp, eline bir elektrogttar alarak en ıslek metro geçıdtnde Get Together şarkısını çalıp wylemeye durmuştur. Önünae, Venüs gezegeninde işlenmtş, uzay mavısı, ağtrlıksız bir ntenaıl serili. Gelip geçcn bu mendile öpülüp koklanmış, sevılip okşanmt} çok cski, çok değerlı btrer gözyaşı damlası bırakmalı, damlalar nehir olup ınsanlıg'ın öldürgen sılahlarıntn aleşini söndürmeli." Adakt Ağaoğlu, "Romantik Bir Viyana Yazı", Yapı KrediYayınları © 1993 Bilinc Akısı Yaztn Sanatı mustur. Bu psikoloji terimi daha sonra edebiyat eleştirmenleri tarafından çağdaş romanda kullanılan tekniği tanımlamak için kullanıldı. James Joyce ve William Faulkner gibi yazarlar karakterlerinin zihinsel akışını vermek için çok sayıda görsel, işitsel, bedensel ve bilinçaltı izlenimini art arda sıralayarak okuyucunun zihinsel sürece tanıklık etmesini sağladılar. İnsan zihninin inanılmaz hızda işleyisi, zenginliği ve inceliğini, birbirinden kopuk imgeleri, dilbilgisi kurallarına uymayan tümce parçalanyla, tek tek sözcüklerin ve düşüncelerin çağnşımları ile birlikte iç içe sıralayarak aktarma yöntemi kullandılar. İç monolog ile bilinçakışının en belirgin farkı, birincisinin "ben" kullanarak düşünce akışını dile getirmesidir, monologdan çok kişinin kendi ile konuşması şeklindedir; bilinçakışı ise okuru doğrudan zihnin akışı içine bırakır. Adalet Ağaoğlu'nun "Romantik Bir Viyana Yazı romanı "barok" sözcüğüyle başlar. Bu sözcük yazann aklına takılan ama neden takıldığını çözcmcdiği bir bilmece gibidir. Neden bu sözün takıldığını düşünmeye başlamasıyla birlikte okur da bir zihin akışının içine girer. Burada doğrudan, bir yaşamın orta yerinde, sıradan bir günün Deklenmedık bir saatinde ve en önemlisi "barok" sözünü çağrıştıracak belirli bir neden yokken sözcuk zihne düşer ve bir bilinçakışına neden olur. Okur, yazann zihninin işleyişine tanık olduğunu neden sonra anlar, ayrıca bilinçakışına tanık olduğu kişinin kim olduğunu da pek bilemez, çünkü yazar sadece kendi iç gözlemlerini aktanr. Romanda bilinçakışı, tekbencilik felsefe öğretisinin uygulaması gibidir: Bu öğretiye göre kişinin deneyimleri dışında kalan hiçbir şey gerçeklik değeri taşımaz. Bu yüzden de iç yolculukıarın anlatıldığı romanlarda kışiyi tüm dış çevresinden (ve gerçeldiğinden koparan bu teknik çok işe yarar. Ağaoğlu da bu teknikle başlayarak, romanı neden yazdığını, nasıl bir düşünce sürecinden geçerek kurguyu oluşturduğunu bir yandan okura sunar. Roman içinde karakterlerin öyküleri ile birlikte bu öykülerin nasıl anlatılacağı ve yazann bu öykülere karşı tavrı da ortaya çıkar; böylece yazann öyküsü ile anlattığı öykü ic içe geçerler, fakat birbirlerinden asla Kopmazıar; çünkü yazann öyküsü (bize bilinçakışlarıyla anlattığı bölümlerde) romanla hep cağrışımlar içindedir. Yazann zihinsel etkinlikleri, deneyimleri, yaşadıkları, hatta yediği yemek, romanda karşımıza çıkar. Roman sanki gözümüzün önünde yazılmaktadır, serbest cağrışımlar zihnin doğal akışı içinde bırakılmıs, roman kendiliğinden ortaya cıkmış izlenimi verilir. Sanki romanda bansedilen yazar, roman kahramanlarından biri değildir, yazann ta kendisidir; ve bu romanı yazma sırasında aldığı notlar kitabın içinde yanlışlıkla unutulmuştur. Aslında bılinçakışını yazar bir roman kahramanını dana iyi anlatmak için kullansa da, okur bu teknikten daha fazlasını alır: Yazann bilinçaltına da bir pencere açılır. Yukarda alıntı yaptığımız bölümde yazar, peş peşe birçok imgeyi sıralar. Ama neden Beatles'in "Get Together" şarkısı, neden Venüs gezegeni (Merkür veya Jüpiter değil), mendıl neden uzay mavisi, neden İıına Nehri gibi sorular sormamızı da sağlar. Sanki yazann kendisi de farkında değildir, bilinçaltını ortaya koyuyordur ve bilinçaltını çözmesi gereken kişi de okurdur. Yazar ile okur, nastaterapist rollerine girmişler, yazar divana uzanmış okur tarafından çözülmeyi bekliyordur. • CUMHURİYET KİTAP SAYI 574 B azen aklımıza aniden geldiğini sandığımız, çok uzun zamandır hiç diişünmediğimiz bir düşünce takılır. Nereden geldi şimdi bu aklıma diye düşünmeye başladığınızda: Yerde gördüğünüz bir çöpün, başka bir gün gördüğünüz bir şeyinatırlatmasından ve o günü birlikte geçirdiğiniz birinin üzerinde giydiği kazaktan, o kazağı aldığını sandığınız mağazada çalışan bir başka tanıdığınızı çağnştırdığını rark edersiniz, aradan bir saniye bile geçmeden konudan konuya atlayan zihniniz, kontrolünüz dışında sizi ineceğiniz durağa getiriverir. Insan zihni sürekli çalışan bir makinedir. Ve bu makine çağrışımlarla çalışır. Gördüğünüz, kokladığınız, hissettiğiniz duyular, daha önce hissettiğiniz başka duyuları hatırlamanıza, şimdi algıladiklannızla onları karşılaştırmanıza, benzetİD. farklılıklarını anlamanıza vardımcı YazarmbHnçam Adalet AOaofllunun Romantik Bir viyana Yazı' romanı 'barok' sözcüuüyte başlar. Bu sozcük yazann aklına takılan ama neden takıldıOını çözemedigi bir bilmece glbldir olur. Akıldan geçenlerin algılanmasına bilinç denir. Sigmund Freud, bilinçaltı süreçlerin, kişi farkına varmadan da davramşı etkilediğini söyler. Elbette insan davramşlaTel: BERFIN Fax (0.212)513 7900 . 5123720 İSMET NADİR ATASOY Rubaiyatı Ömer Hayyam 4 1 3 S a y l a . 5.(K)().()()()TI.. 1 VVERA CLAUS KÜCHENMEISTER Ye'ni Çıktı! rı farklı bilinç düzeylerinden etkilenir. Bilinçli terimi, dolaysız ayırt etme alanı için kullanılır: Örneğin bu yazıyı okumak, tarafınızdan yapılan bilinçli bir eylemdir. Bilinç öncesi etkinlik ise, ayırt etme düzeyinde kolaylıkla getirilebilen bilgilerin bellekte tutulmasına denir, buna en iyi örnek daha önce gittiğiniz bir yerin adresini hatırlamanızdır. Bilinçaltı (bilinçdışı da denilir) ise, birey farkına varmadan gelişen zihinsel etkinlikler için kullanılan bir terimdir. Bazen çaba gösterildiğinde anımsanmayan fakat rahatlama, hipnoz ya da bir çağnşım sonucu hatırlanan, bilincin gizli bir köşesinde olsa da, düşüncenin işleyişini derinden etkileyen bir etkinliktir. Freud riiyalann ve dil sürçmelerinin, gerçekte doğrudan yüz yüze gelinemeyecek kadar tehdit edici bilinçaltı içeriklerin, üstü örtülü örncklcri oldufiu kanısındadır. Bilinçaltının derinlikleri, yüzyıllardır sanatın hem kaynağı, hem de en sevdiği konulardan biri olmuştur. Sanatçı için zihnin işleyişi, duyeu ve düşüncelerin altında yatan kaynak ilginç bir malzeme oluşturur. Zihnin işleyiş sürecini edebiyatta en sık tiyatro eserlerinde görürüz. Iç monolog adı verilen bölümlerde oyuncu, eylemlerinin kaynağında yatan düşünceleri seyircilere açar. Bazcn dc bir cylcme düşünsel açıdan nasıl hazırlandığının anlaşılmasını sağlar. Iç monolog tekniğinde oyuncu ya doğrudan seyirciye seslenir ya da sannede scsli olarak düşündüğü izlenimı verir. Örneğin Shakespeare, Hamlet'm "Olmakyacıaolmamak" sözleriyle başlayan ünlü monoloğunda karakterin zihinsel süreçlerini yansıtmak için bu tekniği ustalıkla kullanmıştır. Böylece I lamlet'in sadece eylemlerini ve diğer karakterlere aktardığı düşüncelerini değil, aynı zamanda içinde olduğu ikilemleri, kararsızlıklan ve şüpheyi de anlarız. îç monoloğun romanlarda kullanılan bir türüne deIbilinçakışı adı verilir. Bu terimi ilk kullanan William James (aynı zamanda ünlü yazar Henryjames'in kardeşi), düşünce ve duyu akışının zihinde sürekli bir etkinlik olduğunu ortaya koy Içmonolog AMİGO Türkçesi: O/demir Raşargan Amigo, Topluma Karnpı'ııdan kacan bırınc bılmeden yardımcı olur. Oysa kaçak Na7i polıslerı larafından aranmaktadır, ona yardım edeıılerın dc hayatı tchlıkededır. Fakat Amıgo. tchlıkenın tarkına varınca da, her yurekli iıısan gibi, "ne olaıaksa olsun, ınccldığı yerde kop.sun" diyecektır. ÇUnkü Amıgo, yığit bir çocuktur. Üslelik, fa^i/.ıııe kar^ı savaşan yureklı bir babanın oğludur. Tck başına sayısız güV'lüklcrı yener, bir arkadışının geve/eliği yuzunden toplama kanıpına duşınesı de onu yolundan döndüremez.. Amigo'nun öyküsu, halk dü^manlarına karşı savaşan halk(,ocuklarının öyküsüdür. (Çocıık ve Gençlilc Romanı) 128 Sayfa, 2.(XX).(KK)TL. Yeni Çıktı! BERFİN BASIN YAYIN VE TİC. LTD. ŞTİ. Adres: Cağaloğlu Yukuşu, Evren Han No: 29 / 56 Cağaloğlu 34440 lstanbul Tel: (0.212) 513 79 00 Faks: (0.212) 512 37 20 SAYFA 18