Katalog

HİLALAKGÜL P f rof. Dr. Toktamış Ateş'in Türk Devrim Tarihi isimli lritabının 9'uncu baskısı Istanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları arasından geçen günlerde çıktı. Çalışma, 'Kuramsal Yaklaım' isimli ayırım içinde yer alan üç böiim ('Atatürk'ü Doğru Algılamak', 'Bilim, Toplumsal Bilim ve Tarih Bilimi', 'Değişim ve Nesnel Nedenleri') ve bazı küçük düzeltmeler dışında metin olarak 1979 yılında yapılan l'inci baskının aynısı. Ateş, devrim tarihine 'bilim', 'değişim', 'devlet', 'ulus halk' ve 'devrim' gibi bir dizi temel kavramı tanımlamakla başlıyor. Kavram karmaşasının belli kesimler tarafından bilinçh olarak körüklendiği günümüz Türkiyesi'nde Türk devrim tarihine bu tanımlar üzerınde belli bir uzlaşmayla girmek, okuyucu açısından ilerleyen bölümlerdeki bilgileri anlamlı kJryor. Çalışma, Türk devriminin üzerinde geliştiği iklimin açıklanmasıyla sürüyor. Âteş konuya ilişkın olarak şunları yazmakta: "Cumhuriyetin ve Atatürk Devrimleri'nin belirli bir birikimin, bir evrimin sonucu olarak mı gerçekleştiği; ya da değişik iç ve dış etkenlerle birdenbire mi gerçekleştiği lconusunda yapılan tartışmalar günümüzde tüm canlılığı ile sürmektedir. Bu tartışmalardaki görüslerden birine göre, on sekizinci asnn başından itibaren Osmanlı Imparatorluğu'nu içinde bulunduğu durumdan kurtarma konusundaki çabalar, bu konuda atılan tohumlar meyvelerini Atatürk Devrimleri olarak vermiştir. Fazlaca yaygın olmayan diğer görüşe göre ise, Atatürk Devrimleri'nin Osmaruı tmparatorluğu'ndaki "kurtarma" çabalarıyla hiçbir ilintisi, hiçbir organik bağı yoktur. Oncelikle belirtmek isteriz ki; biz bu iki görüşten birincisini benimsiyoruz. Bize göre gerek ulusal kurtuluş savaşımız, gerek cumhuriyetimiz ve gerekse Atatürk Devrimleri, Osmanlı împaratorluğu'nda on sekizinci yüzyılda başlaan bir dizi çabanın, yirminci yüzyılın aşlarında ulaştığı bir sentezdir." Ateş, bu sentezi okuyucuya açıklayabilmek için, 19'uncu yüzyılda Osmanlı Imparatorluğu'ndaki düşünce akımlarını, yine aynı yüzyılda dünya siyasal dengesini ve devrimi sürükleyecek asker sivil bürokratın ortaya çıkış sürecini bölüm içinde ayrıntılarıyla anlatıyor. Daha sonra Türk devriminin ayaklanma (ihtilal) sürecı 'ulusal savaş' başlığı altında inceleniyor. Bu bölüm Lozan Antlaşması'yla sona eriyor. Çalışmada Lozan Anlaşması şöyle niteleniyor: "Gerçekten günümüz Türkiyesi sınır Türk Devrim Tarihi ları açısından önemli ölçüde Lozan'da belirlendiği gibi, felsefe olarak tümüyle Lozan'da ortaya çıkmış ve zamanın emperyalist devletlerince de kabul edilmek zorunda kalmıştı. Türkiye Lozan'dan sonra uygar dünyanın, tüm haklarına sahip, eşit, bağımsız ve saygın bir devleti olarak dünya siyasal sahnesinde görülmektedir. Lozan Antlaşması'nın değerini anlayabilmek için Sevr'le karşılaştırmak da yetmez. Sevr, mağlup bir imparatorluğun yenen devletlerin zorladıklan ve "ricalarla" yumuşatılmaya çalışılmış, çoğu sallantılı hükümlerini kabul etmek demekti. Lozan ise onurlu bir devletin masa başında çetin pazarlıklarla yaptığı ve geçmişin yüklerinden ve geleceğin "ipoteklerin den" kurtulmak amacıyla yaptığı akılcı bir antlaşmadır." Çalışmanın son bölümündeyse devrimler, Onurlu bir devlet 'öncü devrimler' ve 'gelışen devrimler' başlıklan altında ele alınıyor. Ateş'in devrimler dönemine ilişkin temel görüşü şöyle: "Osmanlı Imparatorluğu'nun yıkılarak yerini bir cumhuriyete bırakması, teokratik devlet anlayışımn yerini laik bir devlet anlayışına bırakması ve di6er devrimler, Mustafa Kemal ve arkadaşlarının salt bu konudaki "dileklerinden" ya da "arzulartndan" kaynaklanmıyordu. Bu gelişmeler özünde Osmanlı Imparatorluğu nun nesnel koşullanndaki değişmelerin sonucu olmuştur." Çalışmada öncü devrimler 'saltanatın kafdınlmasr, 'cumhuriyetin ilanı', 'hilafetin kaldınlması' ve' 1924 Anayasası' alt başlıklan çerçevesinde incelenivor. Gelişen devrimlerse 'hukuk devrimi', 'eğitim devrimi' ve 'sosyal yaşamla ilgili devrimler' alt başlıklan içinde ele alınıyor. Ateş, gelişen devrimlerle ilgili olarak şu saptamayı yapmakta: "Bu atılımları kimileri de "üstyapı" devrimleri olarak değerlendirir ve bu mantık içinde eleştirirler. Bu devrimlerin "üstyapı" devrimleri olduğu doğrudur. Ancak, burada amaçlanan salt üstyapıyı değiştirmek değil; önce üstyapıda bazı değişimler yaparak, altyapı değişimini kolaylaştırmaktır." Çalışmada, tum bunlar kronolojik bir sunum içinde değil, neden sonuç ilişkisi içinde anlatılıyor. Dolavısıyla okuyucu bir bilgi yığını ıle değil bir 'mantıksal dizin' ile karşı karşıya kalıyor. Bu durumda da okuyucunun Türk Devrimi'ni algılaması kolaylaşıyor. Türk Devrimi'nin temelini oluşturan teokratik kökenli bir monarşiden laik cumhuriyete ve buna bağlı olarak tebaa'dan ulusa ve siyasal anlamdaki kuldan yurttaşa geçiş süreci çalışmanın bütünü içinde açık olarak ortaya konuyor. Bu sürecin tüm ayrıntıları çalışma içinde bulunabiliyor. Türk Devrim Tarihi'nin yeni baskısı, 'Kurtuluş Savaşı'nda Kim Kımdir', 'Kurtulus Savaşı'naa Basın', 'Kurtuluş Savaşı'nua Kuruluşlar' ve 'Türk Devrim Tarihi Kronolojisi' başlıklan altında tamamlayıcı bölümlerfe okuyucuya ulaşmakta. Çalışmanın öncelikli olarak bir ders kitabı olduğu göz önünde bulundurulduğu zaman, bunun okuyucu açısından büyük bir kolaylık olduğu fark ediliyor. Metin içinde kullanılan ve metinle DÜtünleşen görsel malzemeler de aynı amaca hizmet etmekte. Kitabın görselliği hem calısmaya ayn bir zenginlık veriyor, hem ae okumayı etkili hale getiriyor. Bunun yanı sıra resimaltlarında verilen ek bilgiler de, özellikle öğrencilerin Kurtuluş Savaşı üzerine daha çpk değişik bilgiler edinmesini sağlıyor. Çalışmanın yeni baskısı, çağdaş basım ve düzen (format) teknikıerinin Türkçe ders kitaplannda başarılı kullanımına bir ilk örnek oluşturması açısından da önem taşıyor. Türk Devrim Tarihi'nin 1979 baslusından bu yana metin olarak temelde değismemesi her türlü değişimin 'değişim' adına olumlandığı günümüzde anlamlı olsa gerek. Çalışmanın yeni ekler, basım ve düzen açısından değişen boyutuysa Türkçe ders kitaplannda yeni bir dönemin başladığına işaret ediyor. Istanbul Bilgi Üniversitesi Yayınevi bu örnek üzerinden bir 'Türk Devrim Tarihi Kitaplığı' oluşturma anıacında. Bu kitaplıkla birlikte Türk devrim tarihi sürecine ilişkin pek çpk escr okuyuculara ulaşacak. Türk Devrim Tarihi Kitaphğı'nın kısa süre içinde tamamlanmasını diliyoruz. • Türk Devrim Tarihi / Toktami) Ateş /Istanbul Bilgi Ünıvcrstlesı Yayınları /35ü s. NedensonuçiHşklsi öncü devrimler Atatürk DevrMert Toktamı$ Ate$, devrim tarihine blllm'. deCllşim', devlet', ulus halk' ve devrim'gibl bir dizi temel kavramı tanımlamakla baslıyor. E EVERE§T Çağdaş Dünya Edebiyatı'nda bu ay ş katlı Jıinanın ıncı ) NAR AGACININ GÖLGESİ Avrupa biraz esmer olsaydı!.. Batı Hıristiyanlığı ile İslam dünyası arasındaki uzun süreli çatışmanın Endülüs'teki kasidesi... CUMHURİYET KİTAP SAYI 574 Tank Alt I Nar Ajjucınm Göl^esı Aruır / H^j K'atlı Hıruının Aüıru ı Kııu Andrea C'flnuü*m / At 1 lumlest Kahtre Savlanmı G«ri Vtr Flçm / Mahmud ık Merycm Itlam madeniyatinin, nar ağaçlarının "birlik içinde çokluğu" simgelediği Endülüs'teki son gunlerini anlatan roman. Her biıyük aşk gibi acı va çözumsüzlük yiiklü... Biraytal ve toplumtal arayiflann romanı. Sicilya, tabii ki yolsuzluklar, tabii ki cinayetier, tabii ki aldatmalar ve bir gerilim ustatı olarak Camilleri... Daha dokuz yaşındayken erkeklera isyan edip. arkek dünyaıında varolma mücadelesi veren bir genç kuın kadınlık yolculuğu. Matalın eskimeyen bflyüsO. Bu aşk ve karasevda destanı gelenekten yola çıkarak modern edebiyata ifik tutuyor. SAYFA 15