Katalog

çıkmalan, çatı biçimlenişleri, kat adetlerine birkaç detay daha eklendiğinde, neredeyse restitüsyonları yapılabılecek aynntı düzeyindedirler. Bu Konaklann sırasındaki bahçeli biriki ev ve arkalanndaki dar sokağa bakan yine bahçe içindeki küçük dizi, bölgenin bu kcsimiyle ilgili, bugün artık izi olmayan bir dokuyu belgeiemektedir. 2 no.lu alt pafta, Akaretler dizisini içermektedir. Diziyle ilgili olarak verilen açıklayıcı bilgiler ve arka bahcelerinin durumu oldukça detaylıdır. Akaretler Caddesi'ne bakan dizilerin ardında yer alan bostanlar, o tarihte Beşiktaş semtindeki boş alan oranını göstermek acısından ilginçtir. Semtin "Şenlikdede" kesimini içeren 3 no.lu alt pafta, dar parselasyon üzerinde yer alan ikiüç kadı yapılardan oluşan bir konut dokusu sergilemektedir. Aralannda yer yer eski ahşap konudar da görülen bu alanda da boşluklar saptanmaktadır. 4 no.lu alt pafta Sinan Paşa Camisi'nden başlayarak, kuzeye doğru gelişen kesimi vermektedir. Claminin batısında kalan iki büyük konak: lsmail Paşa ve Mehmed Ali Paşa konaklarıın 1922'de de epey eski oldukları, J. Pervititch'in üzerine düştüğü notlardan anlaşılmaktadır. Bu paftada yer alan Rıım ve Ermeni kiliseleri ile, Rum Kız Okulu Beşiktaş'ın kozmopolit sosyal yapısını sergilemektedir. 5 no.lu alt paftada, kıyıda Çırağan Caddesi'ne doğru giden yalı dizisini, caddenin ardında da Panagia Rum Okulu ve çevresindeki konaklarla, yine dar parselasyon üzerinde gelişen ikiüç kadı, çıkmalı evlerden ve aralannda dar sokaklarla çıkmazdan oluşan, bugün artık tamamen değişmiş dokuyu görmek mümkündür. 6 no.lu alt pafta Yıldız Caddesi ve çevresindeki durumu göstermektedir. Burada da, Abbas Ağa Camisi ve yakınındaki konaklar dikkat çekicidir. Ayrıca bu yerinde bir Eafta, bugün 7 ve 8 no.lu park olan Abas Ağa Mezarlığı'nın bir bölümünü de içermektedir. alt paftalar Be pı adası dikkat çekmektedir. Reşit Paşa Konağı ve çevredeki bahçelı konutlar, güneye doğru gidildikçe daha düzenli bir parselasyon üzerinde yer alan konut birimlerine dönüşmektedir. 3 no.lu alt pafta Gedikpaşa'nın üst kesimlerini içermektedir. Burada, Sultan Mahmut Türbesi'nin karşısındaki "inşaat alanı" olarak tanımlanan büyük boşluk dikkat çekicidir. Organik bir doku sergileyen 4 no.lu alt paftada Kadırga Sokullu Mehmet Paşa Camisi, karşısındaki tekke, Hariciye Vekili'nin eski sarayı, Asaf Paşa Konağı ve çevresideki konaklarla bahçeli evlerden oluşan bir düzen görülmektedir. Bu paftada yer alan konutlann çoğu ahşaptır. 5 no.lu alt paftada, bugün de varlığını koruyan Kadırga Mevdanı ıle Neviye Yokuşu'ndaki diziler dikkat çekicidir. Kadırga Hamamı, Kadırga Medresesi ve Emin Sınan Camisi naftadaki önemli anıtsal yapılardır. 5'in devamı olan 6 no.lu "Gedik paşa" alt paftası da, genelde dar parselasyon üzerinde gelişen ve her birinin içinde yeşili de olan arka bahçeli konutlardan oluşan bir düzen sergilemektedir. Burada göze çarpan ve Pervititch'in üzerine "eski kâgir Konudar" notunu düştüğü Kadırga Meydanı'nın karşısındaki dizi, bugün de oldukça bakımsrz ve kötü durumuna rağnıen, bu kesimin en etkıleyicı tarihi yapılanndan biridir. 7 ve 8 no.lu alt paftalar, Kumkapı ve Nişanca'nın üst taraflarını göstermektedir. "Gedikpaşa, Kumkapı adıyla anılan 7 no.lu alt pafta, yoğun kagir doku içeren ızgara planlı kent konut birimlerinin oluşturduğu organik doku ile Kadırga Meydanı boşluğu ve onun karşısındaki geniş bostan alanı göze çarpmaktadır. Dişçilik ve Eczacılık okullarıyla, Kadırga Hastanesi de burada yer almaktadır. Aynca yine bu paftada, Marmara Denizikıyısında uzanan ve demiryoluvla kesilen Jeniz surlarına ait kalıntüar da, bazı noktalarda 810 m olan yüksekliklen de belirtilerek islenmiştir. Bu surlara bitişik, çoğu iki katlı ve ahşap yapılar da dikkat çekicidir. 12 no.lu alt pafta, Kumkapı'nın sahil kesimini içermektedir. Paftanın önemli bir bölümünü hastane ve ona bağlı yapılar grubu kaplamaktadır. 13 ve 14 no.lu alt paftalar bütünüyle Kumkapı bölgesine aittir. 13 no.lu alt paftada nemen göze çarpan, ortasında çeşmesiyle Kumkapı Meydanı ve ona açılan yollardır. Bu kesimin Marmara kıyısı boyunca, dar parsellasyon üzerinde sıralanan, aralannda biriki kâgir yapının bulunduğu ahşap diziler görülmektedir. 14 no.lu alt pafta, lstanbul Ermcnilerinin en önemli dini merkezi olan Meryem Ana Kilisesi'nin (Surp Asdvadzadzin) üzerinde bulunduğu yapı adasını ve onun çevresindeki ızgara planlı yoBugün £un kent dokusunu içermektedir.kat sayıâlâ semtin bu kesiminde görülen, par 1)arselasyon üzerinde yükselen, arı iki ile dört arasınaa değişen cumbalı tek ya da sıra ev dizileri, 192223 yıllarında tam bir bütünlük sergilemektedirler (10). Beyazıt'a ait son üç alt pafta: Kumkapı'nın batısindaki Nişanca, onun li'nin geri kalan haritalarını çıkarmaktadır. Şişli rehber planı 1/5000 ölçeklidir. Bu paftada Pangaltı, Maçka, Tatavla, Feriköy, Nişantaşı, Okmeydanı, Şişli semtleri görülmektedir. Semtin 1/1000 ölçeğindeki alt paftası, aralarında büyük bahçeler ve ekıli alanlarla, Bomonti Caddesi'nin iki yanında gelişen ızgara planlı kent dokusu sergilemektedir. Bu paftada Bomonti Bira Fabrikası, Petites Soeurs des Pauvres Yaşlılar Yurdu gibi büyük bahçeli alanlar dikkat çekicidir. Şişli'nin devamı olarak ele alınan Nişantaşı'nın bir bölümü de 1924 tarihlidir ve 1/1000 ölçeğindedir. Burada, Teşvikiye Camisi çevresindeki Osmanlı yönetiminin ileri gelenlerine ait bahçe içinde kâgir veyankâgirkonaklardan oluşan ve aralannda da büyük boşluklar görülen bir doku sergilenmektedir. Aynca yer yer ikiüç katb ahşap diziler ve kâgir yapılar da görülmektedir. 1925 tarihinde, yine 1/1000 ölçekli Şişli planlarının yapımı sürdürülmüştür. §işli'ye ait üçüncü alt paftada, Şişli Etfal Hastanesi'nin güneyinde ver alan boş alanlar, park ve dutlııklar dikkat çekmekte ve haritadan o dönemde bu bölgede yapılaşmanın henüz fazla olmadığı anlaşılmaktadır. Ancak yine de, yer yer gelişmekte olan ızgara kent dokusu ve üzerinde yer alan üçdört katlı çoğu kâgir konutlar ve aralannda adlanyla verilen apartmanlarla, bahçe içinde ahşap konaklar saptan maktadır. 1925 yılına tarihlenen Şişli rehber planının 1/1000 ölçekli diğer alt paftaları: Pangaltı, Dolap Dere, Sinemköy, Nişantaşı, Feriköy, Ayazma ve Tatavla'yla tamamlanmaktauır. Bu paftalarda genelde ızgara planlı kent dokusu ve kâgir yapılaşmalar gözeçarpmaktadır. Özellikle Tatavla'da bu kent dokusu arasında büyük boşluklar, tarlalar görülmekte, aynca ahşabın daha fazla olduğu bahçeli konudar ve duvarlarla çevrili Aghios Elefterios Rum Mezarlığı dikkat çekmektedir. 192526 tarihlerinde Beyoğlu bölgesinin 1/5000 ölçekli rehber planı yapdmıştır. Bu plan, daha sonraki yıllarda 1/1000 ve 1/500 ölçeklerde ayrınulandırılacak olan Kasımpaşa'dan Tatavla'ya, Tatavla'dan Talimnane ve Taksim'e dek uzanan bölgeyi içermektedir. 1926 yılına ait alt paftalar 1/1000 ölçeklidir ve Beyoğlu llesi'nin Ayaspaşa, Kabataş, Cihangir, Fmıklı, Pevruz Ağa, Salı Pazarı ve Dolmabahçe, Gümüşsuyu Kışlası, Saray Ahırları, Gazhane DÖlgelerini içermektedir. Ayaspaşa alt paftasında "eski Ayaspaşa Mezarlığı" olarak belirtilen Büyük Mezarlrk (Grand Champ des Morts), Gümüşsuyu Hastanesi, Alman Elçiliği ve Tevrik Paşa Konağı göze çarpmaktadır. Elçiliğin güneyinde ahşap ve kâgir yapılardan oluşan organik bir kent dokusu sergilenmektedir. "Cihangir, Fındıkh" alt paftasında, Cihangir Camisi'nin doğusunda gelişen ve ahşap yapılardan oluşan organik bir doku gözlenmcktedir. Kuzeye doğru çıkıldığında, üzerinde kalıntılar olduğu belirtilen büyük yangınlarla boşalmış alanlar görülmektedir. "Pevruz Ağa, Salı Pazan" alt paftası Tophane'deki depo ve antrepolan, yukarı doğru gidildikçe yer yer kâgir yapılar da içeren küçük ahşap birimlerden oluşan organik bir dokuyu ve aralarda, yine üzerinde kalıntılar bulunan yangın sonrası boşalan geniş alanları içermektedir. 192627 tarihlerini tasıyan harita Dolmabahçe xehber planıdır ve 1/2000 ölçeklidir. 1927 yılında 1/2000 ve 1/1000 ölçekli Ortaköy planlan ile yine 1/1000 ölçekli Çukurbostan, Tophane, 1 /750 ölçeğindeki Ağa Hamamı, Çukur Cuma ve 1/500 ölçeğindeki Pera, Sıra Selviler alt paftalan tamamlanmıştır. 1/2000 ölçekli Ortaköy rehber planı, Beşiktaş'ınkine göre daha az ayrıntılıdır. Sadece çok önemli anıtsal yapıları, yapı adalannı, boş alanlan ve aralanndaki sokak dokusunu vermektedir. Bu genel ele alış biçiminde de, bölgenin kentsel doCUMHURİYET KİTAP SAYI 607 şiktaş'ın kuzeyini, Ihlamur'a doğru uzanan kesimleri göstermektedir. Bu bölgede de ahşap konaklar ve dar parselasyon üzerinde gelişen ikiüç kadı kâgir konut dokusunun varlığı görülrnektedır. Yıldız Caddesi'nin üst kesimlerini ve Ihlamur'un bir bölümünü içeren 9 ve 10 no.lu alt paftalar, bugün artık tamamen ortadan kalkmış olan Abbasağa Mezarlığı ve aralannda büyük boşluklar içeren konut dokusunu sergilemektedir. Bu doku içinde büyük konaklar ve geniş bahçeleri dikkat çekicidir. Her iki paftada da, Nisan 1922'de yandığı belirtilen ve içinde kalıntılar olan yangın yerleri görülmektedir. Beşiktaş'ın üst kesimlerini içeren 11 ve 12 no.lu alt paftalar yine büyük boşluklar, bahçeli ahşap konaklar ve ikiüç kadı konudar içermektedir. 13 no.lu alt pafta, Vişnezade çevresini göstermektedir. Burada Visnezade Camisi vellazine Kâhyası, I lünkâr îmamı, Tütüncü Başı gibi sarayın ileri gelenlerinin konakları yer almaktadır. 14 no.lu alt pafta, Teşvikiye bölgesini içermektedir. Bu kesimde, sahiplerinin adlanyla verilen büyük konakların yanı sıra, genelde dar parselasyon üzerinde yükselen iki üç katlı örneklerle, aralarındaki bahçeleri dikkat çekmektedir. J. Pervititch 192223 tarihlerinde, "Marmara yamacı/Beyazıt'tan Nişanca'ya, Türbe'den Küçük Ayasofya ya" adıyla verdiği bölgede çalışmıştır. Rehber plan 1/2000 ölçeklidir. On yedi alt paftadan oluşan aynntılı planların ölçeği ise 1/500'dür. 1 ve 2 no.lu alt paftalar Divanyolu Caddesi'nin güneyinde yer alan Gedikpaşa semtini göstermektedir. 1 no.lu paftanın en belirgin noktasında, üzerinde "Mühendislik Okulu Vakfı/tamamlanmamışkonut" notu düşülen, eski Gedikpaşa Tiyatrosu'nun üstünde bulunduğu, hâlâ bir bölümü tiyatronun "4 m yüksekliğinde eski duvar"ıyla çevrili, içinde yıkıntılar da olduğu belirtilen ya S dokusuyla, büyvik ve geniş bahçeler içinde eski ahşap evlerden oluşan ve yer yer çok daralan sokaklarla çevrelenen düzen arasındaki farklılığı açık bir biçimde ortaya koymaktadır. "Nişanca, Kumkapı" adını taşıyan 8 no.lu paftada, bahçeli ahşap konutlarla, aralarda bahçe, inşaat alanı, bostan ya da üzerinde kalıntı olan yangın yerleri görülmektedir. Bu durum da, 192223'de bu kesimin oldukça boşluklu bir düzen sergilediğini ortaya koymaktadır. 9 no.lu alt pafta "Sekbanbaşı Yakup Ağa" bölgesine aittir. Burada da yine organik bir dokuyla karşılaşılmaktadır. Boş alanlar oldukça fazladır. Pafta aynı zanıanda Beyazıt 1 lamamı ve Divanyolu'nun genişletilmesınden önceki Süpürgeci ffan ve Sırmakeş Han'ın bütününü göstermesi acısından da özel önem taşımaktadır. Aynca, bu anıtsal dizilerin hemen güneyinde kâgir Ali Fuad Paşa Konağı ve onun nemen yakınlarındaki A. Şükrü, Mühendis îbrahim Bey, Mustafa Bey, Izzet Bey konakları bu kesimde önemli konakların yoğunlaştığını göstennektedir. 10 no.lu "Küçük Ayasotya" alt paftası, Küçük Ayasofya Camisi, medresesi ve hamamınrn yakın çevresini ve buradaki genelde küçük boyutlu konutlardan oluşan, ahşap ağırlıklı organik bir kent dokusunu sergilemektedir. 11 no.lu alt pafta Kadırga Meydanı ile Marmara Denizi arasındaki kesi mi içermektedir. Bu paftada, çıkmazlarla zenginleştirilmiş ikiüç kadı ahşap küçük Marmara kıyısına dek uzanan güncy kesimi ve kuzeyde Divanyolu Caddesi'nin güneyini içeren Sekbanbaşı Yakup Ağa bölgesini göstermektedir. Bu üç alt paftada da, yanginlarla boşalmış, içlerinde kalıntılann olduğu belirtilen büyük boşluklar göze çarpmaktadır. 1923 tarihinde 1/1000 ölçekli Şişli haritası yapılmıştır. Paftadan, o yıllarda bölgenin oldukça boş alan içerdiği, yer yer de genellikle bahçeli kâgir, aralannda da az sayıda ahşap yapının olduğu ızgara planlı bir kent dokusu sergilediği saptanmaktadır. Avnı tarihte Asya yakasında bu tarihe dek yapılanlardan tamamen bagımsız bir biçimde, Erenköy tren istasyonu ve çevresinin 1 /500 ölçekli iki paftasının tamamlandığı görülmektedir. 1 no.lu alt pafta "ErenköyEski îstasyon" bölgesini icermekte ve burada Ethenı Efendi Caddesi'nin iki yanında dar parsellasyon üzerinde sıralanan ikiüç kadı evler görülmektedir. Aralarda "park" ve "bahçe" olarak belirtilen büyük boşluklar vardır. 2 no.lu alt pafta ise "Yeni Îstasyon "a aittir. Burada da kâgir istasyon binası, arkasında Zihni Pasa Camisi ve Is tasyon Caddesi'ne açılan kâgir evler yer almaktadır. Aynca Fevzi Bey Parkı adıyla belirtilen park, çevresindeki geniş bançeler içindeki köşklerle dikkat çekmektedir (11). J. Pervititch 192425 tarihinde, bir bölümünü 1923 yılında tamamladığı Şiş SAYFA 8